de H275Y-substitutie die zich gemakkelijk verspreidt.Dit gebeurde in 2007/08 met het to<strong>en</strong>malige A(H1N1)-seizo<strong>en</strong>sinflu<strong>en</strong>zavirus. Binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> jaar heeft to<strong>en</strong> ditgemuteerde virus wereldwijd het oseltamivirgevoeligeA(H1N1)-virus bijna compleet verdrong<strong>en</strong>.SummaryThe influ<strong>en</strong>za epidemic of the 2011/12 season was small,short and late. Most of the causative viruses were ofsubtype A(H3), the phylog<strong>en</strong>etic lineage B/Yamagata/16/88was dominant among the B viruses, and subtype A(H1N1)pdm09 was rarely detected.Since the 2010/11 season, in g<strong>en</strong>eral no significant antig<strong>en</strong>icdrift has occurred in any of the four circulating (sub)types/lineages and the vaccine compon<strong>en</strong>ts matched wellwith the circulating viruses. However, during the season,significantly low reactive A(H3) viruses appeared, indicatingan antig<strong>en</strong>ic vaccine mismatch for this subtype. For the2012/13 season, the World Health Organisation (WHO)recomm<strong>en</strong>ded inclusion of A/California/7/09-like strainsfor A(H1N1)pdm09, A/Victoria/361/11-like strains forA(H3N2) and B/Wisconsin/1/10-like strains from the B/Yamagata/16/88 lineage for B. For the first time, WHO alsoallowed the use of a B/Brisbane/60/08-like strain from theB/Victoria/2/87-lineage in a trival<strong>en</strong>t vaccine, or both Bviruses in a quadrival<strong>en</strong>t vaccine. A(H1N1)pdm09-virusesshowing highly reduced s<strong>en</strong>sitivity to oseltamivir due tothe H275Y amino acid substitution in the neuraminidase,were detected in two pati<strong>en</strong>ts, who had not be<strong>en</strong> treatedwith oseltamivir.Dankbetuiging<strong>en</strong>Ook in het seizo<strong>en</strong> 2011/12 was de influ<strong>en</strong>zasurveillancein Nederland niet mogelijk geweest zonder de bereidheidvan de hoofd<strong>en</strong> van de diagnostische ziek<strong>en</strong>huislaboratoriainflu<strong>en</strong>zavirusstamm<strong>en</strong> of klinische monsters waarin doorh<strong>en</strong> influ<strong>en</strong>zavirus was aangetoond, naar het NIC op testur<strong>en</strong>. De bijdrag<strong>en</strong> van de peilstationhuisarts<strong>en</strong> van hetNIVEL war<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s ess<strong>en</strong>tieel voor deze surveillance.De auteurs dank<strong>en</strong> R. van Beek <strong>en</strong> H. de Gruyter (ErasmusMC), M. Bagheri, T. Marzec, S. J<strong>en</strong>ny, P. Overduin <strong>en</strong>M.A. de Lange (RIVM), <strong>en</strong> M. Heshusius-van Val<strong>en</strong><strong>en</strong> P. t<strong>en</strong> Ve<strong>en</strong> (NIVEL) voor de uitstek<strong>en</strong>de technischeondersteuning.The authors gratefully acknowledge the g<strong>en</strong>erous giftof influ<strong>en</strong>za refer<strong>en</strong>ce viruses and antisera from Dr. J.McCauley of the World Influ<strong>en</strong>za C<strong>en</strong>tre in London.Pot<strong>en</strong>tieel belang<strong>en</strong>conflict: J.C. de Jong, G.F. Rimmelzwaan<strong>en</strong> A.D.M.E. Osterhaus zijn fulltime of parttimemedewerkers van ViroClinics Biosci<strong>en</strong>ces BV, e<strong>en</strong> ErasmusMC spin-out die contractresearch uitvoert voor de farmaceutischeindustrie. De andere auteurs meldd<strong>en</strong> ge<strong>en</strong>mogelijk belang<strong>en</strong>conflict.Refer<strong>en</strong>ties1. Donker GA. Continue Morbiditeits Registratie peilstations Nederland2010. Utrecht: NIVEL, 2011. 183 p; www.nivel.nl/peilstations.2. Meijer A, Jonges M, Abbink F, Ang W, van Beek J, Beersma M, et al.Oseltamivir-resistant pandemic A(H1N1) 2009 influ<strong>en</strong>za viruses detectedthrough <strong>en</strong>hanced surveillance in the Netherlands, 2009-2010. AntiviralRes. 2011;92:81-9.3. Donker GA, Gravestein J. De beste tijd voor griepvaccinatie. Huisarts &Wet<strong>en</strong>schap. 