Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

Het loont derhalve de moeite de lacune in de partijgeschied-
schrijving op te vullen en de jaren veertig en vijftig in hun context
opnieuw te begrijpen. Ten dele is dat nodig, op zoek naar
het ‘geheim van het succes’ van die jaren. Het zou kunnen zijn
dat dit voor een belangrijk deel ligt in een praktijk die zich
(naar Gandhi’s woord) in de ‘schoonheid van het compromis’
realiseerde, als uiting van verdraagzaamheid en begrip voor
andermans opvatting en belang. In sterke mate moet het ook
hebben gelegen in het besef dat De weg naar vrijheid in weerwil
van zijn ‘liberale’ titel zo sterk kenmerkte, van de verantwoordelijkheid
ten opzichte van medemens en gemeenschap
naast die voor de ontplooiing van elk individu.
Sedert de jaren zestig is die individuele ontplooiing, ook in
het denken van de Partij van de Arbeid, sterk op de voorgrond
komen te staan. Op zichzelf was dat begrijpelijk, en in veel
opzichten terecht, in een proces van culturele bevrijding uit
patriarchale verhoudingen. Er is minder aandacht gegeven aan
de noodzaak van geordend samenleven en van gemeenschapsvorming
buiten de door de staat georganiseerde, maar daardoor
ook anonieme, solidariteit. Daarmee alleen wordt geen
socialisme tot stand gebracht, daarzonder trouwens helemaal
niet.
In onze tijd wordt beurtelings enigszins gegeneerd en zelfgenoegzaam
gedacht en gesproken over de ‘saamhorigheid’ en
de ‘tucht’ van de naoorlogse samenleving. Voor zover begrippen
als deze recentelijk weer hoger agio doen, is er veel misbruik
bij en veel verlangen naar ‘terugkeer’: naar het gezin en
naar het ‘samen de schouders eronder’, al te vaak ten koste
van de schouders die het minst tot dragen in staat zijn.
Het democratisch socialisme zal nieuwe wegen moeten
vinden naar vrijwillig aanvaarde saamhorigheid en gemeenschappelijk
gedragen verantwoordelijkheid; zij zal nieuwe
vormen van gemeenschap moeten helpen ontwikkelen, die de
maatschappij, bij al haar huidige veelvormigheid, niet verder
doen verbrokkelen. Dat geldt in economische en in culturele
36