Rijksmuseum Amsterdam Jaarverslag 1998

Francis van Bossuit Mars
De beeldhouwer Francis van Bossuit (1635–
1692) oogstte grote roem in Amsterdam
omdat hij ‘het harde Yvoor door zyn beytelslagen,
dat de stukken om her vloogen, in
een teedre sachtigheyt veranderde’. De beste
illustratie hiervan biedt de monumentale,
vrijstaande Mars, die door het Rijksmuseum
werd verworven op een Parijse veiling.
Het beeld van de antieke krijgsgod neemt onder de
nog bekende werken van Francis van Bossuit een
onbetwiste ereplaats in. Niet alleen is het beeld het
enig bewaard gebleven vrijstaande ivoor van zijn
hand, met zijn hoogte van 44 centimeter is Mars ook
het grootste werk dat van de beeldsnijder bekend is.
Het ivoor is door zijn fluwelig zacht gevormde
oppervlak, het gedurfde formaat en de indrukwekkende
uitbeelding van het mannelijk naakt een
hoogtepunt van 17de-eeuwse Europese Kleinplastik.
Ofschoon de Mars niet is gesigneerd, is er geen
twijfel over het auteurschap van Francis van
Bossuit. Het beeld sluit namelijk door zijn vloeiende
musculatuur en kenmerkende haarbehandeling
stilistisch nauw aan bij gesigneerd ivoorsnijwerk
van zijn hand. Bovendien werd de Mars al in 1727
gepubliceerd als een werk van de meester. Twee
aanzichten van het beeld zijn namelijk te vinden in
Mattys Pools Beeldsnyders Kunst-kabinet, een uitgave
waarin een aanzienlijk deel van het oeuvre van Van
Bossuit in de vorm van gravures is opgenomen.
Omstreeks 1700 maakte de ivoren Mars deel
uit van het vermaarde kunstkabinet van de
Amsterdamse koopmansweduwe Petronella
Oortmans-de la Court. In de inventaris van haar
verzameling van 1707 werd het beeld omschreven
als ‘Een ijvore Mars van Francis’, direct gevolgd
door zijn pendant ‘Een dito Venus, beijde met
ebbehoute pedestalen’. Mevrouw Oortmans en
haar man waren belangrijke vroege verzamelaars
van het werk van Van Bossuit; hun verzameling
telde in totaal tien ivoren van de beeldsnijder,
waaronder het ragfijne reliëf Venus en Adonis dat
het Rijksmuseum al sinds 1883 bezit. De ivoren
Mars nam met zijn tegenhanger, die nog spoorloos
is, in het kunstkabinet een ereplaats in.
Francis van Bossuit werd geboren in Brussel in
1635 en opgeleid in Antwerpen. Hij wordt gerekend
tot de belangrijkste beeldhouwers in ivoor in de
17de eeuw. Na een langdurig verblijf in Rome, vestigde
hij zich omstreeks 1680 in Amsterdam waar hij
tot zijn dood in 1692 werkzaam was en een grote
reputatie verwierf. In Rome werkte Van Bossuit nauw
samen met de jongere Duitse beeldhouwer Balthasar
Permoser (1651–1732) en onderhield hij banden
met de Florentijnse Academie. Zijn Italiaanse ervaringen
vormden de grondslag voor Van Bossuits
internationaal gekleurde barokstijl, die zich later
overigens zou mengen met Amsterdamse invloeden
van Artus Quellinus en Rombout Verhulst.
De aankoop van de ivoren Mars brengt na
bijna driehonderd jaar een van de belangrijkste
voorbeelden van Nederlandse Kleinplastik terug
naar Amsterdam, waar het beeld de verzameling
ivoorkunst van het Rijksmuseum ineens een krachtig
accent geeft.
36
Francis van Bossuit
Mars
Amsterdam, ca. 1680–1692
Ivoor, H. 44 cm.
Inv.nr BK-1998-74
Aankoop met steun van de Vereniging Rembrandt