R ecentVITRUVIUS NUMMER 6 JANUARI 2009TITEL Nederlandse Tegels 1900-2000AUTEURSUITGAVEJan PluisRACMDETAILS ISBN/EAN 978 90 6650 090 7, 192 pagina’s, gebonden. Prijs € 19,90Dit boek biedt een representatiefoverzicht van de in Nederland inde periode 1900-2000 vervaardigdeen/of gedecoreerde wandtegels.Was de decoratie en productie vande Nederlandse tegel tot ca. 1900betrekkelijk traditioneel gebleven,na 1900 onderging de Nederlandsetegel in zowel decoratiefals technisch opzicht veel veranderingen.De vormentaal van dejugendstil leende zich bijvoorbeelduitstekend voor toepassingop tegels. Door de welvaartstoenamekregen ruimtes in huizen enbedrijven waar traditioneel tegelswerden toegepast meer aandachten groeide de vraag naar tegels.Een andere belangrijke ontwikkelingwas een type elektrische ovendat rond 1950 op de markt kwamen waarmee het mogelijk werdom tegels ook in een kleinereoplage te vervaardigen: dit brachteen stroom aan nieuwe bedrijvenen creativiteit op gang.De auteur beschrijft meer dan 150bedrijven en ateliers die tussen1900 en 2000 tegels gemaakten/of gedecoreerd hebben. Naastde grote bekende bedrijven alsTichelaar (Makkum), Mosa enSphinx (Maastricht), De PorceleyneFles (Delft) komen ook velekleinere fabrikanten en ateliersaan bod, zoals o.a. GammaSierkunst uit Amsterdam ofPlateelfabriek Ivora uit Gouda.De tegels in dit boek zijn overhet algemeen seriematig gemaakt:van één ontwerp zijn meer tegelsgeproduceerd. Uit de groep vankunstenaars die van een ontwerpmaar één tegel gemaakt hebben(de unica-keramisten) is eenbeperkte keuze gemaakt.Het boek bevat niet alleen de topproducten,maar ook eenvoudiggedecoreerde tegels die door bredelagen van de bevolking werdengekocht. De auteur interviewdetalloze ontwerpers en makers vantegels: van veel bedrijven wordenin dit boek voor het eerst degegevens en de geschiedenisop een rij gezet.In de i<strong>nl</strong>eiding worden de technischeaspecten van het productieprocesbehandeld zoals de glazurenen decoratietechnieken. Ook aande wijze van toepassing en gebruikvan de tegels in de 20ste eeuw isaandacht besteed.Omdat onder verzamelaars vantegels en bouwhistorici veelbehoefte is aan dateermogelijkhedenbiedt dit boek veel informatieover wanneer bepaalde merkenvoorkomen en worden ook veelachterkanten van tegels afgebeeld.Het boek is zo gebruikersvriendelijkmogelijk opgezet: de fabrikantenen ateliers zijn geordendop plaatsnaam. Een uitgebreideindex vergemakkelijkt het zoekenop namen en begrippen.Door de eeuwen heen volgde dedecoratieve wandtegel als toegepastekunst de heersende modesen stijlen. Ook in de twintigsteeeuw sluit de vormentaal van detegel aan bij de visuele cultuurvan die eeuw. Dit overzicht vantoegepaste kunst bij uitstek,waarin de enorme diversiteitvan de visuele cultuur in detwintigste eeuw bijeen is gebracht,heeft daarom ook een kunsthistorischewaarde.Aan dit standaardwerk met circa2000 afbeeldingen in kleur isruim negen jaar intensief gewerkt.De auteur, Jan Pluis, is dé Nederlandseexpert op het gebied vantegels. Eerder verschenen diversestandaardwerken van zijn hand:De Nederlandse tegel, decors enbenamingen 1570-1930 (1997),Bijbeltegels-Bibelfliesen (1994),Kinderspelen op tegels (1979).V erschenen 50TITEL Villatuinen in Nederland 1900-1940AUTEURUITGAVEDETAILSEric Blok & Birgit LangRACM / SB4 Bureau voor Historische Tuinen, Parken en LandschappenISBN: 978-90-76046-57-0. Paperback, 156 pagina’s, full colour en rijk geïllustreerd.Prijs € 19,50. Bestellen via www.villatuinen.<strong>nl</strong> en www.sb4.