Ontwerpen met onzichtbaar erfgoed - Belvedere

§ 5.1 Uniformiteit?
In de besproken plannen komt duidelijk naar voren, dat in veel gevallen voor eenzelfde oplossing
gekozen is voor 'het ontwerpen met geschiedenis'. De Romeinse tijd, en in het bijzonder het
gegeven van het Romeinse castellum, vormt een populaire inspiratiebron voor
ontwerpopdrachten in het (voormalige) limesgebied. Aangezien in elk project voor het
teruggrijpen op het Romeinse verleden gekozen is én in veel gevallen, zij het niet in alle, gekozen
is voor dezelfde manier van visualiseren, is het duidelijk dat er zeker een vorm van uniformiteit is
opgetreden in het ontwerpen met cultuurhistorie als inspiratiebron in het Nederlandse
Limesgebied.
Ondanks dat het wellicht 'logisch' is alleen gebruik te maken van een sterke structuur als het
castellum in een stedenbouwkundig ontwerp, is het juist gebleken dat het gebruik van meerdere
tijdslagen, om zo een bepaalde continuïteit te verkrijgen, bijdraagt aan de verhoging van de
ruimtelijke kwaliteit. Stabiliteit en historische continuïteit zijn namelijk twee voorwaarden voor
mensen om zich verbonden te voelen met de omgeving, wat een hogere belevingswaarde
oplevert voor die omgeving. 72 Door het verhaal van de plek dus in te passen in het ontwerp kan
de continuïteit van bepaalde functies van het gebied worden benadrukt en zo een verbinding
worden gemaakt tussen het verleden, het heden en de toekomst.
Coeterier stelt tevens dat "het natuurlijke voor mensen alles is wat een organisch karakter heeft,
wat zich heeft kunnen ontwikkelen zoals een lichaam, wat het gevoel geeft te leven. Historische
binnensteden, landweggetjes en oude boerderijen belichamen een zekere spontaniteit, en maken
niet de indruk helemaal bedacht te zijn. Ze zijn zo gegroeid. Deze vorm van natuurlijkheid staat
tegenover de kunstmatigheid van de grootschalige, rechtlijnige woonwijken die niet langzaam
gegroeid zijn, maar in één keer uit de grond gestampt." 73 Dankzij deze organische kwaliteit wordt
de ruimtelijke kwaliteit van de wijk hoger gewaardeerd door de bewoners en bezoekers. Tijd is
echter niet iets wat we terug kunnen krijgen en daarom is creativiteit van de kant van de
ontwerper wel een vereiste voor het verkrijgen van een hoge waardering op basis van de
inpassing van de geschiedenis (continuïteit) van de plek. Door het ontwerpen met factoren,
structuren, elementen en metaforen uit het verleden en deze te laten samenvallen met de nieuw te
bouwen architectuur kan je zo'n organisch gegroeide omgeving wellicht simuleren. Het gebied
krijgt dan diepte en betekenis en wordt een plek met historie in plaats van een geheel nieuw en
anders (wellicht verstorend) element.
72 Coeterier, 2000, p. 194.
73 Neuvel, 2002, p. 154.
83