Gids Verzameling Sypesteyn

VOORWOORD
Eenige korte inlichtingen omtrent het gebouw waarin de tentoonstelling
is ondergebracht, het herhouwde kasteel ,de Sypesteyn",
mogen hier volgen.
Toen in 1899 een aanvang werd gemaakt met het onderzoek
naar de grondslagen van het kasteel was het eerste zoeken naar
het beloop der gedeeltelijk nog bestaande grachten; dit werd
volledig in het diepe veen teruggevonden, met de oude schoeiingen
en brugovergangen; een even merkwaardig als zeldzaam
beeld vormende van de omgeving van een kasteel in de middeleeuwen.
Het herstellen van het terrein is dan ook het eerste werk
geweest. Op de oude fundamenten werden op het voorplein de
buitenmuur met twee torl!ntjes en aanliggende gebouwen weer
opgetrokken. Van de vroegere toegangspoort vond men daarentegen
in den geheel vergraven grond geene sporen; wei eenige van
eene steenen brug; deze werd weer gebouwd en van een ijzeren
afsluithek tusschen twee zandsteenen pilaren voorzien ,open
deurenwerck" zooals Constantijn Huygens het noemde, toen het
in zijn tijd in de mode kwam. In 1911 werden de fundamenten
van het kasteel opgegraven en blootgelegd, waarbij aan het Iicht
kwam dat feitelijk de geheele plattegrond van het kasteel zich
nog in den grond bevond.
Bij dit werk was geen vooropgesteld plan om het kasteel te
herbouwen; het belangwekkende van de vondsten leidde hier
langzamerhand toe.
Het systeem bij dezen herbouw toegepast was dat men. door
het hooger optrekken der nog bestaande fundamenten en muurgedeelten,
op de wijze zooals het ook oorspronkelijk was geschied,
een gebouw zou verkrijgen dat gelijk was aan het oorspronkelijke,
ten minste in de omtrekken. De hoogte kon men opmaken uit de
oude teekeningen.
Als tijdperk waarnaar men zich richtte, werd dat van het einde
der XV e. en begin der XVI e. eeuw genomen. In dien tijd begon
men toch de kasteelen meer bewoonbaar te maken en vooral er
meer vensters in aan te brengeu.

2
Van aile gefantaseerde verstenngen heeft men zich onthouden.
Voor de inrichting van het inwendige heeft men er echter naar
gestreefd uitsluitend gebruik te maken van origineele oude voorwerpen.
Zoo zijn aile schouwen, deuren, deursluitingen enz. uit
den tijd; sinds ja en bijeen verzameld en aangekocht bij het
sloopen van oude gebouwen. Ook met de steenen en het zware
hout was dit het geval. De deurhengsels, de hengsels en sluitingen
van de vensters en luiken, zij.n ten deele oud en werd het ontbrekende
zorgvuldig bij gemaakt.
De beschildering en . polychromie der vroegste meubelen kon
maarzelden behouden bjijven; deze was vergaa:1 of ontelbare malen
overgeschilderd. Het fraaie eikenhout werd in dat geval in de was
gezet · en blank gelaten; hetgeen men reeds in de XVI e. eeuw
heeft gedaan.
De aanleg. Bij het kasteel ligt de rczentuin op een singel
tusschen de buiten- en binnengrachten. De aanleg er van is
evenals die van het park in den Oud-Hollandschen tuinstijl van
het einde dt~r XVI e. en het begin der XVII e. eeuw. De oude
terreinverdeeling werd zorgvuldig behouden; ook op teekeningen
en prenten uit de XVI e. eeuw ziet men, dat bij de ingrijpende
veranderingen die men toen aanbracht, de gedachte niet bestond
om de terreinverdeeling te wijzigen.
Er is naar gestreefd om tevens bij den aanleg eene, in de
hoofdvarieteiten zeer uitgebreide verzameling opgaande boomen
en heesters aan te planten; er bevinden er zich nu ongeveer 300
verschillende. Wij noemen de Sophora, de witte fransche moerbei,
de Taxodium Distychon, aile drie in varieteiten met hangende
takken; de Liquidambar Styraciflua, d~ amberboom; de Paulownia
Imperialis, genaamd naar Koningin A una Paul own a; de magnolia
als boom, enz.

