19 -eeuwse liefdadigheid in de praktijk - Faro

Gijs De Boeck, Negentiende-eeuwse liefdadigheid in de praktijk
.
per dag per hoofd voor het jaar 1891: rundvlees 64 kcal, varkenvlees 13 kcal, spek 64 kcal,
vet 68 kcal, eieren 13 kcal, melk 61 kcal, boter 223 kcal (subtotaal 506 kcal of 23%), brood
1296 kcal, aardappelen 384 kcal, suiker 18 kcal (subtotaal 1698 kcal of 77%). Hij kwam op
een algemeen totaal van 2204 kcal, waarvan 23% bestond uit dierlijke calorieën. Zo’n 40 jaar
eerder was dat gemiddeld nog geen 5%. 10 Dokters en wetenschappers waren toen al overtuigd
dat vlees een grotere dosis energie bood dan andere voedingsmiddelen, hoewel op te merken
valt dat de eerste overtuigde vegetariërs uit de 19 de eeuw stamden. Omstreeks 1860 waren
dokters al overtuigd dat het eenzijdige karakter van het menu van de Belgische arbeider voor
problemen zorgde. Van aardappelen kreeg je een dikke buik maar je kweekte er geen spieren
mee. Het geloof in de levenskrachtige werking van vlees ging soms zelfs tot in het absurde: de
Britse economist Brassey schreef in zijn comparatieve studie over de Britse economie dat
Groot-Brittannië op economisch vlak niets te vrezen had van België omdat de Belgische
arbeiders de helft minder vlees aten en dus de productie ook duidelijk lager zou liggen. 19 de
Eeuwse dames uit de burgerij geloofden zodanig in de helende en magische werking van
vlees dat ze soms naar het dichtstbijzijnde slachthuis trokken om er aan de poorten een verse
pint bloed te kopen. De wetenschap ontwikkelde zich verder over de relatie tussen voeding en
gestel en zag in dat ook de concentratie baat had een gezonde voeding. Zo schreef in 1899 L.
Dechesne het boek “la productivité du travail et les salaires”. Er werd niet enkel meer een
link gelegd tussen voeding en energie van de spieren, maar ook tussen voeding en
concentratie, nauwgezetheid, intellectuele arbeid en snelheid van reactie, de zogenaamde
‘efforts nerveux’.
De grote aandacht voor het voedingspatroon lijkt ons verder af te brengen van ons
oorspronkelijke onderwerp, namelijk liefdadigheid en filantropie. Toch kunnen we het
onderwerp niet zomaar van de baan schuiven. De voedingsgewoonten liggen nog steeds aan
de basis van de natuurlijke weerstand van het menselijk lichaam en zijn een belangrijke
indicator voor de levensstandaard. Dit uit zich niet enkel in een tegenstelling tussen arm en
rijk, maar ook tussen stad en platteland. De zuigelingensterfte kan vaak dienen als indicator
gezondheid van het hele gezin. In 1870 lag de zuigelingensterfte bij ongeschoolde stedelijke
arbeiders 13% hoger dan bij zelfstandigen, en 17% hoger dan bij overheidsambtenaren. 11 Tot
1880 is er weinig verandering te merken.
10 Scholliers P., 1993. p.101.
11 Ibid., p.115.
10