HOUTCOLLECTIES van België en Nederland - Nehosoc

Bij de latere verdeling van de aandachtsgebieden
kreeg Utrecht via Suriname de regio tropisch Amerika
toegewezen, Leiden de regio Zuid-Oost Azië en de
Landbouwhogeschool te Wageningen tropisch Afrika.
Deze taakverdeling bestaat nog steeds.
In 1946 werd Dr. A.M.W. Mennega als medewerkster
van de Rijksuniversiteit aangesteld met de opdracht
een houtcollectie op te bouwen en het vak houtanatomie
een plaats te geven in het toekomstige onderzoek.
De eerste serie houtmonsters werd gevormd
door de z.g. Stahelcollectie. De Dienst ‘s Landsbosbeheer
te Suriname had in het bos diverse bomen van
nummers voorzien, een methode die eerder door
Koorders op Java was uitgedacht (zie detail beschrijving
bij KIT in Amsterdam). Regelmatig werd er ook
herbariummateriaal van deze bomen opgezonden. Tot
ook de bomen omgezaagd werden, verwerkt tot monsters
van 30 X 10 X 1,5 cm. Deze zeer waardevolle
collectie is op grote schaal elders verspreid over belangstellende
herbaria en houtcollecties in de wereld.
Mevrouw Mennega legde veel buitenlandse contacten
en wist met duplicaatmonsters goede ruilen te bewerkstelligen
met andere gezochte landen. Onder haar
leiding begon de houtmonstercollectie snel te groeien.
In 1954 vertrok Dr. Mennega zelf naar Suriname en
gaf zij de aanzet tot een z.g. ‘bastcollectie’. Al deze
activiteiten leidden tot de publicatie van ‘Het
Bomenboek van Suriname’ geschreven door Dr. Mennega
en Dr. Lindeman (opvolger van Pulle). Dit boek
wordt nog steeds hét standaardwerk voor Surinaamse
houtsoorten beschouwd. In later jaren werd het
houtonderzoek uitgebreid tot dat van heel tropisch
Amerika. Onder de bezielende leiding van Ing. Ben ter
Welle worden regelmatig expedities ondernomen naar
de Guyana’s, Nicaragua, Costa Rica en naar zuidelijker
Amerika. De oogst is omvangrijk, het tropen bos
lijkt onuitputtelijk. Na maanden verzamelen in het bos
brengt hij telkens een schat aan botanisch materiaal
mee terug, en dat betekent maandenlang werk voor de
afdeling houtanatomie van de RUU.
In 1986 omvatte de houtcollectie al ca. 35.000 houtmonsters
waarvan ± 95% door herbariummateriaal
wordt ondersteund. Inmiddels is deze collectie (nu al
37.000 species) uitgegroeid tot de rijkste ter wereld
voor het gebied van de Neo-tropen.
De houtcollectie bevindt zich in goede staat. Zij heeft
in de eerste plaats wetenschappelijke waarde, want deze
werd immers opgezet als collectie voor systematisch
onderzoek. Er bestaat de mogelijkheid dat
anderen van de diensten gebruik kunnen maken zoals
douane, bedrijven en particulieren met verzoeken om
houtdeterminatie bij onbekende soorten, of bij
dreigende conflicten bij levering van vermeende
afwijkende houtsoorten.
De houtmonstercollectie staat op kaartsysteem en
wordt vermeld met botanische naam, inlandse naam,
waar verzameld (land, etc.) door wie verzameld (met
nummer), als preparaten (houtcoupes), vorm en maat
van het monster. De verzameling is alleen op verzoek
en na afspraak te bezichtigen.
De collecties van de
Landbouw Universiteit Wageningen
De Landbouw Universiteit te Wageningen, voortgekomen
uit de voormalige Landbouw Hogeschool, is
nog vrij jong in vergelijking met andere universitaire
opleidingen in het Nederlands taalgebied. Toch werd
de eerste houtcollectie al bijeengebracht in de tijd dat
de voorloper van deze Landbouw Hogeschool nog een
afdeling Tuinbouw kende. Deze collectie, nu bekend
als Herbarium Vadense, wordt nog steeds uitgebreid.
Een andere houtcollectie berust bij de Vakgroep
Plantencytologie en -morfologie.
Een derde, de intrigerende xylotheek waarover Prof.
Dr. H.J. Venema in de vooroorlogse jaren al berichtte,
wordt beschreven onder ’historische en curieuze
houtverzamelingen’.
De vermaarde tuinarchitect Leonard Springer kreeg de
opdracht een tuin rondom die Rijkstuinbouwschool te
ontwerpen. Rondom de school lag een 4 ha groot
terrein,’De Dreyen’ genaamd, waarvan 1 ha voor een
arboretum werd gereserveerd. Tot op de dag van
vandaag hebben studenten nog profijt van deze aanleg.
In 1899 werd J. Valckenier Suringa, afkomstig van het
Rijksherbarium in Leiden, leraar dendrologie en
plantkunde. Hij introduceerde ook het nieuwe vak
‘systematiek van de Indische bosflora’ aan de
Rijkslandbouwschool. Daarmee kreeg de opleiding
een nieuwe dimensie. Ook Springer was een gedreven
dendroloog. In 1936 schonk hij zijn dendrologische
collectie aan het Herbarium in Wageningen.
In 1906 werd deze Tuinbouwschool opgeheven en
werden gebouw en herbarium opgenomen in de
nieuwe Rijks Hogere Land-, Tuin- en Bosbouwschool.
In 1918 werd deze opleiding opgewaardeerd
tot Landbouwhogeschool, een academische opleiding.
Onder de bezielende leiding van verschillende
hoogleraren, al of niet belast met het beheer over de
collecties van het Herbarium, werd dit laatste
belangrijk uitgebreid.
Ten tijde van het hoogleraarschap van J. Jeswiet kwam
in 1925 de naam ‘Herbarium Vadense’ in zwang
(‘Vada’ latijns voor Wageningen). Van 1947 tot 1953
was deze oud-directeur van het Herbarium in
Buitenzorg als lector aan de LUW verbonden en dit
gaf een nieuwe impuls aan de bewerking van de
tropische collecties. In 1977 kwam er een nieuwe
structuur in het beheer en werden de Tuinen
losgekoppeld van de Vakgroep Plantensystematiek en
-geografie en van het Herbarium. Sindsdien is er
sprake van verschillende houtcollecties.
Houtcollecties van België en Nederland 19