OM Opportuun 4.indd - Openbaar Ministerie

10 OPPORTUUN Nummer 4 – 2006 Helpdesk 11
lijk niveau is de beheersmatige inspraak van
het OM ten aanzien van de politie volgens
Samson goed afgedekt via de minister van
justitie. Bovendien kan, volgens het voorlopige
wetsvoorstel, het College direct adviseren
aan de nieuwe ‘concernraad’.
Wie de nieuwe PG zo beluistert, kan zich
niet aan de indruk onttrekken met een echte
crimefighter van doen te hebben. De werkelijkheid
is genuanceerder, vindt Samson
zelf. “Als het gaat om individuele zaaksbehartiging,
moeten wij magistratelijk zijn,
dat is ons bestaansrecht. En magistratelijk
betekent dat het doel de middelen niet heiligt.
Aan de andere kant moeten wij normbevestigend
opereren, en met dominees
vang je geen boeven. De criminele wereld
bedient zich van methoden waarop wij als
OM antwoord moeten geven. We moeten
ons boekje niet te buiten gaan, maar wel
de grenzen zoeken, en niet naïef zijn in de
manier waarop wij de opsporing ter hand
nemen. Zodra magistratelijk afstandelijk
wordt, houdt het op met de aanpak van
zware criminaliteit.”
Toch een beetje crimefighter dus. Niet voor
niets vervulde Samson haar buitenstage
tijdens de raio-opleiding bij de recherche.
In die tijd leerde ze dat het diepgravende
politiewerk niet gebaat is bij al te grote twijfel.
“Ik heb zelf ervaren dat je als verhorende
rechercheur eigenlijk alleen maar goed je
werk kunt doen als je ervan overtuigd bent
dat een verdachte het heeft gedaan,” zegt ze.
“Als een verdachte met een ander verhaal
komt, en je denkt: ‘ja, zo kan het ook’, kom
je nergens.” Samson realiseert zich terdege
dat haar woorden onmiddellijk doen denken
aan de Schiedammer parkmoord en
het daarover gepubliceerde rapport van
de commissie-Posthumus. Daaruit bleek
onomwonden dat zowel de politie als het
OM te eenzijdig naar één, aanvankelijk
bekennende, verdachte hadden gekeken en
vanuit die tunnelvisie hadden aangestuurd
op een veroordeling van wat achteraf een
onschuldige man bleek te zijn. “Verhorende
rechercheurs moeten niet al te grote twij-
‘Politie moet investeren in
gespecialiseerde takken van
opsporing’
felaars zijn,” herhaalt de PG. “Hun collega-rechercheurs
daarentegen mogen er
best anders over denken. En zij moeten die
andere mening ook vooral kenbaar maken.”
Dat geldt ook voor de officier van justitie die
het opsporingsonderzoek leidt. Samson:
“Het mooie van ons strafvorderlijke systeem
is dat naarmate de dwangmiddelen zwaarder
worden iemand die verder van een zaak
staat erover moet oordelen. De rechercheur
die overtuigd is van iemands schuld, beslist
niet over de voortzetting van de voorlopige
hechtenis. Bepaalde functies moet je
scheiden. Ook de officier die intensief met
de politie samenwerkt, moet enige afstand
houden en niet overal bij zitten. Officieren
moeten meer kantoor houden op het parket
dan op het politiebureau.”
Het strafvorderlijke systeem dat Samson
als ‘mooi’ beschrijft, heeft echter niet kunnen
voorkomen dat fouten zijn gemaakt.
Die fouten zijn volgens de nieuwe PG niet
te wijten aan de opeenvolgende reorganisaties
van het OM, waarin woorden als
efficiency en productienormen veelvuldig
worden genoemd. “Ik geloof niet dat het
OM het slachtoffer is van de politieke druk
om zaken op te lossen en veroordelingen
te krijgen. Dat zou de indruk wekken dat
ook onterechte veroordelingen goed zijn,
en ik durf met mijn hand op mijn hart te
zeggen dat dát niet zo is.” Hoogstens speelt
het capaciteitsgebrek een rol. “Tegenspraak
organiseren is ook een kwestie van tijd
hebben en nemen om met collega’s een
zaak nog eens goed door te akkeren,” geeft
Samson aan.
“Idealiter zou je op sommige grote zaken
wel twee officieren willen zetten, maar
die menskracht is er niet altijd.” Ze is
daarom blij dat het OM uit de vrijgekomen
gelden ter versterking van de opsporing
zestig nieuwe officieren kan aantrekken.
Buitenstaanders, afkomstig uit onder
andere de advocatuur, de wetenschap en de
politie. Bang voor gebrek aan belangstelling
is ze niet. “Bij een vorige ronde meldden
zich vijfhonderd kandidaten heb ik me laten
vertellen. Voor mensen die geïnteresseerd
zijn in het strafrecht, is het OM nog steeds
een buitengewoon aantrekkelijke werkgever.
Het comfortabele van de functie van
officier van justitie is dat je altijd optreedt
voor de goede zaak. De samenleving is een
goede zaak.”
