OM Opportuun 4.indd - Openbaar Ministerie

18 OPPORTUUN Nummer 4 – 2006 Bruikbare tips 19
Opsporingsberichtgeving
Een effectief middel met een preventieve werking
Marije de Vries op locatie voor ‘Ter Plaatse’. Foto: Ter Plaatse (RTV-Noord-Holland)
Hoe sneller, hoe beter. Wordt opsporingsberichtgeving vroegtijdig
ingezet, dan is de kans op bruikbare tips het grootst. “Vroeger
werd het als ‘laatste redmiddel’ aangewend, wanneer het onderzoek
vastliep en andere opsporingsmiddelen geen resultaat
opleverden. Tegenwoordig wordt het sneller toegepast,” zegt
Inge Klopper.
Opsporingsberichtgeving moet snel
maar niet klakkeloos worden ingezet. In
de Aanwijzing opsporingsberichtgeving
staat welke zaken in aanmerking komen
voor het opsporingsmiddel. Het gaat om
zogenaamde artikel 67 Strafvordering
zaken. Dit zijn zaken waarvoor voorlopige
hechtenis is toegestaan en die dus
variëren van diefstal tot moord. “Niet elke
zaak is natuurlijk geschikt. Het moet een
goede afweging zijn: heeft het zin om dit
aan het publiek te tonen?” meent Inge
Klopper, (tijdelijk waarnemend) voorzitter
van de Landelijke Selectiecommissie
Opsporingsberichtgeving (LSO). Diederik
Greive is sinds medio maart dit jaar de
nieuwe voorzitter, hij heeft het stokje van
Rieke Samson overgenomen.
Hoewel het een effectief opsporingsmiddel
is (het oplossingspercentage ligt gemiddeld
op dertig procent) is het ook een zwaar middel.
De inzet ervan maakt immers inbreuk
op de privacy van verdachte en/of het
slachtoffer. Er moet goed gekeken worden
naar de ernst van het feit, de proportionaliteit
en de subsidiariteit. Mede om die reden
wordt een slachtoffer altijd van tevoren
geïnformeerd dat er gebruik gemaakt wordt
van opsporingsberichtgeving.
Opsporingsberichtgeving kan op twee
niveaus worden ingezet: landelijk of
regionaal. In het eerste geval gaat het via de
LSO. Op het regionale niveau gaat het via de
regionale mediacommissies (RMC), onder
voorzitterschap van de persofficier. “Er
wordt veelal bekeken of het eerst regionaal
kan worden ingezet en daarna landelijk. De
afweging om regionaal of landelijk te gaan
kan onder meer te maken hebben met de
aard van het feit, de plaats delict en de kring
van de getuigen,” zegt Coby van der Hoek,
beleidssecretaris opsporingsberichtgeving.
“Wanneer je de mogelijke dader via het regionale
programma denkt te kunnen traceren
is dat de eerst aangewezen weg. Bovendien
is de inbreuk op de privacy, als gevolg van
het kleinere bereik, minder.” Het is echter
geen wet van Meden en Perzen om eerst
regionaal en dan landelijk opsporingsberichtgeving
in te zetten. Het kan net zo goed
gelijktijdig of juist alleen landelijk wanneer
de kans op bruikbare tips groter is. Veel parketten
hebben een contract met een regionale
omroep over opsporingsberichtgeving
(zie kader).
Opsporingsonderzoek
Het wordt zeker niet als laatste redmiddel
ingezet, het is regelmatig onderdeel van
het lopende opsporingsonderzoek, zegt
Catrien Zijlstra, jeugd- en voetbalofficier in
Amsterdam. “In Amsterdam hangen veel
camera’s; bij metrostations maar ook in de
binnenstad. Als er aangifte wordt gedaan,
worden de banden gelijk opgevraagd.
Het bekijken van de banden op zoek naar
de verdachte is tijdrovend maar zeker de
moeite waard.” Zo kan op een minder ingrijpende
manier de identiteit van de dader
worden achterhaald, bijvoorbeeld via het
inschakelen van buurtregisseurs die de
daders van de beelden kunnen herkennen.
Als dat geen resultaten oplevert, wordt het
onderzoek voortgezet.
Een volgende stap in het opsporingsonderzoek
kan zijn dat de beelden in ‘Ter Plaatse’
worden getoond. Al ruim vijf jaar wordt
het opsporingsprogramma ‘Ter Plaatse’ op
de regionale omroep RTV Noord-Holland
uitgezonden. Producent Onno Vos moest
vroeger nog wel eens zeuren om zaken.
“Tegenwoordig weten ze ons goed te vinden,
in de loop der jaren zijn we een begrip
geworden.”
Officier Zijlstra had laatst een zaak waarbij
ze niet naar de verdachte op zoek was maar
naar het slachtoffer. “Een vrouw had op
straat geroepen ‘houd de dief’, getuigen
hielden de verdachte staande. De politie
kon vervolgens de verdachte oppakken. Hij
werd voorgeleid voor diefstal met geweld,
bedreiging met vuurwapen en bezit van
vuurwapen. Maar zonder het slachtoffer
konden een aantal van deze feiten niet worden
bewezen. Ik heb toen besloten om een
oproep te doen in ‘Ter Plaatse’. De vrouw
heeft contact gezocht en aangifte gedaan.
