H6 - Dit is de webstek van Frank Vonk / This is Frank Vonk's website

6. De jaren tachtig en negentig. Van tweefasenstructuur naar zelfbehoud
wel naar het fonetische standaardwerk van Zwaardemaker en Eijkman uit 1927
en naar eigen publicaties en publicaties van collega's binnen het IPO. Daarna
vroeg hij mij: ‘Kun je dat zelf niet gaan onderzoeken?’ Op deze vraag ging ik
gretig, maar tamelijk naïef in. Ik realiseerde mij namelijk al snel dat ik niet echt
wist wat wetenschappelijk onderzoek nou inhield: de universitaire
taalopleidingen, voorop het Duits, waren nog steeds een soort veredelde
lerarenopleiding. En wat voor onderzoek doorging was filologie, zoals die al ruim
een eeuw werd bedreven. Daarnaast waren er min of meer zelfgekozen
hinderpalen om het onderzoek echt van de grond te tillen: tussen 1975 en 1977
was ik weliswaar vrijgesteld van onderwijs maar heb ik samen met Peter Sänger
een onderwijsvernieuwingsproject in het talenpracticum doorgevoerd en ben ik
lid geweest van de Universiteitsraad. Daarnaast was ik van 1977 tot 1980
beheerder van het instituut Frantzen.” Maar toch heb je uiteindelijk een
onderzoeksproject ingediend en je proefschrift kunnen voltooien. Hoe ging
dat precies in zijn werk? “Eerst moest ik een lijvig onderzoeksplan indienen,
Figuur 10: Wim Peeters
(Foto van zijn website
www.uu.nl)
waarin de recente literatuur
over diftongen en een
verkennend onderzoek van eigen
akoestisch onderzoek waren
verwerkt. Dat gebeurde in 1981. Daarnaast moest het
experimentele gedeelte in een onderzoeksvraag worden
vastgelegd. Daartoe was ik pas in 1983 in staat. Mijn
experimentele vingeroefeningen bestonden uit het
herhalen van de door Menzerath uitgevoerde experimenten
via eerst mechanische en later digitale analyses.
Ik plukte als het ware diftongen uit elkaar. Dat we daarmee het eigen karakter
van elke diftong verwoestten wisten we toen nog niet: fonetisch onderzoek
bestond uit ontleden, niet uit het in kaart brengen van de zogenaamde Gestalt of
het eigene van de diftong. Het resultaat van dit onderzoek was, dat Duitse
diftongen, in vergelijking met Nederlandse, stabieler waren, dat wil zeggen:
minder verglijdingen kenden. Dit verglijdingsmoment heb ik verder uitgewerkt
en ik kwam tot de hypothese dat het articulatorische traject, bij de -au- de
verglijding van de -a- naar de getuite -u-, bepalend is voor het taalspecifieke
karakter van een diftong: voor het Duits en het Nederlands zou je dus
verschillende ‘trajecten’ kunnen weergeven en mijn veronderstelling was dat er
een duidelijk verschil bestond. Omdat Menzerath, Cohen en anderen gevonden
hadden dat je een diftong simpelweg kon namaken door een -a- meteen te laten
volgen door een -o- had ik natuurlijk een probleem. Er werd bijvoorbeeld niet
gecontroleerd of het verwachtingspatroon overeenkwam met de kunstmatig
geproduceerde diftongen die via normale luidsprekers in een ruimte (met
nagalm) ten gehore werden gebracht. Deze diftongen vertoonden een stevig
- 314 -