Rijksmuseum Amsterdam Jaarverslag 1998

William Burges Fles
50
De ontwerper van dit flesje, de Victoriaanse
architect William Burges (1827–1881), vond
in de middeleeuwse kunst zijn voornaamste
inspiratiebron.Wat hij echter deed met de
vormen en motieven die hij verwerkte,
geeft blijk van grote oorspronkelijkheid en
individualiteit.
Dit in 1868 in Engeland vervaardigde flesje oogt bij
de eerste aanblik als een middeleeuws kleinood:
een antiek Chinees porseleinen vaasje is gevat in
een verguld zilveren montuur die is versierd met
émail champlevé en bezet met edelstenen. Het deksel
wordt bekroond door een spin waarvan het lichaam
wordt gevormd door een parel, op de manier van
renaissance-juwelen. De signatuur en de datering:
WILLIAM. BURGES. ME. FF. MDCCCLXVIII, zijn in gotiserende
letters rond de voet aangebracht. Alle
details van het flesje getuigen echter van de oorspronkelijkheid
waarmee Burges de middeleeuwse
vormen en motieven gebruikte, zoals de geestige
tekening van de in email uitgevoerde dieren, de
onverwachte wijze waarop de spijlen van de vatting
van het flesje aan de onderzijde in wortels overgaan
en aan de bovenzijde in fleurons, en de grillige
spin als dekselknop. In de verregaande stilering
van de ornamentele motieven is Burges verbluffend
modern; zijn werk wijst vooruit naar de
Engelse arts and crafts-beweging van omstreeks
1900.
William Burges was een van de belangrijkste
architecten en ontwerpers van het 19de-eeuwse
Engeland. Toch heeft zijn naam een minder
bekende klank dan die van beroemdheden als
William Morris en A.W.N. Pugin. In tegenstelling
tot deze kunstenaars, die met hun theorieën en
ontwerpen binnen en buiten Engeland grote
invloed hebben uitgeoefend, concentreerde
Burges zich op het tot stand brengen van gebouwen
en objecten voor een klein aantal kapitaalkrachtige
en veeleisende opdrachtgevers. Zijn zeer
persoonlijke, fantasievolle, rijk versierde en kostbare
werk leende zich minder tot een wijde verspreiding,
hoezeer het ook op alle grote tentoonstellingen
werd bewonderd. Hij was zelf een van
zijn belangrijkste klanten: zijn eigen huizen en de
voor hemzelf gemaakte objecten horen tot zijn
meest spectaculaire scheppingen. Ook dit flesje is
voor de architect zelf vervaardigd. Het is te zien
op een foto van Burges’ kaptafel in zijn huis in
Buckingham Street in Londen dat hij tot 1878
bewoonde. Burges had de gewoonte om, wanneer
hij gasten ontving, in zijn huis opstellingen van
door hem verzamelde of ontworpen objecten te
maken. Het flesje werd ook daarbij ingezet, zoals
op een oude foto van een dergelijke compositie te
zien is.
In de gestaag groeiende verzameling van kunstnijverheid
van het historisme in het Rijksmuseum
is Engeland nog nauwelijks vertegenwoordigd. De
kunstuitingen van dit land waren in de 19de eeuw
echter van toonaangevende betekenis, zodat naar
een goede vertegenwoordiging ervan wordt
gestreefd. Met de aankoop van de reukflacon van
Burges is een belangrijke stap op dit deelgebied
gezet. Het kleine object heeft een grote zeggingskracht
en vertegenwoordigt de Victoriaanse kunstnijverheid
direct op het hoogst denkbare niveau.