Levert ‘Ter Plaatse’ niets op dan kan men
kiezen voor bijvoorbeeld Opsporing
Verzocht, de Sp!ts, TMF en/of Bureau
Misdaad.”
De beelden worden gebruikt in het opsporingsonderzoek,
maar geven Zijlstra ook
een goed beeld van hoe het strafbaar feit is
gepleegd. “Bij sommige zaken gebruik ik
de beelden ook in de rechtszaal, zoals bij
zaken van ongeregeldheden bij voetbalwedstrijden.”
Preventief
Van opsporingsberichtgeving kan ook preventieve
werking uitgaan. “We zien regelmatig
dat wanneer een opsporingsbericht
in de Sp!ts wordt geplaatst, de dader zich
meldt om te voorkomen dat hij ‘s avonds
met zijn hoofd op de buis komt,” aldus
beleidssecretaris Van der Hoek.
Van der Hoek heeft gemerkt dat in de praktijk
het middel bij veel zaaksofficieren en
met name de jongere niet goed bekend is
en draagvlak ontbreekt voor het inzetten
van het middel. “Zowel over het procesmatige
als over de effectiviteit tast men in het
duister en gaat men meestal af op het advies
van de recherche. Echter, ook het idee dat
er ontzettend veel tijd met de inzet (voor-
bespreking, reconstructies etc.) gemoeid is,
weerhoudt velen ervan om tot inzet over te
gaan. Zowel bij politie als OM.” Terwijl het
nu juist tijdwinst op kan leveren. In plaats
van een aantal rechercheurs een aantal
dagen langs de huizen te laten gaan in het
kader van een buurtonderzoek, zend je een
opsporingsbericht uit.
Er zijn nu meer mogelijkheden en alles is
een stuk professioneler geworden. Er is
een goede en snelle samenwerking met de
Dienst Nationale Recherche-informatie van
het KLPD, die de operationele kant van het
opsporingsbericht begeleidt.
Via de LSO wordt getracht het middel meer
onder de aandacht van de officieren en
recherchechefs te brengen. Daarom bekijkt
een werkgroep van OM-ers, politiemensen
en communicatiedeskundigen hoe het
opsporingsmiddel meer bekend kan worden
zodat het op het juiste moment en op
de juiste wijze wordt toegepast.
“Het uitgangspunt is dat het geen publieksvoorlichting
over criminaliteitsbestrijding
is, maar een opsporingsmiddel, met de
afweging om het wel of niet in te zetten en
wat de kans is dat het publiek reageert. We
zorgen er wel voor dat het ‘aantrekkelijk’ is
om naar te kijken, maar het gaat niet om de
journalistieke waarde,” benadrukt Klopper.
Tekst: Anne Hoeksema
Voorlichtingsmiddag
Uit de praktijk is gebleken dat men, zowel
binnen politie- als OM-land, niet altijd
bekend is met het opsporingsmiddel en het
draagvlak onvoldoende is om het middel
in te zetten. Om die reden organiseert het
parket Amsterdam in co-productie met de
politie Amsterdam-Amstelland op 20 april
een voorlichtingsmiddag. Doel hiervan is te
laten zien welke mogelijkheden er zijn om
dit opsporingsmiddel optimaal te kunnen
benutten en alles wat daarmee samenhangt
toe te lichten. Dit gebeurt onder meer in
samenwerking met de contractpartners
opsporingsberichtgeving en de afdelingen
Voorlichting van het parket Amsterdam en
de politie Amsterdam-Amstelland.
Opsporingsberichtgeving in de media
Landelijk:
• Opsporing Verzocht (Ned 2: dinsdag 20.30
uur)
• Bureau Misdaad (RTL 5: donderdag 21.30
uur, momenteel niet uitgezonden)
• Arbeidsvitaminen ‘One Minute’ (3FM:
iedere werkdag 10.30 uur)
• TMF ‘Factory Facts’ (TMF: woe, do, zat.
tussen 07.00 en 11.00 uur)
• SP!TS: elke dinsdagochtend een zaak die
’s avonds in Opsporing Verzocht wordt
getoond
• NOS: korte opsporingsberichten na de
journaals op Ned. 1, 2 en 3
• SBS: korte opsporingsberichten na Hart
van Nederland
• Tiscali.nl: wekelijks een opsporingsbericht
op de homesite
• Politie.nl: zowel de landelijke opsporingsberichten
als de opsporingsberichten
per politieregio
Regionaal:
• Ter Plaatse (RTV Noord-Holland)
• Team West (RTV West)
• De Gouden Tip (L1 Televisie)
• Bureau Brabant (Omroep Brabant)
• Bureau Hengeveld (RTV Utrecht)
• Opsporing Noord (RTV Noord)
• Plysje Post (Omrop Fryslan)
• Onder de loep (RTV Oost)
• Ook zijn er ad hoc samenwerkingsverbanden
met TV Rijnmond