Naar een democratische arbeidsverdeling in Vlaanderen en Europa?

50
waarde voor zichzelf te maximaliseren, gegeven het beschikbaar kapitaal bij het
begin ervan. Het menselijk leven is een permanente keten van arbeidsprocessen.
Een opeenvolging van processen met een meerwaarde/minderwaarde resulteert in
een positieve/negatieve ontwikkeling. Het leven is gekenmerkt door de combinatie
van positieve en negatieve ontwikkelingen. De lange-termijnfinaliteit van het menselijk
arbeidsproces slaat op de ontwikkeling van het geheel. De 'lange termijn' is
dan de aaneenschakeling van 'korte termijnen', waarbij men steeds poogt om het
beste ervan te maken, zonder dat dit beste automatisch wordt gerealiseerd. De
kans op een verlies is altijd reëel. Indien in de vorige periode verlies gemaakt werd,
moet men in de volgende periode opnieuw een positief resultaat trachten te verwezenlijken.
De centrale maatstaf voor succes op lange termijn is het aanpassingsvermogen
van het subject om zich bij een negatieve ontwikkeling tijdig aan te
passen aan de nieuwe eisen van de omgeving en die ontwikkeling om te buigen in
een positieve richting.
De interne en de externe arbeidsverdeling kunnen analytisch worden onderscheiden
maar zijn permanent met elkaar verbonden (Figuur 2.7). De exacte scheidslijn is onmogelijk
te bepalen wegens het complexe karakter van de maatschappij, d.w.z. dat
de actoren in al hun activiteiten verweven zijn met andere actoren.
De interne arbeidsverdeling verwijst naar de verdeling van de activiteiten onder de
diverse leden van een bepaalde leefvorm (gezin, bedrijf, vereniging enz.) en wordt
hier de arbeidsorganisatie genoemd. Belangrijke aspecten daarbij zijn de wijze van
besluitvorming binnen de leefvormen, de verdeling van de diverse activiteiten, de
kwaliteit van de arbeidsprocessen en de verdeling van de resultaten als basis voor de
arbeidsverdeling in de volgende periode.
De externe arbeidsverdeling verwijst naar de verdeling van activiteiten of de interacties
tussen de diverse actoren of subjecten en wordt de marktwerking genoemd.
Het nieuwe basismodel formuleert een brede visie op de markt, de marktsector en
het marktsysteem. Elk subject neemt deel aan het marktsysteem, als het complement
van de interne arbeidsorganisatie. Het onderscheid markt versus niet-markt
wordt bepaald door het onderscheid tussen 'externe' en 'interne' ruil en het onderscheid
tussen juridisch erkende en niet-erkende subjecten. Marktactiviteiten zijn
erop gericht producten voort te brengen die met andere externe subjecten worden
geruild tijdens de markttransacties. Daarbij komt de marktwaarde tot stand, d.w.z.
de ruilwaarde op de markt. De marktprijs is dan het monetaire gedeelte van de
marktwaarde van het geruilde object. De marktprijs is dus nooit volledig gelijk aan
de totale (maatschappelijke) ruilwaarde.
Het marktsysteem ten slotte is het complexe netwerk van subjecten, die als juridisch
autonome instanties met elkaar producten uitwisselen. Dit systeem kan men
beschrijven aan de hand van een aantal bijkomende graduele formele dimensies
zoals de keuze van kredietvormen, de mate van productsegmentatie, de openheid
van de diverse markten, de concurrentiedruk, de graad van decentralisatie enz. Op