Brochure Kinderparticipatie aan lokale mobiliteitsprojecten - Mobiel 21

2Verplaatsingsautonomie zonder auto?!Veel mensen verwarren ‘autonome mobiliteit’ of zich onafhankelijkkunnen verplaatsen met ‘auto-mobiliteit’. Voorvolwassenen betekent een auto vaak simpelweg dat menop eender welk moment naar eender welke plaats kan. Wenemen dan ook steeds vaker de auto om ons te verplaatsen(62 % van alle verplaatsingen in Vlaanderen gebeurt metde auto). Dat komt omdat ons maatschappelijke leven zichde afgelopen decennia op het autovervoer heeft ingesteld.Ondertussen zijn we tot het besef gekomen dat ‘koning auto’nogal wat dictatoriale trekjes bezit. Door de manier waaropmensen wonen en werken zijn ze soms volledig afhankelijkgeworden van de auto. Voor mensen die om medische,fi nanciële, sociale of wat voor redenen dan ook niet over eenauto kunnen beschikken komt dat hard aan (14 % van deVlaamse huishoudens beschikt niet over een personenwagen).Daarnaast worden de files elke dag langer en blijven deberichten over verkeersonveiligheid en -onleefbaarheid,barrièrevorming, geluidsoverlast en milieuvervuiling zichopstapelen. De mythe van ‘mijn auto, mijn vrijheid’wordt stilaan doorbroken. Dat neemt niet weg dat deauto vandaag de dag voor velen toch nog steeds synoniem isvoor onafhankelijkheid. Ook voor kinderen en jongeren neemtde auto in Vlaanderen een belangrijke plaats in. Niet minder dan52 % van alle verplaatsingen die kinderen tussen zes en twaalfjaar maken, wordt afgelegd op de achterbank van de auto(goed voor zowat drie vierden van hun gemiddeld aantalafgelegde kilometers). In de vrije tijd is dit nog meer het geval danvoor woon-schoolverkeer. Het belang van de auto is bovendienin de loop der jaren zeker niet afgenomen. Dit is een belangrijkewaarneming in de context van verplaatsingsautonomie vankinderen. Daar waar de auto bij volwassenen symbool staatvoor ‘vrijheid’ en ‘zelfstandigheid’, zou je kunnen denken datde auto voor kinderen en jongeren het verplaatsingsmiddel bijuitstek is dat staat voor ‘vervoersafhankelijkheid’. Gelukkig isde realiteit toch iets genuanceerder.‘Autonoom zijn’ bestaat altijd in een bepaalde gradatie.Ook een volwassene is zelden volledig autonoom. Hetverplaatsingsmiddel bepaalt mee de graad van mogelijkeautonomie. Wie op de bus moet wachten, kiest het momentvan vertrek niet vrij. Hij of zij is gebonden aan de route die de busneemt. Toch typeren we een dergelijke verplaatsing als ‘eerderautonoom’. Ze is weliswaar minder autonoom dan wanneerdeze volwassene met de fi ets of de auto zou rijden. In dat gevalzijn het moment van vertrek en de gevolgde route vrij. Wanneerhet over kinderen gaat, spelen ook de ouders een relevanterol bij de beperking van autonomie. Ouders geven toelating ofverbieden hun kinderen ergens heen te gaan via die route, opdat uur, zonder begeleiding... Ook praktische aspecten zoalshet al dan niet mogelijk zijn van het brengen/halen van kinderen,zullen de effectieve autonomie mee beïnvloeden.Autonome mobiliteit of verplaatsingsautonomie van kinderen wordt doorgaans gezien als ‘onbegeleide mobiliteit’, op wegzijn zonder directe begeleiding van volwassenen. Een kind dat door de moeder per auto naar de muziekschool gebrachtwordt, lijkt het prototype van een zich niet-autonoom verplaatsend kind. Maar wat indien het kind helemaal zelf heeft kunnenbeslissen dat het naar de muziekschool wil en als het erin slaagt om ma te overtuigen hem/haar te brengen op het momentdat het hem/haar schikt? Dat kind is dan behoorlijk autonoom, precies omwille van het feit dat het zélf kan bepalen hoede verplaatsing verloopt. Autonomie heeft in de eerste plaats immers te maken met bevoegdheden en handelingsmacht.Toegepast op mobiliteit betreft het de vragen ‘in welke mate beheers ik zelf de verschillende aspecten van mijn verplaatsing?’en ‘in welke mate kan ik mijn verplaatsing zelf naar eigen goeddunken organiseren?’ Autonome mobiliteit betekent met anderewoorden greep hebben op de verplaatsing: in de situatie verkeren dat je keuzes kan maken over (1) het al dan niet begeleide karaktervan de mobiliteit en (2) de bestemming (inclusief de actieradius), de route, het tijdstip en het vervoermiddel.ı 5