Ontwerpen met onzichtbaar erfgoed - Belvedere

geweest. 34 Aan het begin van het Atlanticum, zo'n 8.000 jaar geleden, was de zeespiegel in
ongeveer 2.000 jaar zoveel gestegen dat de kustlijn zover naar het oosten was opgeschoven dat
het net iets ten westen van de huidige kustlijn kwam te liggen. 35 Hier ontstonden aan de westkust
een serie parallelle strandwallen, die een doorlopende duinenrij vormden, met daarachter
kwelders en veen (zie kaart 1, op p. 24). Rond het begin van onze jaartelling, op het moment dat
de Romeinen ons land binnenkwamen, waren deze strandwallen aan de westkust gestabiliseerd.
De strandwallen werden door een paar zeegaten onderbroken, daar waar de rivieren hun
afwatering hadden. Zo was er een opening bij Katwijk, waar de Rijn in de zee uitmondde. Bij de
kust waren de rivieren dan ook onder invloed van de getijdenwerking. Hierdoor werd het land
vaker overspoeld en konden de oeverwallen zich niet goed ontwikkelen. Het kustgebied was
lange tijd onderhevig aan fasen van transgressie en regressie van de zee. Bij transgressie, als de zee
het land overspoelde, vormde zich op grote schaal veen en bij regressie (terugtrekking) van de zee
werd daaroverheen klei afgezet. Het achter de strandwallen gelegen veen werd door kleine
riviertjes afgewaterd. Op de oevers van deze stroompjes kon ook gewoond worden in droge
perioden.
Verder naar het oosten zetten de rivieren klei en zand af. Aangezien de rivieren nog niet bedijkt
waren, konden ze zich vrij door het landschap bewegen. Het rivierensysteem was in die tijd dan
ook zeer dynamisch, doordat de rivieren hun bedding telkens verlegden.
Dit veranderlijke riviersysteem zorgde voor een afwisselend landschap van oeverwallen,
stroomruggen en kommen. Op de hogere, zandige delen van het gebied, de oeverwallen en
stroomruggen (dichtgeslibde geul met twee oeverwallen) kon gewoond worden. De lagere, kleiige
kommen waren onbewoonbare elzenbroekmoerassen. 36
In het Subboreaal zakte de zeespiegel weer en konden de duinen zich handhaven. Er ontstonden
ten westen daarvan jongere en veel hogere strandwallen; onze tegenwoordige duinen (zie kaart 2,
p. 25). Sindsdien is de westkust geheel gesloten en wordt het achterliggende land niet meer
telkens overspoeld.
34 Bekend voorbeeld is Hardinxveld. Zie M. Verbrugge et al., 1998.
35 Van circa 50m – 20m –NAP volgens Berendsen, 1998, p. 193.
36 Van Es, 1972, p. 20.
23