Tussen Afsluitdammen en Deltadijken - t Zeeuws Bodemvenster ...

§ 9. EILAND- EN BRANDKREEKPOLDERS ca.
— nrs 119 t/m 134 — H.
De (oude) Passageule, voor het eerst vermeld in 1470, (fig. 38) toen
er plannen waren voor het graven van een verbinding tussen de Passageule
ten oosten en het Coxysche Gat ten westen van Oostburg, was oorspronkelijk
een wijde inham tussen het waterschap de Oude Yvene en de zgn.
Waterlanden. Ze scheidde verder de Dierkensteenpolder (nr 88) van de
polders Marguérite (nr 119) en St Joris (nr 120). Volgens Gottschalk
zou waarschijnlijk in 1404 de „waardijk" tussen eerstgenoemde twee polders
zijn bezweken waardoor een geul was uitgeschuurd.
Overstromingen en inundaties brachten ook in dit gebied een totale
verandering. Zo vond in de 17e eeuw de (nieuwe) Passageule, enkele
kilometers ten zuiden van de Bragsche Vaart, in het westen verbinding
met het Zwin en met het Coxysche Gat (fig. 38). Zuidwaarts ontstond
een aftakking in het huidige Belgische polderland, onder de naam Haan*
tjesgat (ca 2 km t.O. van St Kruis).
Overigens waren al voor 1470 een aantal herdijkïngen tot stand gekomen
na de overstromingen van 1404, zoals de Marguéritepolder (nr 119)
— 54 ha — in 1429, die aanmerkelijk kleiner was dan de polder St Margriet
van vóór 1404. In 1450 volgde de St Jorispolder (nr 120) — 95 ha —,
die door een zekere Willem de Wilde werd bedijkt. De St Kruispolder
(nr 121) volgde in 1462, bedijkt door Jan de Plaet, koopman uit Brugge.
Slechts 27 ha van de St Kruispolder hoort thans nog tot Nederlands gebied.
Dezelfde koopman bedijkte in 1481 de St Lievenspolder (nr 122), waarvan
121 ha Nederlands gebied is.
Toen de familie de Baenst zich in 1499 associeerde met Jeronimus
Laurijn, die aan het hof van Philips de Schoone hoge ambten bekleedde,
kwamen grote inpolderingen tot stand. Eén daarvan was de Jeronimuspolder
(nr 123), bedijkt in 1501; ongeveer 197 ha daarvan ligt nu in
Nederland.
In 1523 werd de Passageulepolder bedijkt, die echter bij de overstroming
in 1570 weer met de zee gemeen kwam te liggen; de „geule"
hervond toen haar loop. Ten noorden daarvan werden in 1650 een aantal
polders (nrs 87 t/m 91, Prins Willempr. Ie ged.) herdijkt; het opengebleven
deel der Passageule (fig. 49) deed dienst als verdedigingslinie.
In 1672 werden de polderdijken doorgestoken om de Fransen tegen te
houden. Verdere herdijking ten zuiden van de „geule" had tot gevolg dat
de oorspronkelijke Oude Passageulepolder in een noordelijk en een zuidelijk
deel uiteenviel; de eerste (nr 90) is reeds genoemd in par. 6, de tweede
Oude Passageulepolder (nr 124) — 103 ha —*, werd in 1711 ten zuiden
van de „geule" tegen het zgn. eiland van Brandkreek definitief herdijkt.
114