3
DE WACHTKAMER
Deze Gids is er op berekend dat de bezoekers, dadelijk bij
het binnentreden van een vertrek naar rechts afslaan en dan het
vertrek rondgaan.
II LAGE ZAAL
De Lage zaal met aanliggende vertrekken en met de bewaarplaatsen
in de kelders en zolders, was bestemd om in tijden van
gevaar de onderhoorigen en de bezetting te herbergen. Zij had verbinding
met de verdediging op de transen.
Gothische deur met paneeiwerk XV e E. Utrecht.
Vroeg Gothische Sacristiekast + 1325. Brabant.
Hierop : Diverse voorwerpen.
Gothische Schouw. Zandsteen XV e E. met de haardplaat
en vuurijzers.
Offerbus XVI e E. Uit een stuk hout gemaakt. (tronc)
Gothische kisten XV e E.
Gothische kast. Begin XV e E. Limburg. Hierop: Diverse
voorwerpen. In de vensterbanken: Diverse voorwerpen o. a. Grafplaat
afkomstlg van St. Denis, Brons.
IJzeren kist (tusschen de ramen) XVI e E. Met gedreven wapen
Vierdeurskast XVII e E. Zeeland. Hierop: Duitsch:aardewerk
(Ores) Kruiken.
Reiskoffer van Frans II van Frankrijk (Dauphin) Met gedreven
koperen emblemen en ornament.
Vierdeurskast XVII e E. Vroeg Hollandsch model. Hierop:
koperwerk.
Wateruurwerk (Clepsydra). Deze uurwerken zijn in Engeland
omstreeks 1600 weer eenige jaren in gebruik geweest. Dit behoorde
zeer waarschijnlijk aan de stad Coventry omdat haar naam en
wapen er op voorkomt met den naam van den maker: ]. Pevertin
Coventry 1601
Gothische deur met paneelen XV e E
Gothische kast XV e E. Hierop : koperwerk.
Hostiekast XVI e E. Hierop: vijzels XVI e E.
Borstbeeld Guustaaf Adolf, door H. de Keijzer 1617 terra cotta.
Borstbeeld van Chr. Huygens, door P. R. Xavery terra cotta.

4
Ill GOTHISCHE KAMER.
Betimmering van eikenhout XV e E. Uit het refectorium (eetzaal)
van een voormalig klooster, later hofje, te 's-Gravenhage.
Gothische kist met paneelen en beeldwerk XV e E. Hierop
beelden:
St.-Joris, Eikenhout XV e E. Noord Nederland.
St. Maarten, Eikenhout oude polychromie XV e E. N. N.
Maria met het kind Jezus en Anna, zittende. Notenhout. Oude
polychromie XV e E. Frankrijk.
Maria m.h. kind Jezus. Eikenhout XV e E. N. N.
Maria m.h. kind Jezus. Eikenhout XVe E. N. N.
Maria m.h. kind Jezus en Anna. Zittend. Eikenhout XV e E.
Limburg.
St. Sebastiaan Eikenhout XV e E. N. N.
Pi eta. Met oude polychromie XV e E. Z. N.
St. Petrus. Met oude polychromie XVI e E. Z N. gemerkt met
Ter zijden van de kist.
Maria met het kind Jezus. Zandsteen XVI e E. Z. N.
Crucifix met damesfiguur geknield aan den voet van het Kruis,
als Maria Magdalena XVI e E. (Gedurende de XV e en VI e. E.
lieten voorname personen zich dikwijks afbeelden in de gedaante
van een heilige).
Maria met het kind Jezus. Met oude polychromie XV e E.
Limburg.
Heilige Vrouw. Met oude polychromie XV e E. Limburg.
In de vensterbank: diverse voorwerpen.
Gothische Credence XV e E. Met emblemen van het Bourgondische
Huis en Bischopsmuts (Philips van Bourgondie, Bisschop
van Utrecht?)
In de vensterbank 2e raam, diverse voorwerpen.
Heilige vrouwj XI e of XII e E. Met sporen van oude polychromie.
In de vensterbank hoekraam: Oothisch snijwerk.

