vlot leidraad en toetsen derde leerjaar - Centrum voor Taal ...

42
§6 SCHRIJFVAARDIGHEID BEVORDEREN EN BEOORDELEN
Kris Van Den Branden
Deze bijdrage gaat dieper in op de vaardigheid schrijven. De auteur bespreekt onder meer hoe schrijfvaardigheid
op een goede manier getoetst kan worden (een manier waarbij de schrijftoetsen van VLOT
aansluiten), wat belangrijk is bij het beoordelen van schrijfproducten van leerlingen en op welke wijze
het bevorderen of remediëren van schrijfvaardigheid kan verlopen.
1 Inleiding
Van schrijven wordt wel eens gezegd dat het de taaiste van de vier vaardigheden is. Daar zit wel wat
waarheid in. Wie nagaat welke eisen er allemaal aan een goed schrijfproduct worden gesteld, komt al
snel tot een indrukwekkend lijstje:
a. Om een goed schrijfproduct af te leveren, moet een schrijver allereerst in staat zijn om ideeën te genereren.
Wie wordt gevraagd om aan een onaf verhaal een einde te breien, zal dat einde wel eerst moeten
verzinnen. Als een leerling de opdracht krijgt om een overtuigende brief te schrijven waarin de
directeur wordt gevraagd de speelplaats van de school een nieuw aanzicht te geven, zal de leerling
in eerste instantie goede argumenten voor die herinrichting, en goede alternatieven voor de huidige
inrichting, moeten bedenken.
b. Die ideeën moet een schrijver in begrijpelijke taal gieten. Dat betekent dat een leerling die een eind
aan een verhaal moet breien, het filmpje van dat einde niet alleen voor zijn ogen moet zien afspelen,
maar ook de nodige woorden, uitdrukkingen, grammaticale regels etc. uit zijn geheugen moet
opdiepen om dat filmpje in begrijpelijke taal te gieten.
c. Met geschreven taal moet de schrijver bovendien in staat zijn om met iemand te communiceren die
niet aanwezig is (de lezer). De schrijver moet een ander ‘op afstand’ overtuigen, informeren,
amuseren, etc. Om een lezer op gepaste wijze te informeren, zal de schrijver rekening moeten houden
met wat die lezer al weet en wat hij nog niet weet; om een lezer te overtuigen zal de schrijver rekening
moeten houden met wat de lezer belangrijk, gepast, etc. vindt. Als schrijver moet je dus als het ware
uit je eigen huid kruipen en je verplaatsen in de huid van die ander. Het grote verschil tussen mondelinge
en schriftelijke communicatie is precies hierin gelegen: bij mondelinge communicatie is de ontvanger
(de luisteraar) aanwezig, en kan hij op het moment van het communiceren zelf signalen geven
van hoe hij de boodschap ontvangt. Als hij iets niet begrijpt kan hij zijn wenkbrauwen fronsen en om
verduidelijking vragen, als hem iets wordt verteld dat hij al lang weet, kan hij dat meteen aangeven, als
hij niet geamuseerd wordt (terwijl dat net de bedoeling is) kan een geeuw heel veel openbaren, als hij
niet overtuigd wordt door de argumenten van de spreker, kan hij protesteren of tegenargumenten
beginnen geven. Door die signalen zal de spreker worden aangezet om zijn boodschap aan te passen.
Bij schriftelijke communicatie krijgt de schrijver op het moment van het schrijven dat soort signalen niet.
Hij zal die signalen zelf moeten voorzien, en zijn schrijfproduct op die manier kneden en herkneden.
d. Tenslotte moet een schrijver ook nog rekening houden met een aantal conventies. Zo zijn er een aantal
spellingconventies en grammaticaregels die hij moet respecteren, maar evenzeer conventies op het
vlak van lay-out (denk maar aan brieven, of aan de titel boven een krantenartikel).
Een goede schrijver is iemand die in zijn schrijfsels aan deze vier eisen op geïntegreerde wijze tegemoet
komt. Hij is in staat om goede ideeën te genereren, die in begrijpelijke taal te gieten, dat op zo’n manier
te doen dat zijn schrijfproduct een bepaald doel bij een bepaald publiek bereikt, en bovendien de
conventies te respecteren die voor het genre in kwestie van belang worden geacht.
Kinderen zijn geen goede schrijvers. Of beter, nog geen goede schrijvers. Kinderen zijn nog niet in staat
om met deze vier eisen in gelijke mate rekening te houden. Opstellen van kinderen en schrijftoetsen
kunnen dan ook vaak ontnuchterend werken. Wat blijkt uit heel wat onderzoek naar schrijfproducten van
kinderen uit het basisonderwijs, is dat kinderen op een heel eigen manier omgaan met de vier
© Wolters Plantyn • VLOT • leidraad