<strong>nl</strong>. Meer informatie: RACM,afdeling Gebouwd Erfgoed, unit Groen Erfgoed, tel 030-6983211, of met SB4 Bureau voorHistorische Tuinen, Parken en Landschappen, Eric Blok, telefoon 0317-424 167.Op woensdag 22 oktober verscheenVillatuinen in Nederland1900-1940, een tuinhistorischepublicatie over het groene erfgoedvan de villatuin. Het boekis geschreven door de landschapsarchitecten/ tuinhistoriciEric Blok en Birgit Lang vanSB4 Bureau voor HistorischeTuinen, Parken en Landschappenuit Wageningen. De publicatiekwam tot stand in nauwe samenwerkingmet de Rijksdienst voorArcheologie, Cultuurlandschapen Monumenten (RACM).Ons land kent talrijke tuinen dieonder architectuur werden aangelegd.In veel gevallen werdendie tuinen met de villa volgenséén stijlopvatting ontworpen.Soms gebeurde dat door dearchitect van de woning, veelalook door de in die tijd opkomendeberoepsgroep van tuin- en landschapsarchitecten.Concentratiesvan villatuinen uit periode 1900-1940 bevinden zich in de periferievan stads- en dorpskernenen met name in speciaal voorgegoede burgers aangelegde,suburbane wijken. Bekendevoorbeelden treffen we aan inhet Gooi, in de regio Bloemendaal-Heemstede-AerdenhoutenWassenaar.Villatuinen in Nederland 1900-1940 beoogt de cultuurhistorischewaarde van villatuinen uitde eerste helft van de twintigsteeeuw nauwkeuriger dan voorheenvast te stellen. Een grootaantal typische stijlkenmerkenen elementen worden beschreven,waardoor het herkennen enduiden van deze tuinen wordtvereenvoudigd. Het boek richtzich op overheden, erfgoedinstellingen,monumentendiensten,tuin- en landschapsarchitecten,hoveniersbedrijven en eigenarenals belangrijke spelers bij het instand houden van dit bijzonderegroen erfgoed.
R ecentV erschenenTITELVITRUVIUS NUMMER 6 JANUARI 2009Over de vloer: met voeten getreden erfgoedAUTEUR T. Hermans, E. Koldeweij & D. Snoodijk (red.)UITGAVE Waanders uitgevers, Zwolle (i.s.m. Rijksdienst voor Archeologie,Cultuurlandschap en Monumenten)DETAILS ISBN 978 90 400 8561 1 / NUR 648Gebonden, 424 pagina’s, zeer rijk geïllustreerd. Prijs € 24.95Ter gelegenheid van het RACMsymposium‘Over de vloer’ op 8oktober in het Vredespaleis inDen Haag is deze uitgave verschenen,de allereerste inNederland over dit onderwerp.Ruim twintig auteurs uitNederland en Vlaanderen gaanin op de geschiedenis van devloer, de diversiteit hiervan en derol die de historische vloer speeltin het huidige interieur. De bijdragengaan over zeer uitee<strong>nl</strong>opendeaspecten van deNederlandse vloer en bestrijkenonder meer de archeologie,bouwhistorie, architectuurhistorieen instandhouding. Van keitjesvloertot keramische tegel, va<strong>nl</strong>eem tot linoleum.Opzienbarend is de Vlaamse bijdrageover de dagelijkse omgang,vernieuwend de kijk op de kerkvloerenuit de negende tot enmet de veertiende eeuw, opmerkelijkhet artikel over industrieelvervaardigde vloeren, verrassendde archeologische invalshoek,maar ontluisterend de onderwaarderingvan de vloer. Hetboek bevat tevens artikelen overde laatste stand van kennis overbaksteenvloeren op houten balklagen,over opmerkelijkegebruikssporen in een tegelvloerin Utrecht, over de unieke blindbevestigde grenenhouten vloerin de grote zaal van kasteelAmerongen, over glazen ennatuurstenen vloeren, over keramischeen cementtegels en overstalvloeren: van paardenbox tottuigenkamer. De enorme variatiein materiaal, afwerking en ontwerpvan dit zesde wandvlak vaneen ruimte blijkt groot en rijk.Het is verbazingwekkend datvloeren en vloerafwerkingen zoweinig aandacht hebben gekregen.Dit is wellicht symptomatischvoor de stand van kennisover de diverse vloertypen: ditonderwerp behoort tot deslechtst bestudeerde gebouwonderdelen.Met dit boek wordt ditgebrek aan tastbare gegevensenigszins ingevuld, maar tallozedeelaspecten wachten op naderebestudering, onderzoek enpublicatie.Nooit eerder verscheen er inNederland een overzichtswerkover historische vloeren. Dithandboek is onontbeerlijk vooriedereen die regelmatig metmonumenten in aanraking komten voor hen die meer over ditonderwerp willen weten.ADVERTENTIE51
Change language