Waar wij trots op zijn - Ontdekker van het jaar - Universiteit Leiden

More documents

Recommendations

Info

Ewa Snaar-Jagalska 36 waardoor je bijvoorbeeld de kankercellen, of juist de immuuncellen of de bloedvaten, perfect groen of rood kunt zien oplichten. Een ander voordeel van zebravisembryo’s is dat je ze gemakkelijk, snel en goedkoop kunt kweken. Er kleven minder ethische bezwaren aan dergelijk onderzoek, waardoor je geen ingewikkelde aanvraagprocedures hoeft te doorlopen. “Voor ons is het verder belangrijk dat kanker zich bij zebravissen vergelijkbaar ontwikkelt als bij de mens”, zegt Snaar. “Ook het immuunsysteem vertoont veel gelijkenissen met dat van ons. Daarnaast kunnen we menselijke tumorcellen inbrengen in de embryo’s zonder dat ze worden afgestoten. Daarvoor is het immuunsysteem van de embryo’s nog niet ver genoeg ontwikkeld.” Onder de microscoop ziet Snaar precies wat er gebeurt na injectie van embryo’s met humane kankercellen. Al na één dag vormen zich nieuwe bloedvaatjes rond de cellen. Die groeien uit tot een duidelijke tumor. Binnen een paar dagen maken de eerste cellen zich daaruit los, en bewegen zich via de bloedbaan door het hele lichaam. Na zes dagen zijn de eerste uitzaaiingen zichtbaar, in het weefsel van de staart. Ook de vorming van nieuwe bloedvaten in en rond de primaire tumor kan Snaar tot in detail volgen. “Al na drie dagen stroomt er bloed in die tumor”, vertelt ze. “Niemand had dat ooit nog op dat niveau gezien.” Enthousiast tovert de onderzoekster allerlei foto’s en filmpjes tevoorschijn op haar computer. Ze zijn gemaakt, zo vertelt ze, met behulp van geavanceerde microscopie met heel intens licht. Daardoor zie je niet alleen de fluorescerende cellen die door het lichaam bewegen, maar ook de structuur van het omliggende weefsel: parallelle vezels van collageen. “Ik kan hier uren naar kijken”, zegt ze. “Kijk, daar zie je hoe de neutrofielen dwars door het weefsel heen gaan. Ze breken de collageenstructuur af. Waarom? Dat weten we niet. Maar we weten nu wel dat die plaats precies correleert met waar even later de tumorcelleninvasie plaatsvindt.” Een griezelig idee, vindt ze: onze eigen immuuncellen prepareren de plek waar tumorgroei gaat ontstaan. “Al deze kennis heeft gigantische potentie voor de farmaceutische industrie”, stelt Snaar. Maar waarom dan? Hoe kan deze kennis nu bijdragen aan betere medicijnen? “Nu we dit allemaal kunnen waarnemen, kunnen we gaan proberen die processen heel gericht te beïnvloeden”, legt ze uit. “We kunnen bijvoorbeeld genen één voor één gaan uitschakelen om te zien welk effect dat heeft op deze processen. Als we de genetische basis ervan begrijpen, ben je al een stapje verder in de richting van het sturen ervan. Of we kunnen zebravisembryo’s gebruiken om potentiële nieuwe medicijnen te testen die uitzaaiingen blokkeren.” Op die manier kunnen farmaceuten er bijvoorbeeld voor zorgen dat angiogeneseremmers alleen hun positieve werking uitoefenen, en geen extra uitzaaiingen veroorzaken. “Maar zo ver is het nog lang niet”, besluit Snaar. “Je kunt bijvoorbeeld niet zomaar de migratie van immuuncellen gaan remmen. Je weet immers niet welke andere gevolgen dat kan hebben. Eerst moeten we het achterliggende mechanisme verder ontrafelen. Ons model kan daarbij helpen.” Nienke Beitema
Dit microscopische beeld van een zebravisembryo van enkele dagen oud toont de verspreiding van immuuncellen (blauw) en kankercellen (rood). Het bovenste plaatje laat zien dat de kankercellen zich vanuit het borstgedeelte, waar ze zijn geïnjecteerd, naar het staartweefsel hebben verspreid. Linksonder: de interactie tussen immuuncellen en kankercellen. Midden onder: bloedvatvorming. Rechtsonder: uitzaaiing in het staartweefsel. 37 English summary Ewa Snaar-Jagalska, associate professor of Molecular Cell Biology, studies the mechanisms of cancer biology using zebrafish embryos as a model. These embryos are transparent. This, in combination with fluorescent labelling of specific cell types, allows for detailed study of processes such as immune cell migration and tumour metastasis. Snaar has discovered that neutrophils, a specific type of immune cell, play an important role in metastasis. They prepare the metastatic niche – the location where migrating cancer cells leave the circulation and enter the surrounding tissue. This discovery has important clinical implications: it explains why certain cancer drugs, while blocking tumour growth, actually increase the risk of metastasis – and thus paves the way for better approaches.
Page 1 and 2: Waar wij trots op zijn de ontdekkin
Page 3 and 4: Inhoud De Faculteit der Wiskunde en
Page 5 and 6: C.J. Kok prijzen en de facultaire o
Page 7 and 8: • Simon Portegies Zwart (Sterrewa
Page 9 and 10: C.J. Kok publieksprijs Genomineerde
Page 11 and 12: Matteo Brogi Sterrewacht Leiden De
Page 13 and 14: Bron: ESO/Digitized Sky Survey 2 De
Page 15 and 16: Sense Jan van der Molen Leids Insti
Page 17 and 18: Versimpelde weergave van kwantumint
Page 19 and 20: Markus Heydenreich Mathematisch Ins
Page 21 and 22: Het tweedimensionale rooster waarin
Page 23 and 24: Arno Knobbe Leiden Institute of Adv
Page 25 and 26: English summary Whether it concerns
Page 27 and 28: Marthe Walvoort Leids Instituut voo
Page 29 and 30: 29 English summary As opposed to th
Page 31 and 32: Elke Krekels Leiden ACADEMIC Center
Page 33 and 34: Morfine concentraties in het bloed
Page 35: Ewa Snaar-Jagalska Instituut Biolog
Page 39 and 40: Stefano Cucurachi Centrum voor Mili
Page 41 and 42: English summary Human activities ha
Page 43 and 44: Vincent Merckx Nationaal Herbarium
Page 45: Mycoheterotrofe planten stelen suik
Page 48 and 49: Proefschrift van het jaar 2011 & de
Page 50 and 51: Suggesties voor onder de kerstboom
Page 52: Faculteit der Wiskunde & Natuurwete

Waar wij trots op zijn - Ontdekker van het jaar - Universiteit Leiden

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?