verantwoording - ZIEN

Een kind leert gedurende zijn leven flexibel op te treden. Het kind experimenteert met verschillende
manieren van contact maken en ontdekt aan de respons die de opvoeder geeft welke manier in welke
situatie het meeste effect heeft. Als baby maakt het kind non-verbaal contact door huilen of kraaien. Als
het ouder wordt, vindt er uitbreiding plaats middels taal door vriendelijk vragen, zich onttrekken,
argumenteren, enzovoort (Kok, 2005).
4.4 SOCIALE AUTONOMIE
4.4.1 DEFINITIE EN OPERATIONALISATIE
Sociale autonomie is de vaardigheid de eigen mening en behoeften tot uitdrukking te brengen en
hieraan trouw te blijven.
De vaardigheid Sociale autonomie heeft te maken met kiezen vanuit jezelf en bestendigheid; bij deze
keuze blijven. Het uitgangspunt is dat een kind weet wat het wil en hoe hij of zij iets wil en onderscheid
kan maken tussen zichzelf en de ander (Rigter, 2008). Het gaat hierbij om de component van
egoveerkracht die bestaat uit het vasthoudend reageren in probleemsituaties. Een kind dat deze
vaardigheid beheerst vraagt ruimte van de ander (een autocentrische positie) en treedt dus in de ruimte
van de ander. Een kind dat deze vaardigheid niet beheerst geeft juist veel ruimte aan de ander (een
allocentrische positie) zoals De Niet (1993) aangeeft. Naast het kiezen vanuit jezelf is er ook sprake van
bestendigheid (De Niet, 1993). Het kind houdt vol en blijft bij de keuze. Het heeft eigenheid, wat tot
uitdrukking komt in het hebben van eigen interessegebieden, hobby's en voorkeuren. Eigenheid is
datgene wat het kind in aanleg als mogelijkheid heeft gekregen en in de interactie met de menselijke
omgeving ontwikkelt om zijn unieke persoon-zijn te ontplooien (Kok, 2005).
Door te zeggen wat het kind ergens van vindt, komt het verbaal voor zichzelf op. Hiermee maakt een
kind de eigen mening en behoeften kenbaar aan anderen. Daarnaast kan een kind op een non-verbale
manier tot uitdrukking brengen dat het beschikt over de vaardigheid Sociale autonomie, door eigen
keuzes te maken en eigen zaken te regelen. Het maken van een eigen keuze en het regelen van eigen
zaken, ongeacht wat anderen zeggen of vinden, laat zien dat het kind vanuit zichzelf kiest en weet wat
het wil. Hierin zit het aspect van „bestendigheid‟ zoals De Niet (1993) dit begrip omschrijft.
In ZIEN! is de vaardigheid Sociale autonomie als volgt geoperationaliseerd:
Stellingen groep 1-8
- Zegt wat het ergens van vindt.
- Komt verbaal voor zichzelf op.
- Maakt eigen keuzes.
- Regelt eigen zaken.
-
-
4.4.2 RELATIE MET ONTWIKKELTAKEN
Een kind dat ervaart zelf iemand te zijn die iets kan, met wie rekening gehouden wordt maar die ook
rekening met anderen moet houden, zal in een sociale omgeving zoals de klas goed kunnen functioneren
(Jeninga, 2008). Beschikken over 'eigenheid' bevordert namelijk dat je bij eigen keuzes kunt blijven,
groepsdruk kunt weerstaan en niet al te afhankelijk bent van wat anderen van je vinden.
Het kind onderscheidt zich van andere kinderen en is daarmee een interessant speelkameraadje voor
andere kinderen. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeltaak „vriendschap sluiten‟. Het kind kiest bewust
Pagina | 31 Verantwoording ZIEN!