I. Landmeetkundige instrumenten

Van de spiegel is alleen de onderste helft als spiegel uitgevoerd, de bovenkant is gewoon doorzichtig glas. Op het
middelpunt van de cirkelrand, dus het midden van de taart, is een draaipunt A gemaakt, waar omheen een lange arm
EF kan draaien die alhidade of wijzer wordt genoemd. Deze wijzer EF draait met een index bij F over de randverdeling.
In het middelpunt van de cirkel is op deze wijzer in A een rechtop staande
spiegel aangebracht, de grote spiegel, die mee beweegt met de draaiing van
de wijzer. Nemen we nu de sextant met het handvat dat aan de onderkant
zit in de rechterhand, dan kunnen we met het kijkertje via de kleine spiegel
B naar een punt kijken (door de bovenkant van het spiegeltje heen). De
onderkant weerkaatst nu de lichstraal uit mijn oog naar de grote spiegel A,
die deze op zijn beurt ook weer weerkaatst. Door de wijzer EF te draaien valt
die lichtstraal telkens anders op de grote spiegel A, en wordt ook anders
weer kaatst. Valt nu een punt, dat 2x weerkaatst is weer bij de kleine spiegel
B samen met het eerste punt, dat rechtstreeks te zien is, dan kan men op de
rand de hoek tussen de beide punten aflezen. Door de dubbele spiegeling
die men krijgt, is de hoek tussen de punten die men in het kijkertje ziet,
tweemaal zo groot als de afgelegde cirkelrand. Daarom heeft men op de rand
een verdubbelde graadverdeling aangebracht, zodat toch direkt de juiste hoek kan worden afgelezen. Op de octant
kan men zo hoeken tot 90º, op de sectant tot 120º aflezen.
De bij de collectie aanwezige instrumenten zijn waarschijnlijk gebruikt voor verkenningswerkzaamheden t.b.v. het
meten van meetkundige grondslag. Zij hoefden immers niet op een statief te staan, en waren eenvoudig mee te
nemen. Dit laatste was vooral het geval met de compacte zaksextanten zoals de nrs. 1776 t/m 1778; deze waren als
een klein trommeltje mee te nemen het veld in.
72
Sextanten en octanten
nr. omschrijving
1776 Zaksextant, fabrikant G. de Koningh Arnhem, deels (?) messing. Compleet met kijkertje en lederen opbergetui.
1777 Zaksextant, fabrikant G. de Koningh Arnhem, deels (?) messing. Het kijkertje en de gekleurde filters ontbreken. Met
lederen opbergetui.
1778 Zaksextant, fabrikant Gebr. Caminada te Rotterdam.
1779 Sextant, fabrikant G. de Koningh Arnhem & Amsterdam, instr. nr. 860, met kijker.
1780 Sextant, leverancier Wed. J. Ahrend & Zoon Amsterdam. Instr. nr. 141. De gekleurde filters liggen los, het schroefje
ontbreekt. Compleet met grote kijker van 18,5 cm en kijker van 8 cm.
1781 Sextant fabrikant Gebr. Caminada te Rotterdam. Compleet met 3 kijkers van resp. 19,0 cm, 8,6 cm en 8.2 cm.
1782 Sextant van G. Whitbread, Londen, nr. 1599, in kist, aangekocht in 1909.
1783-1785 Gereserveerd