Kliek hier vir die 2013 joernaal - Stamboek
Kliek hier vir die 2013 joernaal - Stamboek
Kliek hier vir die 2013 joernaal - Stamboek
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Die kondisie van <strong>die</strong> ooie met <strong>die</strong> aanvang van <strong>die</strong> paarseisoen is <strong>die</strong> belangrikste bepalende faktor van reproduksietempo<br />
van ooie (Hunt, 2010). Meerlinggeboortes is hoogs afhanklik van <strong>die</strong> kondisie van ooie met paring (Lifetime Wool, 2007)<br />
omdat dit een van <strong>die</strong> hooffaktore is wat ovulasietempo bepaal (Tempest, 1990). Die doelwit met voeding is om te poog dat<br />
teelooie met <strong>die</strong> aanvang van <strong>die</strong> paarseisoen in ‘n uitstekende kondisie (minstens 3.5 kondisiepunt met natuurlike paring<br />
en ‘n 3 kondisiepunt <strong>vir</strong> laparoskopiese inseminasie) is en dat hulle massatoename in daar<strong>die</strong> stadium ‘n stygende tendens<br />
toon om ovulasietempo te verhoog en om te verseker dat minstens 75 % van <strong>die</strong> ooie tweelinge produseer. Koggelramme<br />
of kunsmatige sinchronisasie (CDIR’s of sponse) moet as ‘n bestuurshulpmiddel saam met prikkelvoeding gebruik word<br />
om maksimum ovulasietempo te verseker. Hier<strong>die</strong> praktyke sinchroniseer <strong>die</strong> lamseisoen omdat <strong>die</strong> paartyd tot 21 dae<br />
beperk kan word; verhoog lampersentasie weens verhoogde ovulasietempo; beperk stertkantlammers en verlaag <strong>die</strong><br />
voerkoste omdat ooie dan gedurende laatdragtigheid en laktasie <strong>vir</strong> ‘n korter periode gevoer word. Prikkelvoeding moet<br />
spesiale “rumenaktivators” voorsien om ‘n hoë ovulasietempo te verseker. In <strong>hier</strong><strong>die</strong> verband is <strong>die</strong> aanvulling van kritieke<br />
spoorelemente en vitamienes voor <strong>die</strong> paarseisoen ook belangrik. Vermy <strong>die</strong> paring van ooie op medic- en lusernweiding<br />
wat deur insekte en luise beskadig; <strong>vir</strong>us of swamme besmet is of waar daar ‘n tekort aan vog en/of plantvoedingstowwe<br />
is, want in sulke toestande (stres) produseer <strong>hier</strong><strong>die</strong> plante koumestrol (fito-estrogene) wat ‘n afname in ovulasietempo en<br />
meerlinggeboortes tot gevolg het terwyl <strong>die</strong> ooie ook stadiger op hitte kom. Die inname van te hoë vlakke van oplosbare<br />
(bv. ureum) en degradeerbare proteïen (bv. hoogs degradeerbare proteïenryke grondstowwe soos lupiene, ertjies, sojas<br />
en sonneblomoliekoekmeel) veral as dit as prikkelvoer gebruik word op hoë proteïenryke weidings of weidings wat met<br />
hoë vlakke van ureum of KAN bemes is; kan tot te hoë bloedureumvlakke (BUN) aanleiding gee. Te hoë BUN-vlakke<br />
verlaag <strong>die</strong> oorlewing van sperme, eiselle (ovums) en embrio’s in <strong>die</strong> baarmoeder (Bilodeau-Goeseels & Kastelic, 2003).<br />
dormer <strong>2013</strong><br />
58<br />
Beperking van embrionale en fetale vrektes<br />
Die doelwit met voeding gedurende <strong>die</strong> paartyd en <strong>die</strong><br />
eerste maand daarna is om resorpsie tot ‘n minimum te<br />
beperk. Daar moet gepoog word om resorpsie en fetale<br />
afsterwing tot minder as 2 % te beperk. Embrio-resorpsie<br />
in vroeë dragtigheid en <strong>die</strong> afsterwing van fetusse in<br />
middragtigheid veroorsaak dat skaapprodusente jaarliks<br />
