Veelbelovende verklaringen voor de daling van de criminaliteit na

5 Effectiviteit van het veiligheidsbeleid
In de vorige twee hoofdstukken hebben we gezien dat voor de daling in de criminaliteit
na 2002 twee veelbelovende kandidaten bestaan: een doorgaande daling in het aantal
heroïneverslaafden – wat vooral vermogensdelicten als diefstal uit auto, fietsdiefstal en
woninginbraak drukt – en toegenomen private preventie – wat de gelegenheid beperkt tot
autodiefstal en mogelijk ook woninginbraak en fietsdiefstal. In dit hoofdstuk gaan we na of
de recente veranderingen in het veiligheidsbeleid een aanvullende veelbelovende
verklaring bieden voor de daling in de vermogenscriminaliteit dan wel de enig bekende
verklaring voor de (eenmalige) afname in geweld en vernieling. Eerst gaan we kort in op
de inhoud van het veiligheidsbeleid. Vervolgens analyseren we hoe de veranderingen in
het veiligheidsbeleid zich verhouden tot de ontwikkelingen in de criminaliteit.
5.1 Inhoud en effectiviteit van het veiligheidsbeleid sinds 2002
Het veiligheidsbeleid in de jaren sinds 2002 is vervat in het Veiligheidsprogramma ‘Naar
een veiliger samenleving’, dat in 2007 is voortgezet met de nota ‘Veiligheid begint bij
voorkomen’. De ingezette beleidsstrategie kent in totaal 161 individuele maatregelen (voor
een uitgebreide beschrijving zie Van Noije en Wittebrood, 2008: 35-54). Enkele van de
belangrijkste maatregelen zijn te groeperen in drie kernpunten: strenger en gerichter
politieoptreden, intensivering van opsporing en vervolging en de aanpak van veelplegers.
Hieronder gaan we kort in op de inhoud van deze drie kernpunten van het
veiligheidsbeleid – en op aanwijzingen voor de effectiviteit er van.
Strenger en gerichter politieoptreden
Toezicht van de politie moet sterker gericht zijn op plaatsen en tijdstippen met een
verhoogd risico op criminaliteit, geweld en overlast (hot spots policing). Dit zijn plaatsen
als stations, uitgaansgebieden, winkelcentra en onveilige pleinen en straten. In deze
gebieden zijn vaak veel (verslaafde) veelplegers en risicojongeren actief. Het toezicht richt
zich dus vooral op deze zogenoemde stelselmatige daders. Bij het aanpakken van daders
werkt de politie samen met andere lokale partijen, zoals de gemeente en scholen.
De politie moet niet alleen zichtbaar aanwezig zijn, maar tegelijk harder ingrijpen. De
regels moeten strenger gehandhaafd (disorder policing). Rechtshandhaving staat centraal
en richt zich op de grootste overlastgevers, de veelplegers en de jeugdigen. Het aantal
boetes uit staandehouding moet omhoog. De politie krijgt ook meer bevoegdheden,
waaronder het handhaven van de identificatieplicht en preventief fouilleren. Daarnaast
wordt het toezicht versterkt door meer cameratoezicht en meer stadswachten.
Op basis van de internationale literatuur is te verwachten dat een strenger en gerichter
politieoptreden een effectief middel is om de criminaliteit (en overlast) te verlagen (zie
Braga, 2001 en Corman en Mocan, 2005).
Deze meer gerichte aanpak van onveiligheid past binnen de informatiegestuurde
politiezorg (IGP), een methode van werken die de laatste jaren binnen de politie opgang
maakt (Raad van Hoofdcommissarissen, 2005). De besluitvorming omtrent welke
41