2013-21e jaargang juni 2013-nummer 2.pdf

IntroductieProstaatcarcinoom is de meest voorkomende maligniteit bijmannen, met een incidentie van 95 per 100.000 per jaar.In Nederland wordt jaarlijks bij 8000 mannen prostaatcarcinoomgediagnosticeerd (http://www.oncoline.nl/prostaatcarcinoom). Het nemen van prostaatbiopten wordtbeschouwd als de beste manier om prostaatcarcinoomte diagnosticeren. Ook bij het vervolgen van prostaatcarcinoomvervullen prostaatbiopten een prominente rol. 1Oorspronkelijk werd transperineaal gebiopteerd, maarde transrectale biopsie onder geleide van een echosonde(transrectal ultrasound prostate biopsy, TRUS-PB) heeftdeze manier van biopteren wegens technische voordelengrotendeels vervangen. Wel is de kans op introductie vandarmbacteriën in het prostaatweefsel bij TRUS-PB groterdan bij de transperineale route.De meeste urologen in de westerse wereld maken gebruikvan antibiotische profylaxe voorafgaand aan TRUS-PB,zoals wordt geadviseerd in internationale richtlijnen. 2,3Het effect van toepassen van antibiotische profylaxe bijTRUS-PB werd voor het eerst in een gerandomiseerdonderzoek aangetoond in 1997. 4 In dit onderzoek onder537 patiënten werden significant minder patiënten metbacteriurie gezien in de groep die profylactisch ciprofloxacineoraal (eenmalig 500mg) had gekregen in vergelijkingmet de placebogroep. Deze resultaten werdenbevestigd in twee latere onderzoeken waarin het gebruikvan ciprofloxacineprofylaxe werd onderzocht. 5,6Het gebruik van ciprofloxacine is gedurende het afgelopendecennium sterk toegenomen. 7 Ook het aantal stammendat resistentie vertoont tegen fluorchinolonen is gestegenen bedroeg in 2011 13% van de klinische Escherichiacoli-stammen. Bij E. coli-stammen van patiënten vanurologische afdelingen is de resistentie tegen ciprofloxacinezelfs gestegen van 7% in 1998 tot 25% in 2010. 7Mede door deze toegenomen resistentie tegen fluorchinolonenrijst de vraag of antibiotische profylaxe met eenantibioticum uit deze groep bij TRUS-PB nog wel eengoede keus is.Om deze reden onderzochten wij of er een toenamezichtbaar is in de incidentie van infectieuze complicatiesna TRUS-PB en of de incidentie van ciprofloxacineresistentieonder verwekkers van infectieuze complicatiesna TRUS-PB stijgt. Daarnaast keken wij of er literatuurbeschikbaar is die toepassing van een ander profylactischregime of aanpassing van het huidige regime, ondersteunt.MethodenEen retrospectieve analyse van klinische en microbiologischegegevens werd uitgevoerd in het St. AntoniusZiekenhuis te Nieuwegein. Alle patiënten die in de periodevan januari 2008 tot en met december 2011 een ofmeerdere malen een TRUS-PB ondergingen, werdengeïncludeerd. Van al deze patiënten werd in de medischestatus nagegaan of er sprake was geweest van koortsna TRUS-PB. Primair eindpunt van het onderzoek washet ontstaan van koorts binnen één week na TRUS-PB.Secundaire eindpunten waren het optreden van urineweginfectiesen sepsis binnen één week. Koorts werdgedefinieerd als een gemeten lichaamstemperatuur bovende 38,5 graden. Urineweginfectie werd gedefinieerd alskoorts in combinatie met een positieve urinekweek (groeivan 1 soort ≥ 10 3 /ml of groei van 2 soorten ≥ 10 4 /ml).Sepsis werd gedefinieerd als koorts in combinatie meteen positieve bloedkweek. Identificatie van gramnegatievepathogenen uit urinekweken werd verricht door middelvan een bètaglucuronidasetest; indien negatief vondidentificatie plaats door middel van het VITEK-II-systeem(bioMérieux, Frankrijk), dat ook werd gebruikt voor gevoeligheidsbepalingen.Identificatie en gevoeligheidsbepalingvan gramnegatieve pathogenen uit bloedkweken gebeurdetevens met het VITEK-II-systeem. Een Chi-kwadraat-testwerd gebruikt om te bepalen of er een significante trendin het optreden van infectieuze complicaties aantoonbaarwas. Van alle patiënten met een infectieuze complicatiena TRUS-PB werden uitslagen van verrichte bloed- enurinekweken beoordeeld om het percentage ciprofloxacineresistentie(MIC > 1 ml/l) van verwekkers van dezeinfecties vast te stellen.In het St. Antonius Ziekenhuis werd bij TRUS-PBgedurende de gehele onderzoeksperiode een profylactischantibioticumregime toegepast bestaand uit drie tablettenciprofloxacine van 500 mg, in te nemen op de avond enochtend voor het nemen van de biopten en op de avondna de ingreep. Bij bekende contra-indicaties of eerdereciprofloxacine-resistente micro-organismen in een urineofbloedkweek werd een andere profylaxe gekozen (keuzedoor behandelend uroloog).Literatuur over de toepassing van verschillende profylactischeregimes bij TRUS-PB werd gezocht op Pubmed metverschillende combinaties van de zoektermen ‘prostatebiopsy’, ‘prophylaxis’, ‘ciprofloxacin’ en ‘antibiotic’.ResultatenIn de periode van 2008 tot en met 2011 ondergingen 2736patiënten een TRUS-PB (figuur 1). In totaal ontwikkelden43 patiënten koorts na TRUS-PB (tabel 1, figuur 1). Deincidentie van koorts betrof 0,4% (3/738) in 2008, 1,5%(10/662) in 2009, 1,4% (9/630) in 2010 en 3,0% (21/706)in 2011 (p voor trend < 0,01). Van negen patiënten wasbekend dat zij zich meldden bij de huisarts en niet in hetziekenhuis (2 in 2009, 3 in 2010 en 5 in 2011). Gegevensover eventueel verrichte laboratoriumonderzoeken (urineen/ofbloedkweken) ontbraken bij deze negen patiënten.Bij de overige 34 patiënten met koorts na TRUS-PB werdenurinekweken verricht (tabel 1, figuur 2).In 2008 werd bij drie patiënten bacteriurie aangetoond,in 2009 bij 8, in 2010 bij 4 en in 2011 bij 14 patiëntenNed Tijdschr Med Microbiol 2013;21:nr257