verantwoording - ZIEN

De eerste en fundamentele ontwikkelingsopgave is die van veilige hechting met de ouders en/of
verzorgers. Deze wordt met name uitgevoerd in het eerste levensjaar en is voor een goede exploratie
van de omgeving van belang (Van Lier et al., 1993). Veilige hechting is een belangrijke bouwsteen voor
de persoonlijkheidsontwikkeling (Jeninga, 2008). In het tweede en derde levensjaar staat het kind voor
de opgaven zich te ontwikkelen tot autonoom persoon en zich soepel te socialiseren (Van Lier et al.,
1993). Het kind leert dan dat het zelf iemand is en neemt afstand van de opvoeder (Jeninga, 2008).
Kinderen in de basisschoolleeftijd staan voor de opgave om te gaan met leeftijdgenoten en
schoolprestaties. Binnen de ontwikkelingsopgave omgaan met leeftijdgenoten zijn vijf belangrijke
deeltaken te onderscheiden (Van Lier et al., 1993):
1. Sluiten van vriendschap
2. Oplossen van ruzies / conflicten
3. Een ander helpen
4. Kunnen samenwerken
5. Aansluiting zoeken bij een groep
Bij het oplossen van deze deeltaken spelen de school en de leerkracht een waardevolle rol in de sociaal-
emotionele ondersteuning aan de leerlingen. Daarom dient de aanpak gericht te zijn om kinderen die
vaardigheden aan te leren, die een kind in staat stellen om deze ontwikkeltaken zo goed mogelijk op te
lossen. In de volgende paragraaf wordt dit beschreven.
3.3.4 ZIEN! IN RELATIE TOT DE INTERACTIONELE BENADERING
Om antwoord te krijgen op de vraag welke onderliggende vaardigheden er zijn om ontwikkeltaken in de
basisschoolleeftijd op te kunnen lossen, is het goed om te kijken naar de eerste ontwikkelingsopgave. In
het voorgaande was te zien dat het ontwikkelen van een goede hechtingsrelatie de belangrijkste en
eerste ontwikkelingsopgave is in het leven van een mens. Een goede hechtingsrelatie helpt een kind
egoveerkracht en egocontrole te ontwikkelen (Van Beemen, 2006). Van Lieshout et al. (in Van
IJzendoorn & Van Vliet-Visser, 1986) suggereren dat het theoretisch zelfs voorstelbaar is om
egoveerkracht en egocontrole als continue ontwikkelingsdimensies te beschouwen, die in verschillende
levensfasen op verschillende wijze tot uitdrukking komen. Het empathisch vermogen, egoveerkracht en
egocontrole zijn drie in de literatuur onderscheiden emotionele reacties op anderen die het sociaal
functioneren bepalen (Van Hekken & Kievit, 2002; Van IJzendoorn & Van Vliet-Visser, 1986). Kinderen
die gezond sociaal functioneren, blijken te beschikken over deze emotionele reacties. Egoveerkracht,
egocontrole en empathie zijn dus belangrijke, misschien wel fundamentele ontwikkelingsdimensies. Deze
emotionele reacties die het sociaal functioneren bepalen hebben de basis gevormd voor de vijf sociale
vaardigheden die binnen ZIEN! onderscheiden worden. Deze vaardigheden helpen kinderen de
ontwikkelingstaken zo goed mogelijk op te lossen.
3.3.4.1 EGOVEERKRACHT
De sociaal-emotionele ontwikkeltaken in de
basisschoolleeftijd:
1. Sluiten van vriendschap
2. Oplossen van ruzies / conflicten
3. Een ander helpen
4. Kunnen samenwerken
5. Aansluiting zoeken bij een groep
Egoveerkracht is de vaardigheid om je flexibel aan veranderende omstandigheden aan te passen en
vasthoudend te reageren in probleemsituaties (Van IJzendoorn & Van Vliet-Visser, 1986; Van Beemen,
2006). Het beschikken over deze vaardigheid is bevorderlijk voor een adequate aanpassing aan
veeleisende omstandigheden (Van IJzendoorn en Van Vliet-Visser, 1986). Een kind met relatief veel
egoveerkracht is over het algemeen bereid en in staat om problemen zelfstandig op te lossen, maar weet
waar nodig op adequate wijze een beroep te doen op de steun van anderen (Van Beemen, 2006).
Kinderen met bijvoorbeeld een (te) geringe egoveerkracht zullen zich handhaven door het snel op te
Pagina | 21 Verantwoording ZIEN!