5
St. Barbara. XV e E. Met oude poiychromie.
Gothische credence XV e Met beeldhouwwerk. Limburg.
Plantenkuip. Begin XVI e E. Bij versiering van de kerk gebruikt.
Altaardeurtje. Gesmeed en gedreven ijzer Ao. 1464. (Afkomstig
van de verz. te Heeswijk.)
Wierrookbrander. Brons. Romaansch XIII e E.
Brasero. Vuurdrager. Voor verwarming van een vertrek. Afkomstig
uit de Kathedraal van Reims. (Een van drie stuks; de
andere in het Musee du Cinquantenaire en de Coli. Vermeersch
te Brussel).
Gothische Schouw XV e E. Zandsteen. Met idem haardplaat
en vuurijzers XV e E.
Hooge Kaarsenhouder XV e E. Ijzer, voor burgelijk gebruik:
uit een kasteel.
Gothische Altaarlamp XVe E. Van koper, tin en Iood.
Schilderijen uit de XV e E. begin der XVI e E.
IV TUSSCHENKAMERTJE
Bij den · ingang. Gothisch hangkastje, opengewerkt XV e E.
Groot uurwerk met Carillon van metal en klokken XVI e E.
De klok is eene navolging van den toren van de Groote kerk te
Breda, met de spits zooals die was v66r den brand van 1698.
De klok is echter van vroegeren datum, het uurwerk verkreeg
later den Iangen slinger. (Huygens.)
Vitrinekast. Beeld van eene heilige vrouw: zandsteen met oude
polychromie XIII e E. frankrijk.
Borstbeeldje van eene dame, albast XIII e E.?
Haut - relief in albast, ,De Kruisdraging". XIII e E. Engeland.
Half figuur gebaard man, marmer. met oude polychromie
XVI e E. Duitschland. ·
Haut - relief van eikenhout. De Geboorte van Christus.
XV e E. Holland.
Kinderbeeldje door Duquesnoy. Marmer.
Romaansche deU:rpost Xlll e E. Geheel besneden. Uit een
Romaanscll kerkje in Zuid - Beijeren.

6
V. TORENKAMER
Diverse wapens zonder volgorde.
Kanonnen. Groote ijzeren slang van + 1400 (In den Biesbosch
opgebaggerd.) Achterhder.
Kleine busse op vork. Draaibus.
Lila. Ijzer. Met inscriptie. Vervaardigd door de Chineesche
nederzetting van kanonmakers op Borneo XVII e E.
Indo Chineesche busse. Bons. Fraai bewerkt. Achterlader, met
de laadbus. Waarschijnlijk van dezelfde afkomst als voorgaande.
Kanon op wielen. Koper. Gegraveerd met het wapen der stad
Hoorn. XVII e E. Met dit kanon werd vroeger het sein van afvaart
gegeven bij zeilwedstrijden.
Geweren. Lont-, radslot, vuursteen geweren.
Pistolen. Kurassen, helmen
Hoorns. Krijgshoorn, gesneden en met koperen montuur XIIIe E.
lerland.
Jachthoorn van het Fransche Hof-jacht departement. Met den
naam van den maker, stempels van het Koninklijk Huis,
3 lelieen en jachtdatum 9 bre 1793
Kruisbogen. Groote krijgs-winde-voetboog XV e E.
Idem met koperen beslag xv e E.
Handboog van een gilde te Dongen. N. B. Palissanderhout met
fraai snijwerk, vrouwen buste en koper geciseleerd naar het snijwerk
Einde XVII e E.
Handboog van een gilde te Utrecht. Rozenhout XVIII e E. Met
insigne van geemailleerd zilver.
Kleine handboog voor de vogeljacht (schnepper) geheel van
ijzer met, er aan vast, inrichting voor het spannen. Enz.
Hooge hoekvitrine waarin:
Degen met gevest versiering van gesneden ijzer + 1600
Maximiliaanhelm XVII e E.
Een paar wapenhandschoenen ijzer XVI e E. Enz.
Degens en sabels.
Lansen, Pieken Pertuisanen, Corseeken, Vouges, Enterhaken uit
den Geuzentijd XVI e E. Lansen van de 0. I. Compagnie enz.
Vitrine met opgegraven wapens.

