Tabel 1. (Empirisch) te gebruik<strong>en</strong> antibiotica bij diabetische-voetinfecties (gebaseerd op IDSA- <strong>en</strong> IWGDF-aanbeveling<strong>en</strong>.) 32,34Ernst vaninfectieWaarschijnlijke pathog<strong>en</strong><strong>en</strong> Antibioticum Comm<strong>en</strong>taarMild S. aureus <strong>en</strong> streptokokk<strong>en</strong> Flucloxacilline Viermaaldaagse dosering, smal spectrum, goedkoopClindamycineInhibitie eiwitsynthese van sommige bacteriëletoxines. Alle<strong>en</strong> empirisch toedi<strong>en</strong><strong>en</strong> bij lage lokaleresist<strong>en</strong>tieCefalexineViermaaldaagse dosering. GoedkoopMoxifloxacine/levofloxacineE<strong>en</strong>maaldaagse dosering. Suboptimale dekkingS. aureusMatig ernstigof ernstigS. aureus, streptokokk<strong>en</strong>, Enterobacteriaceae,obligaat anaerob<strong>en</strong>CeftriaxonE<strong>en</strong>maaldaagse dosering, derde g<strong>en</strong>eratiecefalosporineAmoxicilline/clavulaanzuurMoxifloxacine/levofloxacineE<strong>en</strong>maaldaagse dosering. Relatief breed spectrum.Suboptimale dekking S. aureusClindamycine metlevofloxacine of metciprofloxacineCave resist<strong>en</strong>tie teg<strong>en</strong> clindamycine. Zowel oraal alsi.v. te gev<strong>en</strong>Ertap<strong>en</strong>emE<strong>en</strong>maaldaagse dosering, i.v. Niet actief teg<strong>en</strong>Pseudomonas. Actief bij ESBLImip<strong>en</strong>em/cilastin ofmerop<strong>en</strong>emBreed spectrum, ge<strong>en</strong> activiteit teg<strong>en</strong> MRSA. Actiefbij ESBL <strong>en</strong> PseudomonasCiprofloxacineLiever niet als empirische therapie. Onvoldo<strong>en</strong>dedekking als monotherapie teg<strong>en</strong> grampositievekokk<strong>en</strong>. Kan ook oraal word<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>TigecyclineBreed spectrum. Activiteit teg<strong>en</strong> MRSA. Mogelijkhogere mortaliteitMRSA Vancomycine I.v.-toedi<strong>en</strong>ing op geleide spiegelsPseudomonas (meestal ge<strong>en</strong>pathoge<strong>en</strong> t<strong>en</strong>zij in uitzonderlijkesituaties)S. aureus, streptokokk<strong>en</strong>,<strong>en</strong>terobacteriaceae, obligaatanaerob<strong>en</strong> <strong>en</strong> PseudomonasDaptomycineLinezolidPiperacilline/tazobactamCeftazidimImip<strong>en</strong>em/cilastin ofmerop<strong>en</strong>emVancomycine <strong>en</strong> ceftazidimeof piperacilline/tazobactamof aztreonam of imip<strong>en</strong>em/cilastin of merop<strong>en</strong>emE<strong>en</strong>maaldaagse dosering, i.v. MonitoringcreatinekinaseZowel oraal als i.v. grampositief spectrum. Cav<strong>en</strong>euro- <strong>en</strong> be<strong>en</strong>mergtoxiciteitViermaaldaagse i.v. dosering. Twijfel of tazobactaminduceerbare betalactames bij Pseudomonas kaninducer<strong>en</strong>Driemaaldaagse i.v.-dosering. Ge<strong>en</strong> adequateS. aureus-dekkingBreed spectrum, ge<strong>en</strong> activiteit teg<strong>en</strong> MRSA. Actiefbij ESBL <strong>en</strong> PseudomonasZeer breed spectrum meestal niet nodig inNederland. Bij cefalosporines of aztreonam:overweeg ook anaerobe dekkinggerichte therapie word<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>. Bij verd<strong>en</strong>king MRSAzijn uiteraard daarvoor geschikte antibiotica aangewez<strong>en</strong>. 