Naar een democratische arbeidsverdeling in Vlaanderen en Europa?

Gornick & Meyers (2003), Roman (2006) en van zoveel andere onderzoekers die een
oplossing zoeken voor de ongelijke arbeidsverdeling tussen mannen en vrouwen.
Deze studies waren in hoge mate de aanleiding voor de brede rondetafelconferentie
'Beroeps- en Gezinsleven' die in opdracht van de Vlaamse regering werd gehouden
in de periode 1998-1999. De betrokken beleidsactoren werden uitgenodigd om samen
te zoeken naar een antwoord op de centrale normatieve vraag: wat is de meest
wenselijke verdeling van beroeps- en gezinsarbeid in de toekomst, op korte en lange
termijn? En welke beleidskeuzes moeten in dat opzicht worden gemaakt op een
aantal domeinen? Geïnspireerd door het debat over het Combinatiescenario in Nederland,
werd op de rondetafelconferentie het concept 'Combinatiemodel' geïntroduceerd,
uitgaande van een brede conceptuele en normatieve benadering. In Van
Dongen et al. (2001) (Beroepsleven en Gezinsleven. Het Combinatiemodel als motor
voor een actieve welvaartsstaat?) werd het Combinatiemodel officieel aan het bredere
publiek voorgesteld als een wetenschappelijk instrument voor de studie van de
dagelijkse verdeling van beroeps- en gezinsarbeid en voor de ontwikkeling van beleidsperspectieven.
Centraal daarbij is de koppeling van het combinatieperspectief,
het levensloopperspectief, het gezinsperspectief en het organisatieperspectief, verwijzend
naar de permanente uitdaging om de juiste combinatie van activiteiten te
realiseren tijdens alle fasen van de levensloop, binnen de context van gezinnen en
bedrijven. Het Combinatiemodel beoogt een genuanceerde weergave van de feitelijke
graduele verdeling van beroeps- en gezinsarbeid. De centrale beleidsvraag impliceert
dan de zoektocht naar een andere graduele arbeidsverdeling die vanuit
normatief oogpunt het meest wenselijk is in een democratische maatschappij. Essentieel
hierbij is de juiste balans tussen de basiswaarden vrijheid, gelijkheid, solidariteit
en efficiëntie. Daartoe werden enkele normatieve combinatiemodellen
ontwikkeld die relevante normatieve richtingen uitdrukken, als basis voor de beleidsdiscussie
over de toekomstige arbeidsverdeling. Uitgaande van enkele criteria
presenteerden de auteurs het Volledige Combinatiemodel (VCM) als het meest geschikte
en meest wenselijke beleidsmodel. Dit beleidsmodel vormde dan de basis
voor de ontwikkeling van een samenhangend geheel van beleidsperspectieven.
De daaropvolgende jaren was het Combinatiemodel in Vlaanderen een inspiratiebron
voor de democratische politieke partijen en grote maatschappelijke organisaties
zoals werknemers- en werkgeversorganisaties, vrouwenorganisaties en gezins–
organisaties. De diverse beleidsactoren werden uitgenodigd om hun visie en doelen
inzake de toekomstige verdeling van beroeps- en gezinsarbeid, en in overeenstemming
daarmee ook de beleidsperspectieven, (meer) expliciet te formuleren. Dit
vormde een extra stimulans voor het maatschappelijk en politieke debat. Vrij veel
beleidsactoren onderschreven in hoge mate de basisgedachte van het Volledige
Combinatiemodel als algemeen richtsnoer voor het toekomstige beleid. Effectieve
veranderingen in de beleidsvisie vragen evenwel veel tijd. Het beperkte empirisch
materiaal en de vrij ingrijpende beleidsaanpassingen waren wellicht geen stimulans
om het beleidsmodel actief te gebruiken bij de uitwerking van concrete beleidsmaatregelen
en het uit te dragen naar het bredere publiek.
19