Naar een democratische arbeidsverdeling in Vlaanderen en Europa?

48
Centraal in de uitwisseling van elementen staat het principe 'voor wat, hoort wat'.
Om te bepalen 'hoeveel voor hoeveel hoort' moeten objecten naast elkaar (kunnen)
worden gesteld. Om ruil mogelijk te maken, moet de verhouding van de uitgewisselde
elementen worden bepaald. De waardering is het medium om de verhouding
tussen (een zekere beschikbaarheid van) de objecten uit te drukken. In eerste instantie
is er de subjectieve waardering die bepaalt hoe voor het subject de specifieke
objecten zich tot elkaar verhouden en als medium fungeert voor de
vergelijkbaarheid van kwalitatief verschillende objecten. De waarde drukt altijd een
fysische verhouding uit van hoeveelheden (van de beschikbaarheid) van specifieke
objecten, waarbij de waarde van het ene object wordt uitgedrukt in termen van
hoeveelheden van het andere. De subjectieve waardering geeft weer hoeveel een
subject over heeft van het ene object om in bepaalde mate te kunnen beschikken
over een ander object. De subjectieve waardering wordt bepaald door de componenten
van het beschikbaar menselijk en niet-menselijk kapitaal. Uitgaande van de
subjectieve waarderingen voor de objecten kan men de vraag naar en het aanbod
van de objecten bepalen. De vraag wijst op een tekort aan beschikbaarheid van een
object terwijl het aanbod wijst op een te grote beschikbaarheid van een object. De
dynamiek van vraag en aanbod werkt dus voor elk subject in twee richtingen. Uitgaande
van de permanente keuze inzake objecten, is elk subject permanent op
zoek naar andere subjecten die (een zekere beschikbaarheid van) objecten bieden
en/of vragen. Dit proces kan variëren van een zeer spontane, niet-geplande tot een
sterk georganiseerde en geplande vraag-aanboddynamiek.
Algemeen gezien vindt er bij elke ruil een onderhandelingsproces plaats, waarin de
objecten worden ‘afgewogen’. Dit proces leidt niet automatisch tot reële uitwisseling.
Gegeven de intentie tot ruilen en de subjectieve waarderingen speelt de ruilpositie
een belangrijke rol bij de waardevorming, zijnde de relatieve macht of vrijheid
van de subjecten om de eigen waardering in de ruil te realiseren. De ruilpositie
wordt bepaald door het totaal beschikbare menselijk en niet-menselijk kapitaal van
de subjecten op het ogenblik van de interactie. Aangezien de subjectieve waarderingen
niet noodzakelijk gelijk zijn, probeert elk subject zoveel mogelijk voordeel
uit de ruil te halen. De waarderingen zijn dus altijd betwistbaar voor de subjecten
zodat in het onderhandelingsproces altijd de geldigheid van de subjectieve waardering
voor andere objecten moet worden gefundeerd. Dit verantwoordingsproces kan
vele vormen aannemen. Het ruilproces is dus zelf een arbeidsproces dat dient te
worden geëvalueerd op zijn efficiëntie.
De confrontatie van de subjectieve waarderingen resulteert in de feitelijke verhoudingen
van de geruilde objecten, de ruilwaarde. De ruilwaarde is de feitelijke, sociaal
bekrachtigde verhouding van de uitgewisselde elementen in de interactie tussen
twee subjecten. Uitgaande van een uitwisseling heeft het onderhandelingsproces tot
een feitelijk resultaat geleid. Dit wil niet zeggen dat het resultaat voor beide subjecten
(even) goed is. Dit hangt af van de mate waarin de ruilwaarde (in positieve of
negatieve zin) verschilt van de subjectieve waardering. Wanneer de subjectieve