Amsterdam Waterbestendig (pdf) - Waternet

Uitgangspunt is dat het watersysteem op orde is voor gebeurtenissen die zich tot
gemiddeld 1:100 jaar kunnen voordoen. Wanneer deze extreme situatie optreedt,
moeten noodmaatregelen worden genomen. Bij een peil van NAP -0,20 m op het
Noordzeekanaal kan het boezemsysteem van Amstelland-West afgescheiden worden
van het Noordzeekanaal en het Amsterdam-Rijnkanaal door alle sluizen en keringen
van het IJfront (sluizen en keringen tussen de Amsterdamse stadsboezem en het IJ)
en het Amsterdam-Rijnkanaalfront te sluiten en het gebied volledig door het gemaal
Zeeburg te bemalen. Zeeburg maalt dan uit op het IJmeer/Markermeer. Dit komt
hooguit eens in de 1 á 2 jaar voor.
Als deze maatregel niet werkt of onvoldoende helpt, moet gezocht worden naar
waterberging binnen of buiten het systeem. Wanneer deze capaciteit niet wordt
gevonden, neemt de kans op een overstroming vanuit de boezem snel toe. Om die
reden zijn afspraken gemaakt dat in een dergelijke extreme situatie het overtollige
water naar een “calamiteitenpolder” wordt gepompt. Polder De Ronde Hoep is voor
deze functie aangewezen.
De kwetsbaarheid van het watersysteem van Amstelland voor wateroverlast heeft te
maken met een combinatie van factoren:
grote afstanden tot de gemalen (lange kanalen) die een goede afvoer moeilijk
maken;
een flessenhals (bruggen, obstakels in krappe watergangen) in de Amsterdamse
stadsboezem;
geringe mogelijkheden voor peilverschillen, waardoor de bergingscapaciteit in de
boezem zelf beperkt is.
De afvoercapaciteit van het systeem is steeds verder toegenomen, onder andere
door (uitbreiding van) het gemaal bij IJmuiden en gemaal Zeeburg. Omdat de
rest van het watersysteem niet is of kon worden aangepast, onder andere door de
aanwezigheid van monumentale bruggen en nauwe watergangen in de stadsboezem
waarin veel woonboten liggen, ondervindt het water veel weerstand die een goede
afvoer belemmert. Dit betekent dat de bergingscapaciteit afneemt en bovenstrooms
geregeld hoge waterstanden voorkomen.
Het verbeteren van de doorvoercapaciteit (breedte en diepte van het profiel) zijn
nodig om de hoge waterstanden bovenstrooms te beperken en voor het optimaal
benutten van gemaal Zeeburg. Het is ook van belang voor tijdelijke (piek)berging,
met name in die delen van de stad waar vrijwel geen ander water aanwezig is. Ook
dat betekent dat het water vrij moet worden gehouden van belemmeringen.
Gemaal Zeeburg
Waterverversing
Geopende sluis
Gesloten sluis
Verversing van de grachten
In het verleden toen Amsterdam nog in directe verbinding met de Zuiderzee stond,
vond de verversing van de grachten op natuurlijke wijze plaatst door eb en vloed (zie
deel 1 Van moeras tot metropool). Sinds de aanleg van de Oranjesluizen moest het
doorspoelen anders geregeld worden. Het gemaal Zeeburg is zes jaar na de Oranjesluizen
aangelegd voor de afvoer van het water én om IJmeerwater in te laten om de
grachten door te spoelen wanneer het zuurstofgehalte te laag is. Bij het doorspoelen
wordt er zoveel mogelijk gebruik gemaakt van ‘natuurlijk verval’: als het water op het
IJmeer 20 tot 25 cm hoger staat dan in de stad, kunnen de grachten worden ververst
met vrije instroom zonder dat bij gemaal Zeeburg gepompt hoeft te worden. Tijdens
het doorspoelen worden een aantal sluizen langs het Amstel- en IJ-front gesloten.
In de kwalitatieve waterhuishoudkundige situatie van het stadsboezemgebied is ook
het een en ander veranderd. De grachtengordel is van riolering voorzien en daardoor
is minder intensieve verversing nodig. In de winter niet meer zeven, maar twee keer
per week. ‘s Zomers worden de grachten vier keer per week doorgespoeld. Sinds
januari 2010 wordt als proef alleen gespoeld als zuurstofmetingen aangeven dat dit
nodig is. Daardoor is er nog nauwelijks gespoeld in 2010.
33