Tussen Afsluitdammen en Deltadijken - t Zeeuws Bodemvenster ...

het land van Axel onveilig. Na 1648 deed het Mauritsfort geen dienst meer
en kwam het in verval (een deel spoelde zelfs in 1682 weg), waarna de
restanten grotendeels werden geslecht. De overgebleven gracht met omwalling
deed daarna nog enige tijd dienst als spuikom om het toenmalige
haventje ten zuiden van het vervallen fort op diepte te houden.
Ten zuiden van het Axelse kanaal lagen de hieronder vermelde (naar
heiligen genoemde) schansen, die in de 16e eeuw door de Spanjaarden
waren opgeworpen tot verdediging van het Axeler Ambacht. Het waren
de ten zuiden en zuidoosten van de vesting Sas van Gent gelegen forten
St Anthony (42) en St Steven (43) en het ten zuidwesten van Zuiddorpe
gelegen fort St Eloy (44). Voorts lagen westelijk van Zuiddorpe en aan
de meest oostelijke hoek van de huidige Kanisvliet Binnenpolder resp.
de forten St Jan (45) en St Mare (46); zuidelijk hiervan lag St Geleijn
(47). Het voormalige fort St Jan is thans in het terrein terug te vinden
als een begroeide hoogte. Verder oostwaarts lag een reeks Spaanse forten
als St Joseph (48), St Jacob (49), St Levinus (50), St. Nicolaas (51),
St Andries (52), Ferdinandus (53) en St Anna (54) bij Absdale.
In de tegenwoordige Moerspuipolder lag het Moerspuifort (55), een
vijfhoekige versterking, de grootste in de „Axelse linie". Het fort lag
rondom in het water; alleen twee dammen gaven verbinding met het
hoger gelegen land. De bezetting bestond soms uit 300 man. Interessant
is dat de toenmalige Hervormde gemeente van Zuiddorpe is voortgekomen
uit de „bewoners" van Moerspui. 30 ) Het fort is door inundaties
van 1672 vernield, in 1688 grotendeels geslecht, doch omstreeks 1701
weer „opgemaakt"; thans is alleen de aarden omwalling nog duidelijk in
het terrein terug te vinden. In fig. 16, p. 36 ziet men de forten Moerspui en
Geleijn in plattegrond. Na de verovering van Hulst in 1645 vielen al deze
versterkingen in handen van de Republiek; ze werden toen geslecht met
uitzondering van St Mare en Moerspui, die nog vrij lang in het Nederlandse
verdedigingssysteem gehandhaafd bleven; St Mare verviel na de
inundaties van 1672.
Na de inneming van Axel in 1586 heeft Prins Maurits een defensielinie
langs de toenmalige zeedijk van de Beoosten Blij Benoordenpolder aangelegd.
Die linie, die bestond uit de forten St Margriet (56), later Nassau
geheten, Kijckuit (57) en Hendrik Filip (58), later Zeeland genoemd,
is in 1747 tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog door de Fransen geslecht.
De zuidoostelijke dijk van genoemde polder heet nog de Liniedijk;
in 1784 werd deze linie weer tijdelijk hersteld. Kijkuit is momenteel een
buurtschap ter plaatse van het voormalige fort.
Op de schorren ten zuidoosten van Axel hadden de Spanjaarden
een redoute opgeworpen, zie fig 17, p. 37, genoemd Monkado (59), naar
46