li.

——^—^^«
ALS HET LEVEN EEN TRAGEDIE WORDT
MANUEL GODOY
EEN DICTATOR VAN SPANJE, DIE IN BALLINGSCHAP EN VERGETEN STIERF. '
Manuel Godoy behoort tot de lang-
aiet zeldzame personen uit de
wereldgeschiedenis, wier snelle op-
komst reeds de aanleiding schijnt in te
houden voor hun nog- snelleren ondergang.
Tot op zekere hoogte kan Napoleon Bo-
naparte als hun aller voorbeeld gelden.
Manuel Godoy, over wien wij het hier zul-
len hebben, was een tijdgenoot van Napo-
leon, en in veel opzichten lijkt zijn loop-
baan op die van den kleinen Corsikaan.
Godoy was een Spanjaard, die in 1767,
dus twee jaar vóór Napoleon, werd gebo-
ren in Bajadoz, een uit militair oogpunt
zeer belangrijke vestingplaats op de grens
van Portugal. Daar hij uit een oude, adel-
lijke familie stamde, werd hij reeds op
zeventienjarigen leeftijd naar het hof te
Madrid gezonden. De jonge Godoy kwam
daar niet al te voorbeeldig uitgerust aan.
Hij bezat geen geld, geen talenten en geen
vrienden. Hij had echter één voordeel, dat
vooral in die dagen en dan speciaal in'hof-
kringen, van groot belang was voor een
goede carrière: hij bezat een aangenaam
voorkomen! Hierdoor werd hij overal har-
telijk ontvangen en kon hij in het bijzonder
op de voorspraak der vrouwen rekenen
zoodat hij na een achtjarig verblijf aan het
bpaansche hof, wanneer hij zijn balans op-
maakt, aan de credietzijde daarvan kan
noteeren: een titel van hertog van Alcudia,
een bezit van veertig millioen peseta's; een
landgoed met een jaarlijksche opbrengst
van een millioen realen; het ambt van op-
perbevelhebber; van minister van buiten-
landsche zaken en dictator van Spanje.
— Gedurende de felbewogen tijden der
Fransche Revolutie had het Napoleon nog
vijf jaar gekost, om de hoogste macht te
veroveren! Godoy deed er slechts drie
jaar langer over en hij moest er voor
vechten tegen het meest trotsche, bevoor-
oordeelde en benepen politieke centrum
van Europa! In Godoy's voordeel was ech-
ter, dat het Spaansche hof van die dagen
ook het meest corrupte was, en dat de
koningin, Maria Louise, die feitelijk de
macht in handen had, hem als haar amant
koos. De koning, Carlos IV, was verzot
op jagen en verafschuwde de politiek. De
koningin was eerzuchtig en binnen korten
tijd had zij alle regeeringszaken vast in
handen, en in nog korter tijd droeg zij
haar macht over aan haar tien jaar jon-
geren aanbidder.
De laatste minister-premier van het vo-
rige regiem was Floridablanca geweest en
toen de koningin er in slaagde hem weg
te werken, lag de weg voor Godoy geheel
vrij. Als gevolmachtigde van de koningin,
woonde hij alle zittingen van den minister-
raad bij en zijn paleis werd een ontmoe-
tingsplaats voor allen, die invloed wilden
uitoefenen - via hèm! — op den gang
van zaken in Spanje. Zoo begon zijn car-
rière, die tot dan toe nog niet officieel er-
kend was. In April 1792 werd hij echter
begiftigd met het landgoed Alcudia, een
nationaal domein, dat gelijk stond met een
waarde van veertig millioen peseta's, en
dat hem geschonken werd „om de ver-
diensten van zijn voorouders te eeren".
Een week later werd hij benoemd tot her-
tog van Alcudia, markies van Alvarez, en
Orande van Spanje der Eerste Klasse.
Nauwelijks was de adel uitgewoed over
den smaad, die hun hierdoor was aange-
daan, of de nieuwe hertog werd bevorderd
tot luitenant-kolonel van de lijfwacht, ad-
miraal van Castilië en kapitein-generaal!
