Waar wij trots op zijn - Ontdekker van het jaar - Universiteit Leiden

More documents

Recommendations

Info

34 Ewa Snaar-Jagalska (Polen, 1957) studeerde biologie aan de Universiteit van Warschau en aan de Universiteit Leiden. Ze promoveerde in 1988 in Leiden op onderzoek naar communicatie en migratie van cellen. Nu werkt ze als universitair hoofddocent bij de groep Moleculaire Celbiologie, waar ze onderzoek doet aan kanker met de zebravis als model. Ze coördineert het EU-onderzoeksprogramma ‘ZF-Cancer’. Haar Nederlands is meer dan vloeiend, maar zelf vindt ze het jammer dat ze nog altijd een licht accent heeft. ‘Je wilt niet telkens je levensverhaal hoeven vertellen.’
Ewa Snaar-Jagalska Instituut Biologie Leiden Immuuncellen helpen de uitzaaiing van kanker Hoe weten immuuncellen waar ze heen moeten bewegen? En wat bepaalt waar kankercellen zich uitzaaien? Deze vragen wil Ewa Snaar-Jagalska beantwoorden om die processen uiteindelijk te kunnen beïnvloeden. Voor haar onderzoek gebruikt ze embryo’s van zebravissen. Die zijn doorzichtig en laten alle processen prachtig live zien. De uitzaaiing van kanker is nog altijd een groot raadsel. Niemand weet precies waarom uitzaaiingen specifiek op sommige plekken van het lichaam voorkomen en welke processen daarbij een rol spelen. Wat in elk geval vaststaat, is dat kankercellen en andere lichaamscellen voortdurend met elkaar communiceren. Die communicatie gebeurt met chemische signaalstoffen. “Maar de details zijn nog grotendeels onbekend”, vertelt Ewa Snaar-Jagalska in haar kamer in het Leidse Cell Observatory. “Als we meer over die communicatie weten, kunnen we wellicht betere manieren bedenken om de groei en uitzaaiing van tumoren te remmen.” De ontwikkeling van kanker is een wonderlijk complex proces. Zodra er ergens een tumor ontstaat, legt Snaar uit, treedt er een keten van gebeurtenissen in werking. Immuuncellen migreren naar de onheilsplek toe en er vormen zich nieuwe bloedvaten die de groeiende tumor voorzien van zuurstof en voedingsstoffen. Na een tijdje maken zich tumorcellen los uit de primaire tumor. Die migreren door de wand van de bloedvaatjes heen en verspreiden zich via de bloedbaan. Op specifieke plekken in het lichaam verlaten ze de bloedbaan weer, en nestelen ze zich in het weefsel. Dat is het begin van een secundaire tumor, of uitzaaiing. Het onderzoek van Snaar heeft laten zien dat bij dit laatste proces, het uittreden uit de bloedbaan en innestelen in nieuw weefsel, bepaalde witte bloedcellen – neutrofielen – een belangrijke rol spelen. “Dat klinkt tegenstrijdig”, zegt ze. “Neutrofielen zijn immuuncellen. We dachten altijd dat ze alleen een remmende werking hebben op tumoren. Maar nu bleek dat ze ook geassocieerd zijn met uitzaaiingen. We hadden erg veel moeite om reviewers bij tijdschriften ervan te overtuigen dat dit echt zo is.” Deze ontdekking is van groot klinisch belang. Veel kankerpatiënten slikken namelijk zogenaamde angiogeneseremmers: stoffen die de vorming van nieuwe bloedvaten remmen. Dat belemmert de groei van primaire tumoren. Maar deze medicijnen kennen een akelige bijwerking: de tumorgroei neemt weliswaar af, maar de kans op uitzaaiingen is aanzienlijk hoger. “Wij hebben laten zien dat die angiogeneseremmers de migratie van neutrofielen stimuleren”, vertelt Snaar. “Die neutrofielen bewegen zich dwars door allerlei weefsels heen. Uitzaaiende kankercellen blijken precies die paden te volgen. Neutrofielen maken dus als het ware de weg vrij voor kankercellen. Als je de migratie van neutrofielen blokkeert, dan veroorzaken die angiogeneseremmers geen extra uitzaaiingen. We vonden echt een duidelijke correlatie tussen uitzaaiingen en het gedrag van neutrofielen.” Snaar en haar collega’s ontdekten dit niet bij mensen, of zelfs maar bij muizen, maar bij embryo’s van zebravissen. “Die hebben als groot voordeel dat ze doorzichtig zijn”, vertelt Snaar, “waardoor je allerlei celprocessen precies kunt volgen onder de microscoop.” De onderzoekers kunnen specifiek bepaalde celtypen van het embryo merken met een fluorescent label, 35
Page 1 and 2: Waar wij trots op zijn de ontdekkin
Page 3 and 4: Inhoud De Faculteit der Wiskunde en
Page 5 and 6: C.J. Kok prijzen en de facultaire o
Page 7 and 8: • Simon Portegies Zwart (Sterrewa
Page 9 and 10: C.J. Kok publieksprijs Genomineerde
Page 11 and 12: Matteo Brogi Sterrewacht Leiden De
Page 13 and 14: Bron: ESO/Digitized Sky Survey 2 De
Page 15 and 16: Sense Jan van der Molen Leids Insti
Page 17 and 18: Versimpelde weergave van kwantumint
Page 19 and 20: Markus Heydenreich Mathematisch Ins
Page 21 and 22: Het tweedimensionale rooster waarin
Page 23 and 24: Arno Knobbe Leiden Institute of Adv
Page 25 and 26: English summary Whether it concerns
Page 27 and 28: Marthe Walvoort Leids Instituut voo
Page 29 and 30: 29 English summary As opposed to th
Page 31 and 32: Elke Krekels Leiden ACADEMIC Center
Page 33: Morfine concentraties in het bloed
Page 37 and 38: Dit microscopische beeld van een ze
Page 39 and 40: Stefano Cucurachi Centrum voor Mili
Page 41 and 42: English summary Human activities ha
Page 43 and 44: Vincent Merckx Nationaal Herbarium
Page 45: Mycoheterotrofe planten stelen suik
Page 48 and 49: Proefschrift van het jaar 2011 & de
Page 50 and 51: Suggesties voor onder de kerstboom
Page 52: Faculteit der Wiskunde & Natuurwete

Waar wij trots op zijn - Ontdekker van het jaar - Universiteit Leiden

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?