Themadag Mensen met een verstandelijke ... - Marieke de Vrij

door het mentaal niet alert kunnen zijn, aspecten afgesloten, doorvoeld wordt
terdege hoe de buitenwereld jou 'ziet' en op waarde schat. Illustratief hiervoor is het
volgende: Hij begint te huilen bij een liedje van Koos Alberts (Zijn het je ogen, is het
je stem) en bij een liedje van Boudewijn de Groot. Op de vraag, wat hij ervaart bij
deze liedjes, zeggen de begeleiders: "Het is het verlangen om in zijn bijzonderheid
waargenomen te worden, en een voorverdriet in het innerlijk weten,
dat dit niet immer zal geschieden."
Verdriet om niet waargenomen te worden in de eigenheid door de afwijkende
vormgeving komt geregeld terug in de casuïstiek. Mijn verhaal gaat over dialoog. De
eigenheid kan ervaren worden als er een dialoog tot stand kan komen waarin je als
verstandelijk gehandicapte voelt dat je er mag zijn in je vormgeving. Bij Theo is
communicatie mogelijk via de ogen en via huidcontact, strelen, geluidjes, zingen,
mee'kijken' door zijn ogen en oren en er blijk van geven hier het bijzondere van in te
zien. Voor ouders en omstanders wordt zo'n kind dan een geschenk om door hem
ook een diepere vorm van fijnzintuiglijke waarneming te ontwikkelen.
Via de ogen elkaar toespreken doen wij ook, meestal echter maar weinig, omdat we
elkaar gevoelsmatig dan al snel te nabij komen. U kent de blik van verstandhouding
of herkenning met een ander, deze geeft steun, maar lang voortdurend kan het te
indringend worden, te nabij. Met Theo kan dit contact wel lang gehandhaafd worden
zonder je ongemakkelijk te voelen, op zijns-niveau is er namelijk rust. Dat vinden wij
nog weinig met elkaar en kunnen we leren in het contact met de zwakzinnige.
SILVIA
Een tweede casus gaat over Silvia.
Ze is acht jaar en gediagnosticeerd als verstandelijk gehandicapt. Ze is minder
gehandicapt dan Theo want ze kan een beetje spreken. Ze is aangemeld omdat ze
gedragsstoornissen heeft: ze heeft extreme buien, die wel een half uur aanhouden,
waarin ze schreeuwt, gilt, zichzelf bijt, spuugt en aan haar eigen haar trekt. Het is
onhoudbaar voor de ouders.
Silvia loopt gebogen en kijkt je soms even vluchtig aan, soms wat langer, maar ze
staart je dan aan. Een herkenningsblik is niet te krijgen, wat bij Theo wel mogelijk is.
Via oogcontact is er geen dialoog op gang te brengen, via aanraken is dit ook
moeizaam, meestal weert ze het af. Via de taal evenmin, omdat ze slechts af en toe
een paar woorden zegt en nauwelijks reageert op andermans woorden.
De begeleiders geven via Marieke aan, dat dit meisje innerlijk meer-wetend is dan ze
doet voorkomen. De buien heeft ze op momenten waarop ze zich veronachtzaamd
voelt; zij voelt dan dat ze dingen alleen moet doen, op basis van verplichting of
Zwakzinnigen, met speciale aandacht voor het syndroom van Down, 30 maart 1996. pag. 15