Naar een democratische arbeidsverdeling in Vlaanderen en Europa?

34
lappen: budgetsector, non-profitsector, not-for-profitsector, welzijnssector, zorgsector,
niet-commerciële sector, zachte sector, sociale sector enz. De activiteiten van
de gesubsidieerde sector zijn wel belangrijk en waardevol voor de maatschappij,
maar ze hebben niet hetzelfde productieve karakter als de marktactiviteiten. Ze zijn
niet echt economisch, ze leveren geen winst op, ze zijn niet commercieel, enz.
Gezinnen en gezinsleden worden voorgesteld als consumenten en zijn daardoor 'andere'
actoren die werken volgens andere mechanismen, regels, principes. In dat opzicht
kan men spreken van een consumentensector of huishoudelijke sector. Het
'gezinsleven' is niet vergelijkbaar met de andere subjecten. Het wordt vooral vereenzelvigd
met wat zich tussen de gezinsleden afspeelt en verwijst zo naar een ander
soort gedrag en een andere finaliteit. De activiteiten van gezinnen worden op een duale
manier weergegeven: gezin(sleven) en arbeid, werken en niet werken, arbeid en
vrije tijd. Het gezinsleven verwijst naar de interne activiteiten en wordt meestal omschreven
in termen van consumptie en reproductie, waarbij de klemtoon (veel meer)
ligt op de immateriële, persoonlijke, emotionele finaliteit. Arbeid verwijst naar de betaalde
beroepsarbeid die productief is en voor het inkomen en de materiële welvaart
van het gezin zorgt.
Met de jaren kwamen de theoretische tegenstrijdigheden binnen de traditionele modellen
meer aan de oppervlakte. Belangrijk hierbij was de interactie en de spanning
tussen het denkkader, de normatieve visie en de feitelijke toepassing en ontwikkeling.
Belangrijk was evenzeer de overdracht van die contradicties en van nieuwe
concepten tussen de diverse domeinen en disciplines.
Door dit proces vervagen mettertijd de conceptuele grenzen tussen de activiteiten in
Figuur 2.2 en tussen de sectoren in Figuur 2.3. Men ziet in dat activiteiten buiten de
markt eveneens gepaard gaan met ruil van objecten, waardebepaling, vraag en aanbod
en een prijsmechanisme. Tegelijkertijd stelt men in toenemende mate vast dat
marktactiviteiten typische kenmerken van niet-marktactiviteiten vertonen en nietgeldelijke,
persoonlijke en sociale opbrengsten opleveren. Voorts vervalt ook het duale
onderscheid tussen particuliere en collectieve objecten (goederen, diensten). Men
beseft dat de extremen niet bestaan zodat vooral de tussenvormen zichtbaar en relevant
worden. Ook de scheiding inzake de finaliteit van de activiteiten in de diverse
sectoren vervaagt en leidt tot nieuwe combinaties. De economie of marktsector is
eveneens in zekere mate gericht op menselijke en sociale opbrengsten, op welzijn, op
een voldoende gelijke verdeling. De overheid en de gesubsidieerde sector streven ook
naar voldoende productie, verkoop, winst enz. Voor gezinnen en individuen ten slotte
zijn productie, welvaart, welzijn, winst, herverdeling enz. evenzeer centrale doelstellingen.
De confrontatie van en wisselwerking tussen de diverse modellen heeft zo
geleid tot een herziening van de basisbegrippen arbeid, arbeidsverdeling, kapitaal,
productie, ruil, vraag en aanbod, markt, waarde, meerwaarde, winst enz.