Download PDF - vakbladvitruvius.nl

MVITRUVIUS NUMMER 6 JANUARI 2009plattegronden en de in Zuid werkendeambachtslieden, kunstenaars en handelarenin bouwmaterialen.Onderzoek naar makers en bewoners vanindividuele huizen is essentieel in verbandmet de betekenisverlening van de objecten.De betekenissen die wij aan deze interieurstoekennen zijn belangrijk om hun eventuelecultuurhistorische waarden te kunnen bepalen.Bij woonhuisinterieurs ligt dat net ietsanders dan bij andere objecten waar monumentaleof museale waarden aan wordentoegekend. In de eerste plaats omdat hetwoonhuisinterieur als particulier domeinwordt beschouwd en zich dus moeilijk alscollectief erfgoed laat ‘labelen’. In de tweedeplaats omdat interieur een fenomeen is datzowel betrekking heeft op het gebouwde,locatiegebonden deel als op het niet-nagelvaste,dus niet locatiegebonden deel.In de wetenschap wordt het historischeinterieur beschouwd en bestudeerd als eeneenheid van ruimte, afwerking en inrichting,5 een samenhang die in de werkelijkheidzelden zo behouden blijft, althans nietals een onveranderlijke situatie, zelfs niet ineen museale opstelling. Het interieur als eensamenhangend geheel heeft per definitie eenveranderlijk modieus en status karakter.Overigens wordt de ensemblewaarde vanbestaande historische interieurs, inclusief delosse inrichting, inmiddels door RACM, ICNen de Inspectie Cultuurbezit onderkend,zoals blijkt uit het rapport Van object naarsamenhang (2004), 6 waar de verschillendesoorten van samenhangende eenheden naderworden gedefiniëerd en in categorieën ondergebracht.Het zou gezien de aard van hetbegrip interieur zeer aan te bevelen zijn alsde diverse instellingen ook op het terrein vande waardestellende criteria een gezamenlijkeaanpak zouden kiezen, want deze criteria zijnniet congruent. 7Wel is het in monumentenland nog vrij uitzonderlijkdat naast de ontwerper en deopdrachtgever ook de opeenvolgende bewonersaan een systematische studie worden onderworpen,zoals in het project HistorischeInterieurs in Amsterdam Zuid. De verhalenover de bewoners blijken juist essentieel tezijn in het wordingsproces van het woonhuisinterieurtot cultureel erfgoed.Verhalenzijn een belangrijke generator van historischbegrip. Bewoners voelen zich daardoor in eentraditie staan. Deze verhalen staan ook heeldicht bij de essentie van het interieur als plekwaar geleefd wordt en waarop elke bewonerzijn stempel drukt. In monumentenlandmoeten we leren dat dit ‘patina van het leven’een heel belangrijke betekenisverlener is diedaarom ook meegewogen zou moeten worden.Maar dit is niet het enige aspect waarin hetproject een zeker pionierskarakter heeft.Instrumenten van de overheidschieten te kortWoonhuisinterieurs kunnen gedurende jarenbehouden blijven, maar bij de wisseling vaneigenaar toch plotseling worden gesloopt ofaangepast. De huidige instrumenten van deoverheid, waaronder de wetgeving, schietenhier ernstig tekort.Ofschoon bij rijks- en gemeentelijke monumentenautomatisch ook de binnenkant vanhet gebouw onder de bescherming van deMonumentenwet of van de gemeentelijkemonumentenverordening valt, is dit zekergeen garantie dat historische indeling enafwerking behouden blijven. De moeilijkheidschuilt in het feit dat monumentenvaak uitsluitend op basis van kennis over debuitenkant van de gebouwen zijn aangewezenen beschreven. Het kennisgebrek is hierdus het grootste probleem. Dit nog afgezienvan het gebrek aan controle op de nalevingvan de wet en afdoende werkzame sancties.Het gebrek aan kennis is zeker bij woonhuizenniet vreemd, want de binnenkant isuiteraard privé domein en veel mensenwillen daarin geen overheidsbemoeienis.De panden in Amsterdam Zuid zijn voor destudenten geselecteerd op basis van de historischeindeling en afwerking die ter plaatsedoor hen werd aangetroffen: ongeveer dehelft van het aantal panden dat werdbenaderd. Slechts een handvol ervan bleek destatus van gemeentelijk of rijksmonument tehebben of stond op een lijst om als monumentte worden aangewezen. Uit de redengevendeomschrijvingen bleek in de meestegevallen dat het interieur inderdaad niet wasonderzocht en beschreven.In het gehele veld van monumentenzorg enmusea groeit de overtuiging dat interieurshun betekenis voor een groot deel ontlenenaan de context waarin ze zijn ontstaan engebruikt. Contextuele gegevens over zowel demakers als de opdrachtgevers worden danook steeds vaker door deze instellingen verzameld,zoals ondermeer blijkt uit diversebijdragen in de jaarboeken van BMA en uit deuitkomsten van de ICN-themadag van 22 mei2008 over historische interieurs in museadie hun betekenis soms verliezen bij gebrekaan contextuele informatie.2 HAARDPARTIJ J.J. VIOTTASTRAAT3 DEUR J.J. VIOTTASTRAAT28