2007;50:41.4. WHO. Recomm<strong>en</strong>ded composition of influ<strong>en</strong>za virus vaccines for usein the 2012-2013 northern hemisphere influ<strong>en</strong>za season. Wkly EpidemiolRec. 2012;87(10):83-95.5. De Jong JC, de Ronde-Verloop FM, Ve<strong>en</strong><strong>en</strong>daal-van Herk TM, Weijers TF,Bijlsma K, Osterhaus ADME. Antig<strong>en</strong>ic heterog<strong>en</strong>eity within influ<strong>en</strong>zaA(H3N2) virus strains. Bull WHO. 1988;66:47-55.6. De Jong JC, Donker GA, Meijer A, van der Hoek W, Rimmelzwaan GF,Osterhaus ADME. <strong>Het</strong> influ<strong>en</strong>zaseizo<strong>en</strong> 2010/11 in Nederland: hetnieuwe A(H1N1)-virus van 2009 blijft actief. Ned Tijdschr Med Microbiol.2011;19:21-27.7. Lin YP, Gregory V, Collins P, Kloess J, Wharton S, Cattle N, Lack<strong>en</strong>by A,Daniels R, Hay A. Neuraminidase receptor-binding variants of humaninflu<strong>en</strong>za A(H3N2) viruses resulting from substitution of aspartic acid 151in the catalytic site: a role in virus attachm<strong>en</strong>t? J Virol. 2010;84:6769-81.8. Meijer A, Jonges M, van Beek P, Swaan C, Osterhaus A, Daniels R, HurtA, Koopmans M. Oseltamivir-resistant influ<strong>en</strong>za A(H1N1)pdm09 virusin Dutch travellers returning from Spain, August 2012. Euro Surveill.2012;6:17(36). pii: 20266.Ned Tijdschr Med Microbiol 2012;20:nr4148
ARTIKELDe toekomst van infectieprev<strong>en</strong>tie (2)Norm, sam<strong>en</strong>werking, opleiding <strong>en</strong> financieringI.J.B. Spijkerman, G.J.H.M. Ruijs, J. KluytmansInleidingInfectieprev<strong>en</strong>tie staat de laatste tijd steeds vaker <strong>en</strong>meer nadrukkelijk in de belangstelling van de media <strong>en</strong>beleidsmakers. Dit komt vooral door de sterke to<strong>en</strong>amevan resist<strong>en</strong>tie teg<strong>en</strong> antibiotica, het besef dat zorggerelateerdeinfecties e<strong>en</strong> ernstige bedreiging vorm<strong>en</strong> voorde patiëntveiligheid <strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijk deel vandeze infecties vermijdbaar is. De incid<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> ernst vanzorggerelateerde infecties neemt toe omdat we te mak<strong>en</strong>hebb<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> steeds grotere groep kwetsbare patiënt<strong>en</strong>,meer invasieve behandeling<strong>en</strong> <strong>en</strong> meer resist<strong>en</strong>tie teg<strong>en</strong>antibiotica. Derhalve moet<strong>en</strong> de prev<strong>en</strong>tieve maatregel<strong>en</strong>word<strong>en</strong> geïnt<strong>en</strong>siveerd om de incid<strong>en</strong>tie van zorggerelateerdeinfecties niet verder te lat<strong>en</strong> to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>, <strong>en</strong> bijvoorkeur te lat<strong>en</strong> afnem<strong>en</strong>. In twee del<strong>en</strong> besprek<strong>en</strong> deauteurs e<strong>en</strong> aantal uitdaging<strong>en</strong> op het gebied van infectieprev<strong>en</strong>tie.Deel 1 versche<strong>en</strong> in NTMM 2 van dit jaar. In dittweede deel zal de borging van de kwaliteit van de infectieprev<strong>en</strong>tiein ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> word<strong>en</strong> besprok<strong>en</strong>.Trefwoord<strong>en</strong>Infectieprev<strong>en</strong>tie, kwaliteit, formatie, opleidingNorm<strong>en</strong> infectieprev<strong>en</strong>tie<strong>Het</strong> tak<strong>en</strong>pakket voor de infectieprev<strong>en</strong>tie is de laatste 10jaar fors uitgebreid. Er is meer vraag naar <strong>en</strong> aandacht vooraudits, scholing, interv<strong>en</strong>ties (bijvoorbeeld VMS), surveillancevan infecties, kwaliteitsbeleid, outbreakmanagem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> nu ook implem<strong>en</strong>tatie van richtlijn<strong>en</strong>. 