7
Zwaard XIII e E. Opgegraven in de Schelde.
Dolk XIII e E. Lanspunten, Bronzen lanspunten enz.
Vitrine.
Hausse - cots met het wapen van Prins Willem IV, Willem V
en van Amsterdam.
Kruithoorns van gegraveerd ivoor enz.
lndische wapens. 2 Klewangs met gesneden gevesten; met zilver.
Klewang. Vergiftig. Met vergifthout om het vergift uit te kunnen
koken op een krijgstocht, in het gevest besloten.
Dubbel blaasroer; het kleine dat in het groote past, voor het
schieten op vogels. Met pijlkoker met vergiftigde pijlen. Sumatra.
Lontdrager van gesmeed en gedreven ijzer.
Twee krissen met gedreven zilveren gevesten en .scheede.
Dolk met gedreven zilveren gevest en scheede. Turkije.
Dolk met gedreven zilveren scheede en gevest van jade Turkije?
De deuren in de beide torenkamers uit het begin der XVe E.
zijn afkomstig uit den toren van de kerk te Grave.
EERSTE VERDIEPING.
VI. TORENKAMER.
Groote vierdeurskast met beelden en kolommen begin
XVII e. E. Holland.
Tweedeurskast + 1600. Gelderland.
Tweedeurskast + 1630. Gelderland.
Broodkast XVII e E. Holland.
Kaarsenkroontje, 6 lichten, brons. Afkomstig uit het huis der
Duitsche orde. Commandery van Grave. XVI e E.
Groote vijzel door Franciscus Hemony 1667.
Consoleklok. Koper met email champleve XVI e E.
Hang-vitrine met costuumdegens XVII e E. en XVIII e E.
Dames-jachtgeweer. Ebbenhout met ivoor ingelegd en geheel
geciseleerd ijzerwerk XVI e E.
Antiphonarium XV e E. In lederen gestempelden band met
Gothische klampen en knoppen van koper.
Terminus beeldje. Borstbeeld van cen ouden man met Iangen
baard; een weinig omgewend. Romeinsch beeldhouwwerk in deze
Ianden vervaardigd. Opgegraven op het Waalplein te Nijmegen.
Zandstcen uit den om trek. Oberkirchner?

8
VII. TUSSCHENKAMERTJE
Boekenkast. Met paneelwerk XVII e E.
Consoleklok. Koper met graveerwerk, 5 wijzerplaten en arlres
van Arent Gaveel, Goeree. XVII e E.
VIII HOEKKAMER
wijzer­
Zaandammerklok. Palissander met koper en zilveren
plaat XVII e E.
Schouw. XVI e E.
Kabinet op Kruisvoet. Palissander ingelegd; op voet met tors
gedraaide pooten XVIII e E. Hierop: Borstbeeld van een jongman.
Hout. Door Rombout Verhulst.
Bolpoot-kastje. Eikenhout I e helft XVII e E. Hierop: Chineesch
porselein.
Borstbeeld van Hortense de Beauharnais. Gemalin van Koning
Lodewijk Napoleon, door Thorwaldsen. Wit marmer.
Kolomkast van palissander- en ebbenhout. X VII e E.
Borstbeeld van Prins Philips Willem van Oranje. door
Pollard XVI e E. Terra cotta.
Borstbeeld van Oldenbarneveld. Terra cotta XVII e E.
Kastje op voet. Notenhout. Met inwendige versiering als architectuur.
Manier van Vredeman de Vries XVI e E.
Groote kaarsenkroon. 12 Lichten. Koper. Begin XVII e E.
Schilderijen: Familie portretten o. a:
Groot familiestuk, door G. v. d. Mijn 1763
Groot familiestuk, door C. Troost 1727
IX HOOGE ZAAL
Glazenkast met oud-Loosdrechtsch porselein (1771-1784).
Hierop: Twee vierkanten vazen van oud-Chineesch email
cloisonne; eene Chineesche kom en eene Chineesche kom met
Hollandsche landschappen.

