HOUTCOLLECTIES van België en Nederland - Nehosoc

elasten. Vanwege spionage- en concurrentiegevaar
heerste er enige geheimzinnigheid rond dit onderzoek,
reden waarom de zinken naamplaatjes op de blokken
dan ook met opzet verkeerd waren gesteld. In de jaren
‘70 werd deze collectie aan het KIT geschonken.
De meeste houtcollecties van het KIT waren van
wetenschappelijke waarde. Op dit moment kan men
deze wetenschappelijke waarde niet staande houden.
Alle collecties hebben momenteel een historische
waarde. De verzamelingen zijn opgeborgen en niet te
bezichtigen.
In de verzameling van Albertus Seba (1665-1735), die
zich in het KIT bevond, zou ook nog een houtcollectie
zijn geweest.
Wetenschappelijke collecties
Xylarium Tervuren,
houtverzamelen sinds 1897
Koning Leopold II van België organiseerde in 1897
een wereldtentoonstelling in Tervuren om bij de
bevolking interesse te wekken voor het onafhankelijke
Kongo en vooral ook aandacht te trekken voor de
belangen voor België zelf. Economische producten
stonden hierbij centraal, waaronder een collectie Kongolese
/ Zaïrese houtstalen. Hiermee was de grondslag
gelegd voor de houtverzameling, het xylarium van
Tervuren.
Ter gelegenheid van die wereldtentoonstelling werd
een nieuw gebouw neer gezet, het Koloniënpaleis
waarin meteen veel Kongolees hout, w.o. Nauclea,
werd verwerkt. Het enorme succes van de tentoonstelling
deed de vorst besluiten tot het permanent
inrichten van een museum aangevuld met wetenschappelijke
diensten, hetgeen resulteerde in het
Kongomuseum. Vanaf 1908 werd de wetenschappelijke
taak van het museum zeer belangrijk. Mede
door de ‘groei’ van wetenschappelijk studiemateriaal
uit Midden-Afrika barstte alles uit zijn voegen en
ontstonden er de plannen voor het huidige hoofdgebouw,
het Museum voor Belgisch Kongo. Na diverse
uitbreidingen en aanpassingen aan de tijd ontstond
hieruit het huidige Koninklijk Museum voor Midden-
Afrika.
Sinds 1992 bevindt de verzameling zich in een apart
gebouw met moderne laboratoriumfaciliteiten. De
oude gebouwen bleken niet meer aan de functioneleen
veiligheidseisen te voldoen om de verzameling te
bewaren.
Het is pas sinds het begin 60'er jaren dat het belang
wordt ingezien om Tervuren als enig instituut in
België verhout materiaal in te laten zamelen ongeacht
de herkomst of de potentieel commerciële waarde er
van. De curatoren Duchesne, Lebacq en vooral Roger
Dechamps, hebben de grote verdienste de houtcollectie
ongeveer te vervijfvoudigen. De verzameling is
16
inmiddels (1997) uitgegroeid tot 54.000 specimina en
12.000 botanische soorten. Dit betekent de op één na
grootste houtmonsterverzameling ter wereld. Het U.S.
Forest Products Laboratory in Madison, Wisconsin in
de VS. bezit de grootste verzameling.
Het oudste deel van de Tervurencollectie omvat stalen
die in boekvorm (±25 X 17 X 1,5-2,5 cm) met ronde
rug werden gezaagd. De oudste staal Chlorophora
excelsa (Moraceae) onder nummer IF 8 (nu Tw 8)
werd in 1897 ontvangen via het ‘Département des
Finances’ van de onafhankelijke Kongostaat. Staal IF
1 (nu Tw1) Pterocarpus tinctoria werd in 1905
verkregen te Stanley Pool nabij het huidige Kinshasa.
Het jongste deel van de verzameling bestaat uit min of
meer gestandaardiseerde afmetingen, echter ook onregelmatige
vormen als takken, schijven, stengels van
struiken, lianen en wortellijsten komen voor. In de
Tervuren collecties kan men ook de boekvormen
aantreffen.
Om praktische redenen is de verzameling opgesplitst
over twee vertrekken. De verzameling is alfabetisch
op botanische naam per familie, geslacht en soort
gegroepeerd. Wetenschappelijke benamingen vormen
de basis van de beschrijvingen en de sleutel tot de inventarissen.
Andere benamingen als de Nederlandse-,
Franse- en lokale benamingen zijn eveneens beschikbaar.
De overige specimina worden in de kelder
bewaard op inventarisnummer.
In het begin heeft men van alle soorten microtomische
preparaten met bijbehorende fotografische
opnamen gemaakt, dat wil zeggen dat er momenteel
zo’n 8000 specimen aan preparaten zijn. Hiermee is
een grote achterstand opgelopen, terwijl de preparaten
toch onontbeerlijk zijn voor het routine identificatiewerk.
Het bijbehorende herbariummateriaal gaat
systematisch naar de Nationale Plantentuin van België
te Meise.
Om de verzameling in stand te houden werd aanvankelijk
gekozen voor een chemische bescherming, die
nu is gestopt. De huidige staat is behoorlijk en men
past thans een koude behandeling toe om het hout in
goede conditie te houden. De verzameling van Tervuren
is gewoonlijk niet voor het publiek opengesteld.
Unieke collectie Nederlandsinheems hout
Het zou natuurlijk bedroevend zijn wanneer een
Nederlandse Universiteit en een houtverzamelaarsvereniging
niet de beschikking zouden hebben over
alle houtsoorten, die in Nederland inheems zijn. Met
deze gedachte ontstond in september 1976 een
initiatief van Ben ter Welle (Systematische Plantkunde
van de Universiteit Utrecht) en Tjerk Miedema (toenmalig
voorzitter van de NEHOSOC) om een collectie
inheemse houtsoorten en houtige gewassen samen te
stellen. Door de Universiteit Utrecht werd allereerst
een lijst gemaakt van de in aanmerking komende
soorten en vervolgens ontstond een ware strooptocht
Houtcollecties van België en Nederland