1 Daarnaast neemtde incid<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> ernst van zorggerelateerde infecties toe.Mede hierdoor is er in 2007 e<strong>en</strong> nieuwe veldnorm voorde formatie van deskundig<strong>en</strong> infectieprev<strong>en</strong>tie (DIP) <strong>en</strong>arts<strong>en</strong>-microbioloog (AM) met aandachtsgebied infectieprev<strong>en</strong>tieontwikkeld door de betrokk<strong>en</strong> beroepsgroep<strong>en</strong>. 2Deze nieuwe veldnorm biedt naast e<strong>en</strong> aanscherping vande norm gebaseerd op het aantal bedd<strong>en</strong> (DIP 1 fte/178bedd<strong>en</strong>, AM 1 fte/806 bedd<strong>en</strong>), ook e<strong>en</strong> norm gebaseerdop het aantal opnam<strong>en</strong> (DIP 1 fte/5000 opnam<strong>en</strong>, AM1 fte/25.000 opnam<strong>en</strong>). Deze laatste norm is ontwikkeldomdat het aantal bedd<strong>en</strong> niet meer goed correleert met dezorgzwaarte <strong>en</strong> hoeveelheid klinische patiënt<strong>en</strong>.De nieuwe veldnorm, die gebaseerd is op e<strong>en</strong> modelziek<strong>en</strong>huisvan 1370 bedd<strong>en</strong>, 40 int<strong>en</strong>sivecarebedd<strong>en</strong>,280.000 verpleegdag<strong>en</strong> <strong>en</strong> 39.000 opnam<strong>en</strong> per jaarmet verteg<strong>en</strong>woordiging van alle medisch specialism<strong>en</strong>,voorziet niet in e<strong>en</strong> minimumformatie voor de infectieprev<strong>en</strong>tie.Kleine ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> namelijk aan debasis net zoveel zak<strong>en</strong> op orde hebb<strong>en</strong> op het gebied vaninfectieprev<strong>en</strong>tie als grote ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>. Formatie is dusniet volledig afhankelijk van schaalgrootte. Ook voorziet d<strong>en</strong>orm niet in bijzondere functies met e<strong>en</strong> disproportioneleaandacht van infectieprev<strong>en</strong>tie, zoals orgaantransplantaties.Hierop moet lokaal maatwerk word<strong>en</strong> geleverd.Verder vindt in verschill<strong>en</strong>de ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> de discussieplaats of de formatie voor AM met aandachtsgebiedinfectieprev<strong>en</strong>tie binn<strong>en</strong> de reguliere formatie van e<strong>en</strong>AM moet word<strong>en</strong> gezocht, of dat de ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> dezeformatie moet<strong>en</strong> toevoeg<strong>en</strong> aan de AM-formatie (zie deparagraaf ‘Financiering van infectieprev<strong>en</strong>tie’).Vijf jaar na de totstandkoming van de veldnorm voorformatie van infectieprev<strong>en</strong>tie moet<strong>en</strong> we helaasconstater<strong>en</strong> dat deze niet bind<strong>en</strong>d is voor de ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong><strong>en</strong> dat de meeste ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> niet aan de norm voldo<strong>en</strong>. 3Al in 1985 is aangetoond in de SENIC-studie dat deto<strong>en</strong>ame van het aantal professionals infectieprev<strong>en</strong>tie isgeassocieerd met e<strong>en</strong> afname van de incid<strong>en</strong>tie van ziek<strong>en</strong>huisinfecties.4 Te weinig formatie kan de kwaliteit van deinfectieprev<strong>en</strong>tie negatief beïnvloed<strong>en</strong>. De verantwoordelijk<strong>en</strong>voor het infectieprev<strong>en</strong>tiebeleid in e<strong>en</strong> instellingmoet<strong>en</strong> er dus voor wak<strong>en</strong> dat de middel<strong>en</strong> adequaat zijn(lees: t<strong>en</strong> minste voldo<strong>en</strong> aan de veldnorm).Dr. I.J.B. Spijkerman, arts-microbioloog / directeur BureauWIP (Werkgroep Infectieprev<strong>en</strong>tie), Leids Universitair MedischC<strong>en</strong>trum, Leid<strong>en</strong>, dr. G.J.H.M. Ruijs, arts-microbioloogIsalakliniek<strong>en</strong>, Zwolle, voorzitter Regieraad WIP, prof. dr. J.Kluytmans, arts-microbioloog Amphia ziek<strong>en</strong>huis, Breda <strong>en</strong> VUmc,Amsterdam, voorzitter bestuur WIP.Correspond<strong>en</strong>tieadres: dr. I.J.B. Spijkerman, WerkgroepInfectieprev<strong>en</strong>tie, LUMC, Leid<strong>en</strong>, e-mail: ijbspijkerman@gmail.com.Ned Tijdschr Med Microbiol 2012;20:nr4149