32DiscussieMet de <strong>en</strong>orme stijging van het aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> metdiabetes in de wereld neemt ook het aantal complicatiestoe. E<strong>en</strong> van de meest gevreesde vorm<strong>en</strong> daarvan is hetontstaan van e<strong>en</strong> diabetisch-voetprobleem. De oorzaakvan het ontstaan van ulcera is multifactorieel. S<strong>en</strong>sitiev<strong>en</strong>europathie (wegvall<strong>en</strong> van pijns<strong>en</strong>satie), het ontstaanvan verhoogde biomechanische druk, perifeer vaatlijd<strong>en</strong><strong>en</strong> infectie zijn de hoofdoorzak<strong>en</strong> tot het ontstaan vane<strong>en</strong> ulcus. E<strong>en</strong> voetulcus kan ernstig geïnfecteerd rak<strong>en</strong><strong>en</strong> leid<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> amputatie van de onderste extremiteit.M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met diabetes lop<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hoger risico tot hetkrijg<strong>en</strong> van ernstige infecties dan m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zonder diabetes.Waarom is dat zo?De aangebor<strong>en</strong> humorale afweer raakt gestoord.Hyperglykemie kan de immuunrespons door complem<strong>en</strong>tinhiber<strong>en</strong> Er lijkt e<strong>en</strong> dysregulatie te ontstaan van hetNed Tijdschr Med Microbiol 2012;20:nr4160
Tabel 2. Duur van antibiotische behandeling. 32,34Plaats infectie Ernst infectie Route antibiotica Setting Duur antibioticaWeke del<strong>en</strong> Mild Oraal Poliklinisch 1-2 wek<strong>en</strong>, bij langzamerespons tot 4 wek<strong>en</strong>Matig Oraal (of initieel par<strong>en</strong>teraal) Ziek<strong>en</strong>huis/poliklinisch1-3 wek<strong>en</strong>ErnstigInitieel par<strong>en</strong>teraal, switch naaroraal wanneer mogelijkZiek<strong>en</strong>huis, laterpoliklinisch2-4 wek<strong>en</strong>Bot ofgewrichtGe<strong>en</strong> residuaal geïnfecteerdweefsel (bijvoorbeeldpost-amputatie)Par<strong>en</strong>teraal of oraal2-5 dag<strong>en</strong>Residuaal geïnfecteerdeweke del<strong>en</strong> (ge<strong>en</strong> bot)Par<strong>en</strong>teraal of oraal1-3 wek<strong>en</strong>Residuaal geïnfecteerd,maar vitaal botInitieel par<strong>en</strong>teraal, overweegswitch naar oraal wanneer mogelijk4-6 wek<strong>en</strong>Ge<strong>en</strong> chirurgie, residuaalavitaal bot na operatieInitieel par<strong>en</strong>teraal, overweegswitch naar oraal wanneer mogelijk> 3 maand<strong>en</strong>Bot na operatieOverweeg switch naar oraalwanneer mogelijk<strong>en</strong>dotheliale nitroxidesythase (eNOS) / NO-systeem, watkan leid<strong>en</strong> tot vasoconstrictie in plaats van vasodilatatie.Hogere hoeveelhed<strong>en</strong> cytokines kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> totverergering van de insulineresist<strong>en</strong>tie door verminderdemRNA-expressie van de cellulaire glucosetransporter,door to<strong>en</strong>ame van lipolyse <strong>en</strong> door activatie van stresshormon<strong>en</strong>via de hypofyse-bijnieras. Zo kan er e<strong>en</strong> vicieuzecirkel ontstaan van inflammatie, insulineresist<strong>en</strong>tie <strong>en</strong>hyperglykemie.Ook de aangebor<strong>en</strong> cellulaire afweer bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> metdiabetes is verminderd. Fagocyt<strong>en</strong>, of polymorfonucleairecell<strong>en</strong> (PMN), vorm<strong>en</strong> de basis van het aangebor<strong>en</strong>cellulaire immuunsysteem. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met diabetes hebb<strong>en</strong>e<strong>en</strong> verminderde functie in nag<strong>en</strong>oeg alle facett<strong>en</strong> vande functie van deze cell<strong>en</strong> zoals chemotaxis, adher<strong>en</strong>tie,fagocytose <strong>en</strong> intracellulaire killing.Wat betreft de adaptieve afweer lijkt de glycatie van deimmuunglobulin<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol te spel<strong>en</strong>. Vooral het antige<strong>en</strong>bind<strong>en</strong>de(Fab) fragm<strong>en</strong>t van IgG wordt geglyceerd,waardoor het moleculaire herk<strong>en</strong>ningsmechanisme tuss<strong>en</strong>antilichaam <strong>en</strong> antig<strong>en</strong> wordt geïnhibeerd.De behandeling van de diabetische-voetinfectie bestaatuit de volg<strong>en</strong>de peilers: chirurgische interv<strong>en</strong>tie, drukontlasting,herstel van vaatlijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> het gebruik van de juisteantibiotica. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> helpt betere metabole controle omhet adaptieve immuun systeem optimaal te lat<strong>en</strong> functioner<strong>en</strong>.Bij de antibiotische behandeling moet vooralgelet word<strong>en</strong> de id<strong>en</strong>tificatie van de micro-organism<strong>en</strong>,hetge<strong>en</strong> niet altijd e<strong>en</strong>voudig is. Verschill<strong>en</strong>de studieswijz<strong>en</strong> op de verschill<strong>en</strong>de uitkomst<strong>en</strong> van kwek<strong>en</strong> waarbijde afname techniek steeds e<strong>en</strong> grote rol speelt. Diepewondkwek<strong>en</strong> <strong>en</strong> botbiopt<strong>en</strong> zijn het meest betrouwbaar indeze. To<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de zorg voor het ontstaan van resist<strong>en</strong>tievrag<strong>en</strong> extra aandacht, “blind” antibiotisch behandel<strong>en</strong>moet dan ook zoveel mogelijk vermed<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<strong>Het</strong> is sterk aan te bevel<strong>en</strong> om van de rec<strong>en</strong>t gepubliceerdereviews met de daaruit voortkom<strong>en</strong>de richtlijn<strong>en</strong> voor hetjuiste antibiotica gebruik te mak<strong>en</strong>. De “InternationalWorking Group on the Diabetic Foot“ (IWGDF) opgerichtmet het doel betere zorg <strong>en</strong> meer aandacht voor prev<strong>en</strong>tievemaatregel<strong>en</strong> te lever<strong>en</strong> liet e<strong>en</strong> laatste update vanrichtlijn<strong>en</strong> verschijn<strong>en</strong> in 2012 <strong>en</strong> omvatt<strong>en</strong> prev<strong>en</strong>tievan voetproblem<strong>en</strong>, diabetische-voetinfectie, vaatlijd<strong>en</strong><strong>en</strong> wondbehandeling. De richtlijn<strong>en</strong> voor diabetischevoetinfectieszijn gebaseerd op e<strong>en</strong> systematische reviewvan literatuur. Andere rec<strong>en</strong>t versch<strong>en</strong><strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong> zijndie van de Infectious Diseases Society of America (IDSA)<strong>en</strong> de Britse National Institute for Health and ClinicalExcell<strong>en</strong>ce (NICE).SummaryA diabetic foot problem is one of the most feared complicationsof diabetes <strong>mellitus</strong>. A diabetic foot ulcer canlead to a lower limb amputation. The etiology of ulcersis multifactorial. Neuropathy, elevated biomechanicalplantar pressure, and peripheral arterial disease arethe principal causes of ulcers. A foot ulcer can getinfected, leading to a lower extremity amputation. Peoplewith diabetes have a higher risk of developing severeinfections than people without diabetes. Reasons arearterial insuffici<strong>en</strong>cy and diminished adaptive and cellularimmunity. Several aspects of the cellular immunity aresuppressed, such as the formation of radical oxyg<strong>en</strong>species by phagocyting cells. Glycation of immunoglo-Ned Tijdschr Med Microbiol 2012;20:nr4161