duisende rande verloor, maar hulle is meestal onbewus<br />
daarvan in<strong>die</strong>n ooie nie geskandeer word nie. Hier<strong>die</strong><br />
verliese (verdwynfaktor) is <strong>die</strong> verskil tussen <strong>die</strong> potensiële<br />
getal lammers geskandeer en <strong>die</strong> getal lammers gebore.<br />
Verliese van so hoog as tot 19 – 26 % word van skandering<br />
tot lam gerapporteer (McCue, 2011). Beide oorvoeding<br />
net na bevrugting en ondervoeding gedurende<br />
dragtigheid kan tot <strong>hier</strong><strong>die</strong> verliese aanleiding gee.<br />
Die aanbeveling is om <strong>die</strong> voedingspeil na bevrugting<br />
geleidelik tot onderhoudsvoedingspeil te verlaag en toe<br />
te sien dat ooie na <strong>die</strong> paartyd hulle teikenmassatoename<br />
handhaaf. Gedurende <strong>die</strong> tweede en derde maand van<br />
dragtigheid moet volwasse ooie met enkelingfetusse ±<br />
50 g/dag; dié met tweelingfetusse ± 80 g/dag en dié met<br />
drielingfetusse ± 100 g/dag in massa toeneem. In <strong>die</strong> geval<br />
van jongooie is <strong>die</strong> onderskeie massatoenames ongeveer<br />
100; 110 en 140 g/dag (NRC, 2007). Skandering is ‘n moet<br />
omdat dit ‘n uiters belangrike bydrae tot winsgewende<br />
skaapboerdery lewer. Dit verlaag voerkoste omdat droë<br />
ooie nie gevoer word nie (as hulle bemark word) of<br />
minder gevoer word (as nog ‘n kans gegun word) terwyl<br />
ooie met enkelingfetusse <strong>vir</strong> ‘n korter periode en teen ‘n<br />
laer peil gevoer word as dié met tweelingfetusse.<br />
Enige vorm van stres (klimaat, voeding, hantering,<br />
ensovoorts) moet veral <strong>die</strong> eerste 30 dae na bevrugting<br />
voorkom of beperk word, want dit kan tot embrioresorpsie<br />
en fetale verliese by hoë risiko<strong>die</strong>re (bv. dié met<br />
meerlingfetusse, jong- en skraal ooie) lei. Strestoestande<br />
wat gedurende <strong>hier</strong><strong>die</strong> tyd kan voorkom, is skielike<br />
verandering in <strong>die</strong> weiding, voedingspeil of omgewing;<br />
oormatige hantering; skeer; mikskeer; dip; dosering; enting;<br />
kloue knip; ensovoorts asook ongure weerstoestande en<br />
vervoer of aanjaag van ooie oor ‘n lang afstand. Al <strong>hier</strong><strong>die</strong><br />
aktiwiteite moet gestaak word tot minstens 30 dae na<br />
paring. Waar <strong>die</strong> omgewingstemperatuur meer as 28 tot<br />
32 °C is, sal <strong>die</strong> voorsiening van skaduwee in <strong>die</strong> vorm van<br />
bome of skadunet embrionale en fetale verliese beperk.<br />
Resorpsie kan ook deur verskeie siektetoestande (bv.<br />
Ensoötiese aborsie; Bloutong; Slenkdalkoors; ensovoorts)<br />
veroorsaak word en daarom moet ‘n doeltreffende<br />
immuniseringsprogram gevolg word.<br />
Maksimering van postnatale lamoorlewing en lamgroei<br />
Die teikendoelwit met voeding gedurende<br />
laatdragtigheid is om optimale geboortemassa en<br />
maksimum uierontwikkeling te verseker. Lamoorlewing<br />
hou verband met <strong>die</strong> voeding van <strong>die</strong> ooi gedurende<br />
laatdragtigheid (Binns et al., 2002). Moederlike gedrag<br />
en lamgrootmaakvermoë van ooie kan deur strategiese<br />
byvoeding gedurende laatdragtigheid verbeter<br />
word (Murphy, 1999). Tans word ‘n sogenaamde<br />
“opstoomrantsoen” vanaf drie tot vier weke voor lam<br />
aan ooie voorsien om ‘n hoë geboortemassa (4.5 – 5.9<br />
kg) te verseker asook maksimum uierontwikkeling
Change language