HOUTCOLLECTIES van België en Nederland - Nehosoc

toefde en overal zijn contacten had, bracht nog een
tweedaags bezoek aan Seba. Tot zijn verbazing trof
hij, twintig jaar na de verkoop van de eerste collectie,
een totaal nieuwe verzameling aan. De jacht op aanwinsten
vormde voor Seba niet zo’n probleem. Zodra
er weer een schip uit Oost of West was gearriveerd
haastte hij zich als apotheker aan boord om medicijnen
uit te reiken en deed intussen voordelige zaken
met de verzwakte zeelieden. Bovendien bleven zijn
vele buitenlandse relaties hem steeds curiosa toezenden.
Uit de ‘naaukeurige beschryving van het schatryke
kabinet der voornaamste seldzaamheden der natuur
van Albertus Seba’, weten wij dat hij hout verzamelde.
Seba werd aanvankelijk gedreven door wetenschappelijke
nieuwsgierigheid, later meer door betrokkenheid
bij de curieuze vormen in de natuur. Hij bezondigde
zich af en toe aan de opstelling van heel wonderlijke
(soms gefakedte) schepselen. Hij werd door geleerde
lieden hierover terechtgewezen.
Veel bekende figuren hebben zijn kabinet bezocht
zoals Herman Boerhaave, burgemeester Nicolaes Witsen,
de bewindvoerders van de West Indische Compagnie,
Professor Ruysch, collega verzamelaar Levinus
Vincent, kortom bekende personen uit binnen- en
buitenland. Dat Seba een gerenommeerde figuur was
blijkt uit het feit dat zijn ‘Thesaurus’, de uitgave over
zijn eigen collectie, van groot wetenschappelijk belang
werd geacht. Dat ideeën omtrent de levende natuur
sindsdien veranderd zijn laat zich denken. Seba verdient
zeker een plaats onder de grote en gedegen verzamelaars.
Doctor Houttuyn bezat in 1791
honderden houtmonsters
Door het feit dat Doctor M. Houttuyn uit Amsterdam
in het jaar 1791 over zijn houtcollectie berichtte en dit
bericht in de voorrede van een boek behouden bleef
voor het nageslacht, bestaat er een exacte aanwijzing
over een mogelijk eerste, ware houtcollectie. Hij
schetste in deze voorrede van ‘Houtkunde’ hoe hij zijn
collectie ter beschikking stelde voor de uitgave van dit
werk (een echt Vademecum dus).
“Dat de vermaarde Boekhandelaar J. Christ. Sepp, zig
reeds lang bevlytigd hebbe, om de Natuurlijke Historie, in
verscheide opzigten, ten dienst te staan, blykt onder anderen
ook daar uit, dat hy meer dan twintig Jaaren geleeden heeft
goedgevonden, in een Nederlandsch gewaad de Gekoleerde
Plaaten uit te geeven van een Werk, in Duitschland begonnen,
en ten voornaamste geschikt om de Verzameling van
Houten, uit het Keurvorstelijk Kabinet te Dresden, aan ‘t
licht te brengen. Hier uit was dan een getal van 48 Plaaten
gebooren, op welke meer dan Vierhonderd Stuks, allerley
Uit- en Inlandsche Houten, volgens gezaagde en gepolyste
Plaatjes, natuurlijk afgebeeld waren. Men was voorneemens
geweest, dit Werk met 50 of 60 Plaaten te besluiten; doch de
Heer Sepp vervolgens nog een menigte Uitlandsche en wel
4
meest Westindische Houten, uit de Verzameling van den
Eerwaarden heer Hazeu, rustend Predikant by Rotterdam
woonachtig, bekomen hebbende, bepaalde zig aan het
gedagte getal van Plaaten niet. ...........
Dus al voortgaande was gedagte Boekverkooper reeds tot
by de 90 Plaaten, telkens Zes te gelyk uitgegeven wordende,
gevorderd: wanneer ik, gedagte Plaaten naziende, bespeurde,
dat in myne zo uitvoerige verzameling, van by de tweehonderd
stuks, allerley In- en Uitlandsche Houten, my, in
dergelyke Plaatjes, van tyd tot tyd, door den kundigen
Kastemaaker Hermanus de Ham bezorgd, en den Boekverkooper
Sepp aanbood, dezelven zyn Ed, te leenen, om dus
Honderd Plaaten met keurige Voorwerpen van dien aart te
voorzien, op dat het Werk niet minder fraay mogt eindigen,
dan het begonnen ware. Dus zijn op Elf Plaaten aan ‘t end,
de Afbeeldingen gebragt van meer dan Tagtig Houten uit
myne verzameling, die allen nog in het Werk ontbraken.
Men vindt hier dus de Afbeeldingen van meer dan Zeshonderd
effective Houten, zo uit Europa als uit andere Werelddeelen,
die veelal, zo hier als elders, zo tot den Huis- en
Scheepsbouw, als tot Schrynwerk, Werktuigen en Gereedschappen,
tot Verwstoffen, of in de Geneeskunde van gebruik
zyn, en weinigen van dien aart zullen ‘er in ontbreeken.
Terwyl nu deeze Houten hoofdzaakelyk gekend en
onderscheiden worden door de tekening en koleur, zo blykt,
dat dit Werk niet slegts tot Liefhebbery, door het zien van
zulk eene verscheidendheid van sierlyke Voorwerpen, maar
bovendien tot eene byzondere nuttigheid strekt. Ik heb het,
ten dieneinde, niet alleen met een Hollandsch Register,
waar in alle vreemde Naamen gebragt zijn, maar ook met
Hoogduitsche, Engelsche, Fransche en Latynsche Bladwyzers
voorzien, en by het eerste een Lyst gevoegd van Beredeneerde
Aantekeningen, over ed Afkomst, hoedanigheden en
het gebruik van alle de Houten, waar van ik zulks, zo uit
voornaame Autheuren, als uit het mondelyk bericht van
kundige Luiden, heb kunnen verneemen: des aan de belofte
dien aangaande, hoewel op eene andere manier, genoegzaam
is voldaan. Bovendien heb ik hetzelve nageziewn en
verrykt met eene lyst van de noodige invullingen der open
gelaten, en verbeteringen van verkeerdelyk aangeweezen
benamingen en drukfeilen. Wy twyfelen derhalven niet of dit
Werk, als het eenigste tot nog toe van dien aart, zal ten
algemeene nutte strekken, en tevens dienen tot bevordering
van de kennis der Natuurlyke Historie."
Idealisten vatten de
natuur in boekvorm
Er waren tegen het einde van de 18e eeuw, vooral in
het Duitse taalgebied, mensen die hun uiterste best
deden om de natuur vast te leggen in een boekwerk. In
Duitsland werd zo’n collectie met ‘Holz-Bibliothek’
aangeduid. De makers waren veelal mensen die dicht
bij de natuur stonden en zij bleken vaak uit idealistische
overwegingen te handelen. Ze waren van mening
dat de mensen in het algemeen te weinig van de natuur
en in het bijzonder te weinig van bomen en hout afwisten.
Hen viel op dat namen van bomen door elkaar
werden gehaald. Deze kenners der natuur hadden toen
reeds een eigen mening en visie over de natuur en
Houtcollecties van België en Nederland