9
Groot borstbeeld in biscuit van Sceaux Penthievre + 1780
Glazenkast met Oud-Loosdrechtsch porselein.
Borstbeeld van een jong meisje. Lood. XVIII e E. Frankrijk.
Glazenkast. Op de bovenste plank Chineesch porselein door
de 0. I. Compagnie op bestelling ingevoerd.
Groote schotel met een Fransch vers.
Groote schotel met Neptunus; kom met Prins Willem IV; twee
verschillende met Prins Will em IV; twee met Prins Will em V.
Middelplank. Serviesje, tete a tete, op blad; van Ftirstenberger
porselein, met voorstellingen van den Haag. Waarschijnlijk in de
Haagsche porselein fabriek gedecoreercl. XVIII e E.
Koppen en schotels met portretten. Enz. begin XIX e . E.
Fransch, Belgisch, Duitsch en Neclerlandsch.
Onderste plank, divers porselein.
Japansche spiegel, beschilderd.
Groote dameskraag van Italiaansche kant XVI e E.
Wit gelakte Louis XVI vitrine met snijwerk. Inhoud, Porselein
van Weesp 1764-1771; van Ouder-Amstel 1784-1808; van
Nieuwer-Amstel 1808-1810. Deze laatste fabriek werd te Parijs
voorgezet.
Inktkoker van de Amstel fabriek te Parij s. Merk ,Amstel'' in
goud.
Schouw met zandsteenen zijstukken. In het midden der zaal:
Ameublement Louis XVI in mahoniehout met snijwerk. Diverse
Louis XVI fauteuls, 3 Empire fauteuils. Louis XVI meubeltjes,
diverse voorwerpen.
Vitrines met:
Staande klok. JWortelnotenhout met inlegwerk en koperwerk
+ 1700. Met speelwerk op clavecimbaal.
Groote glazenkast met boetseerwerk XVII e XVIII e E. me est
Hollandsch en bronzen beeldwerk.
Maquette van het beeld van M. Hz. Tromp op de graftombe
in de Groote Kerk te Delft. Door Rombout Verhulst. Terra Cotta.
Hercules den Nemeischen Leeuw ven~ la a nd e, door P. R. Xavery
• 1672. Terra cotta. Nog andere door de Xavery's

10
Maquette van een Christuskindje, door Hemony. Terra cotta.
De Muziek. Groep afkomstig van de Houtzaagmolenpoort te
Amsterdam XVII e E. Terra cotta.
Schouw- steenen. met de wapens van Karel V. Philips II en
Prins Willem I. XVII e E. Terra cotta.
Maquette v. h. Standbeeld van Koning Willem I. door
Royer. Terra cotta.
In deze kast nog kleine voorwerpen van vroeg aardewerk,
meest Nederlandsch.
- De trap, eikenhout met snijwerk.
Begin XVII e eeuw. Afkomstig van het gesloopte huis in den
Haag, op welke plaats nu het hotel de , Twee Steden" staat. (Een .
baluster is in bet Museum van Kunstnijverbeid te 's-Gravenhage)
Onder aan de trap in bet trappenportaal:
Vierdeurskast van 1632. Holland.
Wapenborden; een uit de Groote Kerk van Haarlem, bet
andere uit U~recbt afkomstig.
Borstbeeld van M. Hz. Tromp. Grenenhout. Afkomstig van bet
volgens besluit der Algemeene Staten, naar hem genoemde·
oorlogsscbip.

•