Veelbelovende verklaringen voor de daling van de criminaliteit na

De verhouding tussen het aantal gehoorde verdachten en slachtofferschap van
criminaliteit vormt een indicatie van de pakkans (de politie spreekt over ‘verdachtenratio’).
Deze aldus gedefinieerde pakkans blijkt voor geweld vooral na 2003 sterk te stijgen. De
pakkans voor vermogensdelicten is na 2005 gaan stijgen door de sterk dalende
vermogenscriminaliteit. Conform de beleidsnadruk op het aanpakken van criminele
jongeren is in de jaren 2002-2007 het aantal minderjarige gehoorde verdachten sterker
gestegen dan het aantal meerderjarig gehoorde verdachten. Dit geldt voor
geweldsmisdrijven en, in sterkere mate, voor vermogensmisdrijven. Deze trend geldt zowel
sterk stedelijke gebieden als niet-stedelijke gebieden (Van der Heide en Eggen, 2007: 412).
Figuur 5.3 Ontwikkeling van het aantal gehoorde verdachten (links) en de pakkans (rechts)
150.000
100.000
50.000
0
0
1980 1985 1990 1995 2000 2005 1980 1985 1990 1995 2000 2005
Vermogensdelicten Geweldsdelicten
Vermogensdelicten Geweldsdelicten
Bron: CBS
Noot: De pakkans is gedefinieerd als het aantal gehoorde verdachten in verhouding tot de omvang van slachtofferschap van
criminaliteit (voor criminaliteitscijfers zie appendix A). Het gaat om het totaal aantal minderjarige en meerderjarige verdachten.
Het aantal (strafrecht)transacties door het OM is sinds 2002 sterk blijven stijgen. Vooral in
2003 was de stijging groot: 16 procent. In de jaren er na was de stijging gemiddeld half zo
groot. De toename van de door de rechter in eerste aanleg afgedane rechtbankstrafzaken
opgelegde straffen en maatregelen lijkt beperkt tot een eenmalige schok in 2003. Van 2002
tot 2003 steeg het aantal straffen en maatregelen met 15 procent. In de jaren daarna is het
aantal weer iets gedaald en vervolgens gestabiliseerd. Ook het aantal Halt-afdoeningen is
sterk gestegen: met een kwart in de periode 2002-2006.
Het aantal gedetineerden is tot 2005 sterk gestegen en daarna weer sterk gedaald (figuur
5.4). De daling heeft niet te maken met een milder strafklimaat, maar met anders straffen
door de rechter (meer taakstraffen) en minder zware criminaliteit (Vollaard, 2008). Deze
variatie in bestraffingen maakt het moeilijker een inschatting te maken van het effect,
omdat de literatuur vooral ingaat op het effect van de ‘traditionele’ gevangenisstraf. Als we
de toename in de insluitingsfractie met bijna de helft in de jaren 2002-2005 en het
geschatte effect van Van Tulder (1994) als uitgangspunten nemen dan is bijvoorbeeld een
daling van bijna 20 procent in een delict als woninginbraak te verwachten.
Kortom, van de gerealiseerde versterking van de opsporing, vervolging en sanctionering is
een drukkend effect op de criminaliteit te verwachten. De grootste schok kwam in 2003.
Het effect daarvan zou in de slachtofferenquêtes van 2004 en 2005 tot uitdrukking moeten
komen (de enquêtes vragen naar slachtofferschap in de 12 voorafgaande maanden). Politie
100
50
45