HOUTCOLLECTIES van België en Nederland - Nehosoc

28
6
B
Aspecten rondom collecties en verzamelen
ij alle vier soorten collecties kunnen een aantal aspecten een beïnvloedende rol spelen. Hierbij valt te
denken aan: welk doel men nastreeft, hoe men aan hout komt, het bruikbaar en toegankelijk maken, de
bedreigingen, de maatregelen om een verzameling in stand te houden, de invloed van 200 jaar op een
xylotheek, de unieke xylotheekrestaurateurs van Nederland, de restauratieprincipes en ten slot hoe bewaart men
een verzameling voor het nageslacht. Een historische verzameling houtboeken opgeslagen op een museumzolder,
een privé-verzameling ongeordend weggestopt in dozen, een houtinstituut of een universiteitscollectie waar
niet mee te werken valt, hebben weinig zin. Niemand heeft er iets aan en niemand kan er plezier aan beleven. Alle
verzamelingen, zonder uitzondering, staan bloot aan allerlei bedreigingen. Wanneer men geen actie onderneemt
is het gewoon afwachten tot er iets gebeurt. Vaak zijn vooraf acties te ondernemen die weinig of niets kosten, een
zaak van elementaire voorzorg. In dit hoofdstuk wordt beoogd een beeld te geven van de belangrijkste aspecten
zonder verdere details.
Formuleren doelstelling belangrijk
Het formuleren van een goede doelstelling voor de
opbouw van een houtverzameling speelt in belangrijke
mate bij de privé-verzamelingen. Bij de andere verzamelingen
is het uiteraard ook belangrijk, echter daar
wordt de doelstelling eigenlijk automatisch opgelegd
anders zou de hele verzameling onbruikbaar zijn.
Wanneer we een beeld proberen te vormen over mogelijke
doelstellingen van een privé-collectie dan wordt
het meteen moeilijk. Ten eerste is deze sterk persoonsgebonden
en blijft het een situatie van ‘zoveel hoofden
zoveel zinnen’. Ten tweede blijkt vaak dat velen over
deze zaken nauwelijks hebben nagedacht. Het primaire
doel blijkt vaak een ‘puur’ verzamelen van houtsoorten.
Hier volgen een aantal voorbeelden van overwegingen
die men zou kunnen hebben: a. ‘een maximum
aan verschillende houtsoorten vanuit de gehele
wereld bijeenbrengen, waarbij de verzameling gemakkelijk
toegankelijk moet zijn en tevens gebruiksvriendelijk
is’, b. ‘een verzameling aanleggen die zich
beperkt tot alleen de inheemse Europese houtsoorten’,
c. ‘alleen bepaalde loofhoutsoorten verzamelen’, d.
‘houtsoorten verzamelen in andere vormen: bijvoorbeeld
als schalen, en dan vanwege vorm, structuur,
kleur, enz.’; e. ‘een bepaald doelgebied verzamelen als
reigers, schalen, boomvormen of schijven uit verschillende
houtsoorten’.
Waar het hout vandaan komt
Bij de wetenschappelijke instellingen en de universiteiten
bestaat er wat de herkomst van de monsters
betreft meestal een historie. Vaak waren het in het
verleden de hoogleraren, die enorme collecties bijeen
wisten te brengen vanuit de gebieden waar hun reizen
hen heen voerden. Zo werden in de loop der tijd
verschillende van dergelijke collecties bij elkaar gebracht.
Tegenwoordig bestaan er tussen de Nederlandse
universiteiten afspraken over het verzamelgebied.
Ieder heeft een bepaald werelddeel toegewezen gekregen
en men concentreert zich daar op door regelmatig
exploraties in de bestemde gebieden uit te voeren.
Hierbij richt de universiteit Utrecht zich, zoals eerder
gemeld, op Tropisch Amerika. Leiden op de regio
Zuid-Oost Azië en Wageningen op Tropisch Afrika.
Het hout van de drie museumcollecties van von
Schlümbach, komt uit de directe omgeving van
Neurenberg, waar hij woonde. De technische instituten
verkrijgen hun soorten meestal direct via de wereld
van handel en industrie.
Het hout van privé-verzamelingen komt uit alle werelddelen
en alle hoeken en gaten. Bij de meest fanatieke
verzamelaar kan het zijn dat hij met een zaagje
op reis gaat en bereid is een boom om te zagen alleen
om dat ene monster te bemachtigen. Gelukkig zijn het
er slechts weinigen die zo rigoureus te werk gaan.
Daarnaast bestaat een rijk scala aan mogelijkheden:
doelgerichte aankoop en ruil, via verenigingen en de
vele bosbouwdiensten in binnen- en buitenland, via de
handel, uit botanische tuinen en arboreta, plantsoenen,
enz.
Een collectie bruikbaar maken
Nadat men voor een verzameling duidelijk een doel
heeft geformuleerd en afgebakend, kan de toegankelijkheid,
het gebruik en de wijze van opbergen worden
bepaald. Voor een verzameling van enkele tientallen
stuks loont het doorgaans niet.
Het wordt echt noodzaak wanneer een verzameling uit
honderden delen gaat bestaan, al was het alleen maar
om snel te weten welk monster men wel of niet in
haar/zijn bezit heeft. Dit geldt voor iedere collectie,
zowel van een universiteit als van een particulier. Er is
geen algemene regel hoe men zijn verzameling moet
ordenen. Zoals in voorgaande hoofdstukken te constateren
valt worden sommige verzamelingen op continent
en vervolgens op familie/geslacht/soort ingedeeld,
andere op familie/geslacht/soort, inventarisnummer,
NEHOSOC-nummer, HCTO-nummer of op
commerciële groep. Fundamenteel is dat er een ordening
bestaat en men vrij gemakkelijk en snel ieder
monster terug kan vinden.
Indien men de beschikking heeft over een PC dan kan
de toegankelijkheid tot monsters en documentatie en
Houtcollecties van België en Nederland