Drie jaar te voren was hij nog slechts een
eenvoudige lijfgarde geweest
De eerstvolgende onderscheiding, die
den jongen Godoy te beurt viel, was het
ambt van minister van buitenlandsche za-
ken, en spoedig daarna volgde een nog
hoogere: de Orde van het Gulden Vlies
— de hoogste onderscheiding van het
Spaansche Koninklijke Huis, oorspronkelijk
alleen bestemd voor leden van regeerende
vorstenhuizen.
Toen Godoy tot deze hoogte gestegen
was, bezat hij samen met de koningin de
volledige macht in geheel Spanje, en ieder-
een wist het. Meer en meer verminderden
van hun kant de pogingen om het althans
nog eenigszins te verbergen, en weldra
was het een publiek geheim, dat Godoy
near willekeur handelen kon — volkomen
gedekt door de instemming van de konin-
gin — en dat hij de macht had alle be-
stuursfuncties te vergeven, waarvan hij
ijverig gebruik maakte om ze aan zijn fa-
milieleden te schenken. Zoo openlijk was
dit bekend, dat men op zekeren dag een
hond door de straten van Madrid joeg,
met een bordje om den nek, waarop stond:
„Ik ben de hond van Godoy. Ik vrees
niets!" Daar degeen, die deze beleediging
had bedacht, niet kon worden ontdekt,
werd, de hond zelf in de gevangenis gezet!
Intusschen verarmde het land. De schat-
kist was leeg, de boeren zuchtten onder
hun erbarmelijke armoe, en het geld, dat
er nog was, ging in plaats van het te ge-
bruiken voor den aanleg van wegen en
kanalen, die broodnoodig waren, naar Go-
doy en zijn vrienden. De koningin liet het
paleis van Godoy met een weelde en luxe
inrichten, zooals men nog nooit eerder
had gezien. Iedereen verbaasde' zich en
verwachtte een opstand, zoodat de Fran-
sche gezant zelfs schreef: „Godoys char-
me en hoffelijkheid mogen misschien een
explosie nog eenigen tijd kunnen voor-
komen — er zijn verscheidene andere om-
standigheden, die maken, dat zij niet uit
kèn blijven.''
Intusschen deed Godoy alles wat in zijn
vermogen stond om zich vrienden te ver-
werven en — dit dient eerlijk erkend —
de belangen van Spanje zooveel mogelijk
te koppelen aan die van zichzelf. Zoo stel-
de hij alles in het werk om Lodewijk XVI
van de guillotine te redden, in de" hoop,
later een bondgenoot aan hem te hebben.
Bovendien was hij een oprecht vredes-
vriend, en sloot hij het verdrag van Bazel,
dat in 1795 een einde maakte aan de vij-
andelijkheden met Frankrijk. Heel Spanje
haalde verlicht adem, toen hij deze over-
eenkomst teekende, en een koninklijk be-
sluit verleende hem uit waardeering. daar-
voor den titel van „Vredesvorst".
Godoy deed nog meer om zijn positie
te kunnen handhaven: hij bevorderde kun-
sten en wetenschappen, stichtte universi-
teiten en beschermde bekende schilders en
letterkundigen. Het volk verging intus-
schen echter bijna van armoe en ellende,
en met den dag nam het verzet tegen zijn
beleid toe. Steeds grooter werd de kring
- 10 -
van zijn vijanden, en om den naderenden
storm het hoofd te kunnen bieden, zocht
hij de vriendschap van den koning. Zijn
pogingen waren juist met succes bekroond,
toen, de koningin, woedend over zijn
voortgezette trouweloosheid, zich van hem
afwendde. Men kan zich heur verbazing
indenken, toen haar bleek, dat hij zich nu
bij den koning den steun had verzekerd,
dien zij hem onthouden wilde!
Toch bleef 't verzet tegen Godoy steeds
groeien en steeds luider werden de kreten,
die tegen den „Favoriet" werden geslaakt.
Zelfs het feit, dat hij met Maria Theresia,
de oudste dochter van den Infante en nicht
van den koning, was getrouwd, kon op den
duur niet beletten, dat zijn positie onhoud-
baar werd. Ten slotte beging hij zelf den
blunder, die de eerste directe aanleiding
tot zijn ondergang zou worden. Vast over-
tuigd, dat Pruisen, Rusland en Engeland
te sterk voor Napoleon zouden zijn, achtte
hij in T806 het oogenblik gekomen, den
rranschen keizer in den rug aan te vallen.
