Ontwerpen met onzichtbaar erfgoed - Belvedere

§ 3.2 Het castellum
Een castellum bestaat uit een rechthoekig terrein met op de afgeronde hoeken torens. In het
midden van elke zijde waren poorten aangebracht geflankeerd door torens. Over het algemeen is
het castellum noord-zuid georiënteerd met een korte kant op het noorden. De twee hoofdwegen
Figuur 6: Schematische weergave van een Romeins castellum. Uit:
Brandenburgh & Hessing, 2005, p. 22.
lopen over de lengte-as (oost-
west, decumanus) en de
breedte-as (noord-zuid, cardo)
en verbinden de vier poorten
met elkaar. De hoofdpoort
(porta praetoria) zit aan de
korte kant in het noorden en
wordt door een weg (via
praetoria) verbonden met het
hoofdkwartier (principia).
Achter het hoofdkwartier ligt
de commandants-woning
(praetorium) en daarachter
loopt de weg verder naar de
poort in de zuidwand (porta
decumana). Voor het
hoofdgebouw ligt de kruising van hoofdwegen. De via praetoria komt uit op een oost-west
georienteerde weg, de via principalis. Aan de oostkant komt deze uit bij de linker poort (porta
principalis sinistra) en aan andere kant bij de porta principalis dextra. Het gedeelte aan de noordkant
van de via pricipalis wordt praetentura (voorkant) genoemd en de zuidkant retentura. Rondom het
terrein waren meerdere spitsgrachten (grachten met een V-vormig profiel) aangebracht ter
verdediging. Een aarden wal was aan de binnenkant tegen de muur aangebracht, waarover een
weg liep (intervallum) waar de soldaten de wacht konden lopen. Tussen de hoektorens en de
poorttorens in lagen op regelmatige afstand van elkaar aan de lange zijden kleinere torens.
Nu is het zo dat het in het Nederlandse geval zo is dat juist de lange zijde (ongeveer) naar het
noorden gericht was. Dit komt waarschijnlijk door de ligging van de castella aan de Rijn en op de
smalle oeverwallen. Er was waarschijnlijk simpelweg geen ruimte op de oeverwallen om de korte
kant naar de Rijn te richten en zo verder landinwaarts te bouwen. Vandaar dat de ombouw een
kwartslag gedraaid werd. De oriëntering binnenin was verder nog wel steeds hetzelfde. Het enige
42