Jaarrapport 2011 De Rijn - Riwa

Chemisch gezien gaat het hierbij om een aldehydhydraat dat gevormd wordt door een aanval
van ozon op de in het ACE aanwezige dubbele band in de ring. Het reactieproduct OP170
wordt bij de verdere reactie met ozon geoxideerd tot het desbetreffende zuur (OP168). Bij een
enkel onderzoek in een waterleidingbedrijf is tot dusver alleen de verbinding OP 170 na de
fase van de ozonatie aangetroffen. Dit oxydatieproduct is bij de fase met biologisch actieve
koolstof weer verwijderd. Aangezien er voor dit nu voor het eerst ontdekte reactieproduct
geen referentieverbinding bestaat, is kwantifi cering niet mogelijk. In een worst-case scenario
kan ervan worden uitgegaan dat het gehele ACE met ozon reageert tot OP 170. Doordat de
molmassa’s van beide verbindingen ongeveer even groot zijn, betekent dit dat bij een massaconcentratie
van ongeveer 1 μg/L ACE vóór de ozonatie, er vervolgens in de drinkwaterproductie
maximaal circa 1 μg/L OP170 aanwezig geweest kan zijn.
Samenvatting en conclusies
Zoetstoffen als antropogene stoffen in de Rijn en in het drinkwater zijn niet alleen een
weerspiegeling van de aanwezigheid van werkzame farmaceutische stoffen en nog een
hele reeks van andere sporenverontreinigingen, maar weerspiegelen ook de leefgewoonten
binnen onze maatschappij.
De analyse van zoetstoffen in de waterkringloop, vooral van ACE, stelt ons in staat de routes
die het afvalwater volgt goed te traceren. Daardoor is het bijvoorbeeld mogelijk lekkages in
het afvoersysteem op te sporen en kan er worden vastgesteld of andere moeilijk afbreekbare
sporenverontreinigingen eveneens grotendeels afkomstig zijn uit communale zuiveringsinstallaties
dan wel ergens anders door veroorzaakt zijn. De herkomst van een verdachte
sporenstof in communaal afvalwater wordt hierbij zichtbaar gemaakt door een vaste concentratieverhouding
(correlatie van de concentraties) van deze concentraties van sporenstoffen.
Aan het voorbeeld van kunstmatige zoetstoffen wordt echter andermaal duidelijk dat het
veelvuldig voorkomt dat antropogene stoffen geproduceerd en decennialang voor verschillende
doeleinden toegepast konden worden, zonder dat ze werden beoordeeld op hun
effecten voor het aquatisch milieu. Daarom is het van belang om in de toekomst nieuwe
chemicaliën nog voor deze op de markt worden gebracht te testen op dergelijke ongewenste
bijwerkingen, in het belang van een betere bescherming van de natuurlijke hulpbronnen en
het drinkwater.
Ook onschuldige sporenstoffen zoals de zoetstof ACE vormen in de reactie met ozon ongewenste
en doorgaans onbekende bijproducten, waarvan het risico zich niet zonder meer
laat beoordelen. Aan het voorbeeld van een reactieproduct van ACE kon echter ook worden
97