Bladwijzer 4 (pdf, 1,9 mb) - Heemkunde Vlaanderen

den na zijn overlijden. Volgens Deys werden de‘echte’ minuten van de stadsplannen samen metde driedelige atlas naar Madrid gebracht, maarverdwenen ze samen met het zoekgeraakte derdeatlasdeel. 12 Wat er ook van zij, de reeks losse stadsplannenkwam in 1859 op een veiling terecht. Eendeel van deze precieuze ‘minuten’ of ‘clandestienekopieën’ werd aangekocht door de Koninklijke Bibliotheekvan België. Het gaat om 40 stadsplannenvan steden uit het huidige België, Noord-Frankrijk,Noord-Brabant en Duitsland. Deze stadsplannenkunnen online geraadpleegd worden via de websiteBelgica, de digitale bibliotheek van de KoninklijkeBibliotheek van België (www.belgica.kbr.be) (afbeelding6). De stadsplannen van de Nederlandsesteden zitten verspreid over de verschillende provincialeRijksarchieven.ontstaan. We wezen er hoger al op dat Jacob vanDeventer reeds in de jaren 1540 stadsplannen tekende.Ook het gebruik van de term ‘stadsplannen’is in wezen trouwens verkeerd. Niet alleen dezestiende-eeuwse stadscentra, maar ook het ommelandstaat afgebeeld, en dit vaak met een zelfdegraad van detaillering. Dat het hier zeker niet om‘bladvulling’ gaat, wordt bewezen door het feit datbij een aantal plattegronden extra stukjes papierwerden toegevoegd om details te kunnen weergevendie normaal buiten de kaart zouden vallen (afbeelding7).Hoewel de stadsplannen gewoonlijk als één collectieworden aanzien (en soms ‘stedenatlas’ wordengenoemd), zijn ze waarschijnlijk niet als dusdanig| 6 | onderzoek - 04 2012Afbeelding 5: De losse kaart van Oudenburg (© Brussel,Koninklijke Bibliotheek van België).Afbeelding 6: Screenshot van de website Belgica, de digitalebibliotheek van de Koninklijke Bibliotheek van België,met de losse kaart van Aarschot (www.belgica.kbr.be).Afbeelding 7: De losse kaart van Zoutleeuw, met bovenaanen links twee extra ‘flappen’, wellicht toegevoegd om tweewatermolens te kunnen afbeelden (© Brussel, KoninklijkeBibliotheek van België).Omdat Jacob Van Deventer zelf geen teksten heeftnagelaten over zijn karteermethode, kunnen we dieenkel reconstrueren op basis van indirecte aanwijzingen.De meeste specialisten gaan er vanuit datde kartering in verschillende fases is gebeurd. Tijdenszijn veldwerk heeft Jacob van Deventer ongetwijfeldwerktekeningen gemaakt, met daarop hetraamwerk van zijn plattegronden en tekstuele informatieover bijvoorbeeld het uitzicht van gebouwen,de plaatsnamen en eventueel een schets vande wapenschilden.De meeste Nederlandse kaarthistorici gaan ervanuit dat Jacob Van Deventer eerst een meetkundige