Naar een democratische arbeidsverdeling in Vlaanderen en Europa?

1. UITDAGINGEN INZAKE DE VERDELING VAN
BEROEPS- EN GEZINSARBEID
1.1 Maatschappelijke achtergrond: omschakeling naar een nieuw basismodel
De voorbije decennia heeft de thematiek 'verdeling van beroeps- en gezinsarbeid' in
alle Europese landen een centrale plaats verworven in het maatschappelijke, wetenschappelijke
en politieke leven. De diverse maatschappelijke actoren beseffen in
toenemende mate dat de verdeling van beroeps- en gezinsarbeid een centraal onderdeel
is van de dagelijkse tijds- of arbeidsverdeling en bijgevolg het kloppend
hart is van het maatschappelijk leven. De realisatie van een meer gelijke en evenwichtige
verdeling van beroeps- en gezinsarbeid is bijgevolg een van de centrale
uitdagingen in de moderne democratische maatschappijen. Deze uitdaging raakt
immers veel maatschappelijke actoren (mannen en vrouwen, gezinnen, bedrijven,
verenigingen en overheidsorganisaties) en diverse maatschappelijke domeinen
(werkgelegenheid, fiscaliteit, gezinsleven, arbeidsorganisatie, kinderopvang, onderwijs,
mobiliteit, huishoudelijke diensten enz.).
Daarom moet men het onderzoek, de maatschappelijke discussie en het beleid inzake
de verdeling van beroeps- en gezinsarbeid plaatsen binnen de algemene ontwikkeling
van de maatschappij. Dit boek behandelt de lange zoektocht naar een
geïntegreerde benadering van de dagelijkse leefsituatie of arbeidsverdeling van
mannen en vrouwen binnen de complexe samenleving. Om die zoektocht overzichtelijk
en doelmatig voor te stellen, maken we gebruik van diverse wetenschappelijke
modellen, d.w.z. vereenvoudigde voorstellingen of beelden van de realiteit.
Elk model heeft een conceptuele, een feitelijke of empirische en een normatieve dimensie.
De conceptuele dimensie verwijst naar de manier waarop we de realiteit benaderen,
bekijken en interpreteren. De empirische dimensie geeft weer in welke mate
een model reëel werkzaam is en verwijst naar de zoektocht om die werkelijkheid
zinvol en bevattelijk voor te stellen. De normatieve dimensie verwijst naar de waarden
en normen van een model en geeft weer in welke mate het model wenselijk is
binnen de maatschappij. De drie dimensies vervullen elk een volwaardige functie: ze
voeden, stimuleren en begrenzen elkaar. De permanente wisselwerking tussen de
drie dimensies bepaalt de zoektocht naar meer geschikte modellen of benaderingen
en bijgevolg ook de reële ontwikkeling van de maatschappij.
Naarmate één van de drie dimensies wordt beklemtoond, kan men spreken van conceptuele,
empirische of normatieve modellen. Conceptuele modellen oriënteren en
beïnvloeden het feitelijke en normatieve handelen maar worden slechts ten dele gerealiseerd.
De empirische modellen geven een beeld van de feitelijke ontwikkeling,
9