Veelbelovende verklaringen voor de daling van de criminaliteit na

4 Het effect van toegenomen private preventie
I
n reactie op groeiende (angst voor) criminaliteit kunnen burgers
beschermingsmaatregelen nemen. Zo kan een goed slot de kans op succes van een
poging tot diefstal verkleinen of in ieder geval de kosten ervan verhogen. De diefstal
kan dan te veel moeite worden voor een dader. Investeringen in technische preventie zijn
niet los te zien van gedrag om risico op slachtofferschap te vermijden. Denk aan het
daadwerkelijk omdraaien van het nachtslot, dan wel het aanzetten van het inbraakalarm. In
dit hoofdstuk gaan we in op toegenomen voorzorggedrag en technische preventie als
mogelijke verklaringen voor de daling van de criminaliteit. Na twee inleidende paragrafen
over de afwijkende aard van de invloed van private preventie op criminaliteit vergeleken
met de invloed van dadergerelateerde ontwikkelingen gaan we per delict in op het effect
dat toegenomen private preventie kan hebben gehad.
4.1 De delictspecifieke invloed van private preventie
Private preventie is niet eenvoudig als brede noemer te gebruiken bij het verklaren van een
daling in de criminaliteit. Het is waarschijnlijk dat de invloed van private preventie van
delict tot delict verschilt. Preventie, zeker de technische kant er van, is vaak delictspecifiek,
denk aan een fietsslot versus een inbraakalarm. 15 Hierin onderscheidt de invloed van
preventie zich van de vaak bredere invloed van veranderingen in de daderpopulatie. Daders
zijn immers vaak ‘van meerdere markten thuis’ (Wilson en Herrnstein, 1985).
Investeringen in preventie zullen verschillen tussen delicten als fietsdiefstal en
portemonneediefstal. De kans op slachtofferschap verschilt immers van delict tot delict.
Ook de kosten van slachtofferschap en de kosten van preventieve maatregelen lopen
uiteen. Het belang van (technische) preventie als verklarende factor zal daarmee ook
verschillen tussen delicten. In tegenstelling tot technische maatregelen als sloten kan
voorzorggedrag (het slot gebruiken) een brede angst voor criminaliteit weerspiegelen – en
daarmee niet delictspecifiek zijn. Maar ook bij voorzorggedrag ligt differentiatie voor de
hand. Zo is het voor te stellen dat iemand zijn fiets goed op slot zet, maar niet onveilige
plekken in de stad mijdt. Deze delictspecifieke invloed biedt een belangrijke aanwijzing
voor de rol van private preventie bij het verklaren van de daling in de criminaliteit. De in
hoofdstuk 2 beschreven overeenkomst in de trends in verschillende vormen van diefstal
geeft aan dat toegenomen private preventie waarschijnlijk niet de leidende factor is. Het
zou te toevallig zijn als delictspecifieke preventiemaatregelen op hetzelfde moment een
soortgelijke invloed hebben.
4.2 De onzekerheid over wanneer het effect van preventie op macroniveau te zien is
Een dadergerelateerde ontwikkeling heeft vaak een direct effect op de criminaliteit;
wanneer het effect van preventie in geaggregeerde slachtoffercijfers terug is te zien is
onduidelijk. Een effectieve preventiemaatregel verkleint vooraleerst de eigen kans op
slachtofferschap. Hierdoor zou de kans op slachtofferschap voor anderen kunnen
15 Delictspecifieke preventie kan uitstralingseffecten hebben. Zo kan het bemoeilijken van autodiefstal en
winkeldiefstal, iets waar veel jongeren hun criminele carrière mee beginnen, voorkomen dat mensen het
criminele pad kiezen (de zogenoemde ‘debut crime hypothesis’, Farrell et al., 2008). Daarnaast kan afname van
het ene delict een gunstig effect hebben op het andere delict als bijvoorbeeld het plegen van een misdrijf met
een gestolen auto moeilijker wordt. Harde empirische bewijzen voor deze tweede orde effecten zijn er nog niet.
29