Het wordt tijd dat de samenleving op haar
beurt ook het OM weer een goede zaak gaat
vinden, geeft Samson ten slotte aan. Ze
wil als PG graag bijdragen aan een betere
beeldvorming, opdat de medewerkers van
het OM weer trots zijn op hun organisatie.
“Dat betekent ramen en deuren openzetten.
Vertellen wat je doet en waarom. Een
minder terughoudend voorlichtingsbeleid,
actief misschien zelfs. De trots moet terug.”
Tekst: Miek Smilde
WaarOM?
De helpdesk van het Landelijk Parket beantwoordt
vragen over (bijzondere) opsporingsbevoegdheden,
internet, telecom, DNA,
internationale zaken en de aandachtsgebieden
van de Nationale Recherche
Vraag 1: De inzet van bijzondere opsporingsbevoegdheden
bij voortvluchtigen
Kunnen er bijzondere opsporingsbevoegdheden worden toegepast
op voortvluchtige personen die onherroepelijk bij verstek zijn
veroordeeld? Wij zouden namelijk de telefoonaansluiting van de
ouders van de vriendin van een voortvluchtige willen aftappen om
zo zijn verblijfplaats te kunnen achterhalen.
Antwoord:
Sinds 1 juli 2005 kunnen op grond van art. 565 lid 2 Sv de in Titel IVa
omschreven bijzondere opsporingsbevoegdheden, met uitzondering
van politiële en burgerpseudokoop en –dienstverlening (artt.
126i resp. 126ij Sv), politiële en burgerinfiltratie (artt. 126h resp.
126w Sv) en het stelselmatig inwinnen van informatie door een
opsporingsambtenaar (art. 126j Sv), worden toegepast om de verblijfplaats
van een aan te houden persoon die wordt vervolgd of die
is veroordeeld of ter beschikking gesteld, vast te stellen.
Als uitgangspunt hierbij geldt dat de bijzondere opsporingsbevoegdheden
uit Titel IVa slechts mogen worden toegepast met het
oog op de vaststelling van de verblijfplaats van de aan te houden
persoon, indien deze bevoegdheden ook hadden mogen worden
ingezet bij de opsporing van het strafbare feit waarvoor de aan te
houden persoon wordt vervolgd of is veroordeeld of ter beschikking
gesteld. Dit betekent dus dat de bevoegdheid tot stelselmatige
observatie (art. 126g Sv) bij elk misdrijf kan worden toegepast, terwijl
de bevoegdheid tot het opnemen van telecommunicatie (art.
126m Sv) slechts kan plaatsvinden in het geval er sprake is van een
misdrijf als omschreven in art. 67 lid 1 Sv dat gezien zijn aard of de
samenhang met andere door de verdachte of veroordeelde begane
misdrijven een ernstige inbreuk op de rechtsorde oplevert.
De in Titel IVa omschreven bijzondere opsporingsbevoegdheden
mogen in dit kader niet alleen worden ingezet tegen de voortvluchtige
zelf. Indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat de inzet van
de betreffende opsporingsbevoegdheid behulpzaam kan zijn bij
de vergaring van informatie omtrent de verblijfplaats van de aan te
houden persoon, kan de bevoegdheid ook worden toegepast tegen
andere personen dan de voortvluchtige. Te denken valt bijvoorbeeld
aan de vriendin of de ouders van een voortvluchtige. Hierbij
moet wel worden opgemerkt worden dat de inzet van de betreffende
opsporingsbevoegdheid noodzakelijk, relevant en proportioneel
moet zijn en dat niet met een lichtere opsporingsbevoegdheid kan
worden volstaan.
Gezien het vorenstaande kan dus worden gesteld dat het telefoonverkeer
van de ouders van de vriendin van de voortvluchtige mag
worden afgeluisterd. Echter, indien de informatie die men op deze
wijze wil verkrijgen ook kan worden verkregen door (de ouders van)
de vriendin van de voortvluchtige bijvoorbeeld te observeren, dan
zal deze lichtere opsporingsbevoegdheid moeten worden toegepast
(zie hoofdstuk 1.10 Handboek voor de opsporingspraktijk).
Vraag 2: De inzet van bijzondere opsporingsbevoegdheden
ter aanhouding van een verdachte
Dient artikel 565 Sv ook te worden gebruikt indien in het kader
van een opsporingsonderzoek een verdachte moet worden aangehouden?
Antwoord:
Uit het systeem van de wet en de plaats van art. 565 in het Wetboek
van Strafvordering kan worden afgeleid dat dit artikel niet kan worden
gebruikt voor de aanhouding van personen in het kader van
de opsporing van een strafbaar feit. In het geval bijzondere opsporingsbevoegdheden
toegepast moeten worden om in het belang
van een onderzoek een verdachte aan te houden, zullen de toe te
passen opsporingsbevoegdheden gebaseerd moeten worden op de
afzonderlijke wetsartikelen van de opsporingsbevoegdheden van
titel IVa en dus niet op basis van art. 565 lid 2 Sv (zie hoofdstuk 1.10
Handboek voor de opsporingspraktijk).
Tekst: Michael Nieuwenhuis
De helpdesk is te bereiken op helpdesk-lexpo@rotarr.drp.minjus.nl