HOUTCOLLECTIES van België en Nederland - Nehosoc

uitenlandse wetenschappers en verzamelaars en kan
trots zijn op die al vroeg verkregen zendingen zoals de
uit ca. 1.550 stammende Entibicollectie, de uit ons
land verkregen Rauwolffverzameling (1565), de uit
1675 ontstane Hermanncollectie en die van De Gorter,
stammende uit de 2e helft van de 18e eeuw.
Leiden heeft steeds beroemde onderzoekers aan zich
weten te binden. Namen van mannen zoals Desch
verbonden met houtsoorten uit Maleisië, Gamble met
soorten uit India, Jesup met soorten uit Noord-
Amerika, Krukoff met Braziliaanse soorten, Koorders
met o.a. soorten uit de bergwouden van Java.
Veel Leidse teams hebben in den vreemde gewerkt om
hout en ander plantenmateriaal naar Leiden te zenden.
Het materiaal van het beroemde Flora-Malesiana-team
onder leiding van van Steenis vond ook onderdak in
het Rijksherbarium, nu in het naar hem genoemde gebouw.
Ook door uitwisseling van soorten met gezaghebbende
instituten in de wereld werden de collecties
steeds uitgebreid en vandaar ook de enorme aantallen
specimina.
In 1829 richtte Koning Willem I in Brussel het
Rijksherbarium op. Het was de tijd waarin vorsten en
presidenten de grote promotors werden van wetenschap,
kunst en handel. Vanuit deze laatste gezichtshoek
werd het belangrijk geacht om een instituut te
stichten waar de natuurlijke rijkdommen van de overzeese
gebiedsdelen bestudeerd konden worden.
Wetenschappelijke uitkomsten waren natuurlijk
belangrijk, echter de vermoede mogelijkheden die het
tropische plantenrijk de maatschappij wel eens zou
kunnen bieden, moesten snel onderzocht worden. De
Nederlanden moesten concurreren met andere Europese
landen, een tijd van economische opbloei brak
aan.
De opstand te Brussel, van onze toenmalige landgenoten
in het Koninkrijk der Nederlanden, noopte de
directbetrokkene bij het Rijksherbarium aldaar, Dr.
ph. F.B. von Siebold, om de botanische collecties naar
Leiden te verplaatsen om ze in veiligheid te stellen.
Von Siebold had zich destijds veel moeite gegeven om
botanisch materiaal uit andere landen te verzamelen.
Hij had zelfs de hand weten te leggen op een bijzondere
collectie houtmonsters uit Japan. Deze monsters
waren beschilderd met botanisch materiaal van de
betreffende houtsoort. Nog altijd vormt deze z.g. von
Sieboldcollectie een van de bekendste onderdelen van
de Leidse houtverzamelingen. Zeer belangrijk voor de
positie van het Herbarium werd de officiële inlijving,
in de loop van de 19e eeuw, bij de Leidse Universiteit.
Sindsdien heeft het Rijksherbarium van Leiden zich
een leidende positie in de wereld weten te veroveren.
In de jaren negentig barstte de collectie uit zijn voegen
in het gebouw aan de Schelpenkade. Uitbreiding en
conservering van de verzamelingen schreeuwden om
een ruimere behuizing. Sinds 1999 is er een nieuw
onderkomen gevonden voor de gigantische hout-
18
collectie en het zeer uitgebreide herbarium materiaal.
Het grote enthousiasme en de internationale contacten
van de huidige directeur hebben zeker bijgedragen tot
de instandhouding en uitbreiding van de voor de
wetenschap uiterst waardevolle collecties. Het nieuwe
gebouw biedt ruimte aan een bescheiden informatiecentrum
met wisselende tentoonstellingen, aan de
omvangrijke gespecialiseerde bibliotheek, aan de
zalen met de houtcollecties, aan de ruimten voor het
herbarium-materiaal.
De huidige houtverzameling, die in 1829 werd opgezet,
omvat ca. 25.000 houtmonsters van uiteenlopende
formaten. Daarnaast wordt er een schaduwcollectie
aangehouden. Naast deze houtmonsters wordt er ook
materiaal in flessen bewaard; het gaat om ± 15.000
specimina. Voorts 46.000 stuks microscopische preparaten,
10.000 stuks vruchten, 7.000 zaden en een aparte
collectie van 6.000 stuks botanische specimina
welke voor zuiver economische doeleinden worden
bewaard.
In het Rijksherbarium zijn nu ruim 4 miljoen herbarium
specimina opgeslagen. Om het binnenkomend
materiaal uit te pakken, in te schrijven, botanisch te
benoemen en vervolgens te conserveren is heel wat
ruimte en mankracht nodig. Onder leiding van de staf
werken veel studenten aan deelopdrachten om de collectie
te bewerken. Voor het conserveren van herbariumdelen
volgt men de technieken van drogen,
diepvriezen en van opslag in alcohol.
De houtverzameling heeft een zuiver wetenschappelijk
karakter met de nadruk op houtanatomisch
onderzoek.
Tropisch Amerikaans hout
in Herbarium Utrechtse Universiteit
De universiteiten van Utrecht, Leiden en Franeker
behoren tot de vroegste in Nederland. Al vroeg was er
sprake van plantenzendingen van overzee, doch eerst
in 1946 werd een aanvang gemaakt met de echte
houtcollectie.
Sinds het einde van de vorige eeuw kwam het
onderzoek naar de plantensystematiek van tropische
planten aan de Rijksuniversiteit Utrecht op gang. Men
werd niet alleen gedreven door verlangen naar kennis
omtrent het tropenmateriaal, doch zeker ook door
mogelijk economisch voordeel. De plantenrijkdom
van de overzeese gebiedsdelen zou voor het moederland
wel eens van groot economisch nut kunnen
worden.
In 1930 startte Prof. Dr. A. Pulle, hoogleraar te
Utrecht, zijn boekwerk ‘Flora of Suriname’. Hij
bezocht Indië, Nieuw Guinea en Suriname. Door zijn
toedoen kwam er een stroom aan plantenmateriaal los
voor het Utrechtse Herbarium. Omdat er nog betrekkelijk
weinig over de Surinaamse plantenwereld
bekend was besloot hij zijn onderzoek vooral daarop
te richten.
Houtcollecties van België en Nederland