Veelbelovende verklaringen voor de daling van de criminaliteit na

hier expliciet rekening mee houden (met behulp van instrumentele variabelen)
elasticiteiten vinden tussen de twee en vijf procent (Raphael en Winter-Ember, 2001, Gould
et al., 2002). Op basis van Amerikaanse gegevens vindt zij een elasticiteit voor
vermogenscriminaliteit tussen de vier en zes procent.
Naast werkloosheid zijn de reële lonen van jonge, laagopgeleide mannen een determinant
van crimineel gedrag (Freeman, 1999: 3545). Juist voor deze groep is de afweging tussen
legale en illegale activiteiten relevant. Als de beloning voor legaal werk stijgt, en de
beloning voor crimineel gedrag niet, dan zou ceteris paribus de criminaliteit afnemen.
Machin en Meghir (2004) laten zien dat voor Engeland een robuuster verband bestaat
tussen reële lonen en criminaliteit dan tussen werkloosheid en criminaliteit. Zij leggen een
verband tussen de daling van de reële lonen in de eerste helft van de jaren tachtig en de
sterke stijging van de criminaliteit in die periode.
Tenslotte is er een hieraan gerelateerde literatuur over inkomensongelijkheid en
criminaliteit (Chiu en Madden, 1998). Wanneer de inkomensongelijkheid groeit, wordt de
beloning voor crimineel gedrag (diefstal) relatief groter. Choe (2008) vindt sterke effecten
van inkomensongelijkheid op woninginbraak en beroving.
Werkloosheid
Allereerst kijken we naar de ontwikkeling in de werkloosheid. De schommelingen in de
conjuncturele werkloosheid na 2002 lijken geen belangrijke factor voor het verklaren van
de criminaliteitsdaling. De werkloosheid daalde tot en met 2001, steeg in de jaren 2002-
2005 en is daarna weer gaan dalen (figuur 3.5). De werkloosheid is in 2008 ongeveer op
hetzelfde niveau als in 2002. Er is dus geen sprake van een duidelijke dalende trend in de
werkloosheid in de jaren na 2002.
Veranderingen van structurele condities op de arbeidsmarkt op de langere termijn zijn
mogelijk wel van belang. De hoge werkloosheidsniveaus van de jaren tachtig en begin
jaren negentig zijn al tien jaar verleden tijd. Na 1995 is de werkloosheid gaan dalen – en is
op een structureel lager niveau komen te liggen. In Nederland is in de periode 1993-2000
ook de participatiegraad van mannen vergroot, daarna is die weinig veranderd. Deze
verbetering in arbeidsmarktomstandigheden is terug te zien in een lager beroep op de
sociale zekerheid (inclusief de bijstand) sinds 1995 – met een pauze in de jaren 2002-2005.
De verbeteringen op de arbeidsmarkt kunnen de instroom van daders hebben verkleind
(minder jongeren zonder werk die delicten plegen), maar ook de uitstroom (verdachten
krijgen en behouden werk). Het effect hiervan zou vanaf halverwege de jaren negentig te
zien moeten zijn – en lijkt rond de eeuwwisseling uitgewerkt. 13
13 Als de elasticiteit rond de één procent ligt, zoals Levitt (2004) stelt, dan heeft een daling van de werkloosheid
in de periode 1994-2001 met vijf procentpunt tot een daling van de vermogenscriminaliteit met vijf procent
geleid. Dit zou dus maar een klein deel van de daling kunnen verklaren. Als we Lin (2008) als uitgangspunt
nemen, en een hogere elasticiteit van bijvoorbeeld drie procent veronderstellen, dan zou de
vermogenscriminaliteit door een lagere werkloosheid met 15 procent zijn gedaald in de periode 1994-2001.
Wanneer betere legale perspectieven inderdaad zo’n sterk effect hebben, dan vormt deze factor een belangrijke
verklaring voor de daling in de vermogenscriminaliteit in deze periode. Daarnaast is het een veelbelovende
verklaring, omdat arbeidsmarktperspectieven alleen een bewezen effect hebben op de vermogenscriminaliteit.
In deze periode daalt in Nederland de vermogenscriminaliteit en de geweldscriminaliteit niet. Tenslotte geldt
het symmetrie argument: verschillende studies hebben aannemelijk gemaakt dat de economische crisis van de
jaren tachtig de criminaliteit opstuwde (bijvoorbeeld Machin en Meghir, 2004).
24