In een „Oproep aan het Spaansche Volk"
spoorde hij dit aan, zich te vereenigen
tegen den „vijand". Een afschrift van dit
manifest bereikte Napoleon juist, toen deze
bij Jena den aftocht der Pruisische infan-
terie gadesloeg. Godoy deed wat hij kon
om aan zijn oproep een andere verklaring
te geven: de „vijand" was niet Frankrijk,
met Napoleon, maar Engeland, of Portu-
gal. Napoleon liet zich echter niet om den
tuin leiden, en zijn legers begonnen lang-
zaam maar zeker Spanje binnen te drin-
gen, tot in Maart 1808 zijn maarschalk
Murat Madrid binnentrok, en het volk in"
opstand kwam tegen den man, dien zij
voor den bewerker van Spanjes vernede-
ring hield. De Favoriet vluchtte. Ternau-
wernood ontkomen aan het gevaar ge-
lyncht te worden, toen zijn paleis door de
oproerige elementen bestormd werd, werd
hij achterhaald en gegrepen. Ernstig ge-
wond slcagde hij er toch nog in te ont-
komen en zich, overdekt met bloed, schuil
te houden in een stal, tot hij door Murat
gered werd, die evenals Napoleon 'n soort
goedmoedige verachting voor den „wind-
buil" koesterde en hem oogluikend toe-
stond, de wijk te nemen naar Frankrijk.
Godoy was twee en veertig jaar, toen
zi Jn snelle carrière een dergelijk onfor-
tuinlijk einde vond. Als een meteoor was
hij, met duizelingwekkende snelheid, aan
den politieken hemel van Europa omhoog-
gestegen — toen was zijn faam als een
zeepbel uiteengespat.
Hij leefde nog twee en veertig jaar —
arm, in ballingschap en eenzaamheid Nu
eens woonde hij in Rome, dan weer in
Parijs. In Madrid was hij spoedig ver-
geten, behalve bij zijn vijanden, die steeds
wisten te verhinderen, dat hij terugkeerde.
In 1851 stierf Godoy, en toen de doods-
tijding kwam van den man, die dictator
van Spanje was geweest op het tijdstip,
dat de Fransche Revolutie uitbrak, keek
de wereld verbaasd op en vroeg men zich
af: „Wie zou gedacht hebben, dat hij nog
in leven was!" — Zóó groot was de ver-
getelheid, die rond de vreemde loopbaan
gevallen was van den „Vredesvorst"
j
"^H
■■■"■■■■■ ■ ■ ■ ■ ■: ■ ■ •■ '
n
8
_3˧ i*
Directeur van de reederü ('ot
de dame, die het schip te water
heeft gelattn): „Ik vrees, dat U
wat te hardhandig is geweest,
mevrouw." De ex-sergeant-mujoor gaat zijn kippen voeren.
„Zoudt U zoo goed willen
Fransch te schrijven, mevro
betrekkingen hier in 't land
zijn mijn getuigschrift in het
uw! Want ik geloof, dat ik alle
al heb gehad!"
„Buk direct, als
knal hoort, want 't
is geladenl"
- 13
U een
geweer
„Als het nu eens, door een of andere
wonderbaarlijke uitvinding, mogelijk was,
dat het nooit meer donker werd, zou
toch zeker niemand daar eenig bezwaar
tegen hebben", lezen wij in een weten-
schappelijk artikel. — Toch wel: de
fabrikanten van radium-wijzerplaten I
„Men kan de enkels versterken en
verfraaien door met de bloote voeten
door bedauwd gras te loopen," zegt een
schoonheids-expert. — Bovendien wor-
den de kuitspieren en de stembanden
ontwikkeld wanneer er een wortel van
een boom of een flinke steen onder ligt.
„Alleen domme^ oude vrouwen geloo-
ven tegenwoordig nog aan wonderen,"
beweert een schrijver. — Dat verklaart
haar herhaalde bezoeken aan schoon-
heids-salons.
Volgens een dokter zouden vele
menschen een betere gezondheid ge-
nieten, als zij alleen voor het diner
een cocktail dronken. — Wij vermoeden
echter, dat zij van zes diners per dag
nog meer indigestie zullen krijgen.
„Het kost heel wat geduld om viool
te leeren spelen," zegt een musicus.
— Inderdaad, vooral andermans geduld I