Transgene dieren

e eenheid’? Onderzoekers hoeven namelijk niet voor
elk afzonderlijk onderzoek een aanvraag in te dienen.
Ze mogen onderzoek clusteren, mits het op een aantal
punten vergelijkbaar is. Die punten zijn: doelstelling,
te gebruiken techniek(en), te verwachten effecten
op gezondheid en welzijn van de betrokken dieren
en het al dan niet aanwezig zijn van reële alternatieven.
Op grond daarvan stelt de commissie vast of de
clustering van onderzoeken als geheel te toetsen is of
niet. Is dat niet het geval dan wordt de onderzoekers
gevraagd de aanvraag te splitsen in delen die elk wel
een toetsbare eenheid vormen. In een enkel geval
doet de commissie dat ook wel eens zelf.
– Is de doelstelling van het onderzoek zo belangrijk dat
er een reden in gevonden zou kunnen worden om het
‘nee tenzij’ te veranderen in een ‘ja mits’? Er wordt
daarbij onderscheid gemaakt tussen de doelstelling op
de korte termijn en op de lange termijn, alsook tussen
het wetenschappelijk en het maatschappelijk belang
ervan. Tot op heden is de ervaring dat de aanvragen
vrijwel uitsluitend uit de biomedische hoek komen en
dat de doelstellingen dus direct of indirect in zulke termen
worden geformuleerd en beargumenteerd.
– Zijn er alternatieve onderzoeksmethoden om het in de
aanvraag gestelde doel te bereiken? Als dat zo zou
zijn dan zou het “nee, tenzij” beleid immers betekenen
dat eerst volgens zo’n methode gewerkt moet worden.
– Wat zijn de te verwachten effecten van de biotechnologische
handelingen voor de gezondheid en het welzijn
van de betrokken dieren? Gezien hetgeen al eerder
is gezegd, ligt ook deze vraag voor de hand.
– Wat zijn de gevolgen voor de integriteit van de
gebruikte dieren? Deze vraag hangt direct samen met
de aard van de biotechnologische handelingen die
worden verricht. Daardoor wordt immers de genetische
‘make-up’ van dieren doelbewust veranderd. Zij
worden met andere woorden door direct menselijk
ingrijpen in hun genetische integriteit aangetast.
– Hoeveel dieren worden gebruikt? Is dat nodig? Om
begrijpelijke redenen legt de commissie hier strenge
maatstaven aan: zo min mogelijk. Dat kan gezien worden
tegen de achtergrond van wat sinds de tweede
helft van de vorige eeuw de spelregel van proefdiergebruik
is geworden, de al eerder genoemde drie V’s:
Verminderen, Vervangen (als het kan), Verfijnen (als
het dan toch moet). Het zal duidelijk zijn dat ook het
bovenstaande aandachtspunt van de mogelijke alternatieven
in dit licht gezien moet worden.
54
– Hoe lang duurt het onderzoek of liever: Voor hoelang
zou een eventuele vergunning moeten worden verleend?
Veel aanvragen maken deel uit van langlopend
onderzoek. In de praktijk geeft de CBD nooit vergunningen
af voor langer dan vijf jaar. De argumentatie
daarvoor is dat enerzijds de onderzoekers genoeg tijd
moeten hebben om de beoogde biotechnologische
handelingen te verrichten, hun onderzoek uit te voeren
en te publiceren. Anderzijds gaan de ontwikkelingen
op het gebied van de gentechnologie snel en
kan/zal het zo zijn dat uit onderzoeken nieuwe inzichten
voortkomen, misschien ook in methodologisch
opzicht. Ook in de samenleving en in de ethiek vinden
ontwikkelingen plaats en tenslotte is het in wetenschappelijke
kringen gebruikelijk om onderzoek geregeld
te evalueren. Een en ander brengt de commissie
tot de overtuiging dat een maximum termijn van vijf
jaar voor dit soort onderzoek redelijk is.
– In de finale afweging wordt tenslotte, zoals boven al
werd gezegd, alles wat de discussie over de voorgaande
aandachtspunten heeft opgeleverd nog eens
op een rijtje gezet en tegen elkaar afgewogen.
Soms valt een advies negatief uit, maar de meeste zijn
positief. Dat wordt de CBD wel kwalijk genomen, want ze
zou niet streng genoeg zijn. Daarom is het goed daar
even op in te gaan. Dat de meeste adviezen uiteindelijk
positief uitvallen, betekent niet dat aanvragen zonder
slag of stoot door de commissie komen. Integendeel. Er
wordt in de commissie soms langdurig over aanvragen
gediscussieerd, wat in sommige gevallen leidt tot een
meerderheids- en een minderheidsstandpunt. Maar afgezien
daarvan is het zo dat aan de onderzoekers vrijwel
altijd nadere (kritische) vragen worden gesteld, soms
zelfs meer dan één keer. Niet zelden worden bepaalde
onderdelen van een aanvraag niet gehonoreerd of aan
beperkingen en voorwaarden gebonden. Een ander punt
is het feit dat de aanvragen die bij de commissie binnenkomen
uitsluitend uit de biomedische hoek komen.
Anders gezegd, ze hebben allemaal direct of indirect
betrekking op de gezondheidszorg. Onderzoek op dat
terrein kan rekenen op een breed draagvlak in de samenleving,
want gezondheid wordt hoog gewaardeerd, en dat
weerspiegelt zich in de commissie. Dat neemt overigens
niet weg dat binnen de CBD herhaaldelijk gediscussieerd
wordt over de vraag of een bepaalde aanvraag nu wel
zo’n groot belang op het gebied van de gezondheidszorg
behelst dat daar dieren aan moeten worden opgeofferd.