19 -eeuwse liefdadigheid in de praktijk - Faro

Gijs De Boeck, Negentiende-eeuwse liefdadigheid in de praktijk
.
3.2.3.6. Bijstand gericht op kinderen
In de 19 de eeuw waren de kinderen van armen het middel bij uitstek om de theorie van
de Verlichting te toetsen aan de praktijk. Meer nog dan bij volwassen, waren kinderen nog
kneedbaar tot een moderne mens die zich kon handhaven in een moderne maatschappij, ze
werden beschouwd als een onbeschreven blad die tot alles in staat waren mits een toereikende
begeleiding. Tot het einde van de 19 de eeuw kwam de hulp voor die doelgroep dan ook vooral
uit de liefdadige en filantropische groeperingen. De openbare onderstand zou pas ingrijpen
wanneer de private markt het niet redde. In 1813 vaardigde Napoleon een decreet uit met
beperkingen op de leeftijd van kinderen op de arbeidsmarkt. Tien jaar werd het minimum
vooraleer kinderen naar de fabrieken mochten gestuurd worden. Het eerste echt Belgische
decreet ontstond pas in 1884. Ook industriëlen waren het eens dat de leefwereld van de jeugd
verbeterd kon worden door scholing te geven, zo blijkt uit enquêtes van Doornik,
Dendermonde, Namen, Ieper, Aalst, Charleroi, St. Niklaas, Leuven en Antwerpen. 69 Dat
enthousiasme kende een sterke daling in de komende jaren, tot in 1870 de melding gemaakt
wordt van bedrijven waar onderwijs een – weliswaar bescheiden – plaats kreeg, meerbepaald
de speldenfabriek van M. De Cuyper te Sint-Niklaas waar kinderen van 8 tot 14 jaar dagelijks
1u les kregen naast hun arbeidsdag (10u). Aan ander voorbeeld was de Vlasspinnerij van Rose
Boucher et Cie. in Doornik waar tien kinderen jonger dan 12 jaar werkten en een
onderwijzeres in dienst van de fabriek op bepaalde uren les gaf. Het grote nadeel van
kostenloze scholen is dat de overdag werden gegeven, of de uren wanneer er gewerkt kon
worden. Zelfs de avondschool begon op een uur dat de meeste kinderen nog niet weergekeerd
waren van hun arbeidsdag. Het meest schikkende alternatief werd gevonden in
zondagsscholen.
3.2.3.6.1. Hulp op het vlak van onderwijs
In de 19 de eeuw was men ervan overtuigd dat elke ontsporing van een individu terug te
brengen was op een gebrek aan een fatsoenlijke opvoeding. Kinderen die op de rand van de
criminaliteit probeerde men op te vangen in kindertehuizen. Men zag het niet als de
verantwoordelijkheid van de overheid in te grijpen bij de opvoedende taken waardoor het gros
van deze initiatieven in de private sfeer ontstonden. Vrije scholen waren bovendien goedkoper
dan die van de gemeenschap omdat bij hen de leraars geen vastgestelde vergoeding ontvingen
en ze dezelfde subsidies ontvingen van staat en provincie. Zo richtte dominee C.E. van
Koetsveld in Den Haag in 1855 de eerste school voor zwakzinnigen op, helemaal in de lijn
69 Scholliers, P., 1980. p.181.
44