Ontwerpen met onzichtbaar erfgoed - Belvedere

De beleving en waardering van een project hangt ook samen met uniformiteit. Koos Neuvel geeft
in zijn interview met Freek Coeterier in 'De uniformering voorbij' aan dat ook het element van
'verrassing' bijdraagt aan de verhoging van de kwaliteit. "We vinden het daarom niet leuk om in
een kaarsrechte straat te lopen met aan weerszijden identieke huizenblokken die in één oogopslag
te overzien zijn. Sterker nog, in zo'n straat zijn we geneigd om sneller door te lopen dan in een
gekromde straat waarin bovendien ieder huis weer anders is." 74 Coeterier legt daarna uit dat daar
een theorie over bestaat; de arousaltheorie: "een bepaalde hoeveelheid activiteit, een hoeveelheid
informatie, is nodig om de hersenen op gang te houden. […] Welnu, wanneer je in één oogopslag
een heel landschap overziet dient zich geen nieuwe informatie aan. Daarom moeten we sneller
lopen in een buitenwijk dan in de binnenstad om het gewenste niveau van arousal te
handhaven." 75 Je kunt je voorstellen dat het gebrek aan diversiteit niet alleen binnen de projecten,
maar ook tussen de projecten onderling, kan zorgen voor een lager niveau van arousal en
daarmee een mindere belevingswaardering heeft.
Ruimtelijke kwaliteit is om deze reden waarschijnlijk meer gebaat bij diversiteit en het gebruiken
van de gehele geschiedenis dan het isoleren van één periode of structuur voor het krijgen van een
hogere waardering. Zoals te zien is in het vierde hoofdstuk, zijn er meerdere elementen uit de
geschiedenis geweest, die in de ontwerpen gebruikt hadden kunnen worden. Hierbij valt te
denken aan de continuïteit van de Romeinse naar de Merovingische periode met de kerken als te
verwerken structuren (Valkenburg, Alphen aan den Rijn, Woerden, Utrecht, Nijmegen-Valkhof).
Ook het ingerichte landschap tijdens de kerstening was een logischer keuze geweest als
inspiratiebron voor het ontwerpen. De indeling van het landschap in parochies is veel
gevarieerder dan het uniform ingerichte Romeinse landschap. Of bijvoorbeeld de middeleeuwse
ontginningen, welke in een aantal gevallen tot op heden te zien zijn in het landschap (Leiden,
Woerden, Leidsche Rijn) en waarvan sommige ook hun oorsprong in de Romeinse tijd hebben.
Ook elementen uit de prehistorie, bewoning en heiligdommen, (Valkenburg, Woerden,
Nijmegen-Valkhof, Nijmegen-Waalfront) konden gebruikt worden in de ontwerpen.
Mogelijkheden genoeg dus. Het is echter de kunst (en moeilijkheid) de unieke elementen te
benadrukken in het ontwerp, waardoor het geheel een eigen karakter krijgt terwijl er toch ook
gebruik gemaakt wordt van alle andere lagen van de geschiedenis.
74 Neuvel, 2002, p. 151.
75 Ibidem.
84