VOORWOORD

Eenige korte inlichtingen omtrent het gebouw waarin de tentoonstelling

is ondergebracht, het herhouwde kasteel ,de Sypesteyn",

mogen hier volgen.

Toen in 1899 een aanvang werd gemaakt met het onderzoek

naar de grondslagen van het kasteel was het eerste zoeken naar

het beloop der gedeeltelijk nog bestaande grachten; dit werd

volledig in het diepe veen teruggevonden, met de oude schoeiingen

en brugovergangen; een even merkwaardig als zeldzaam

beeld vormende van de omgeving van een kasteel in de middeleeuwen.

Het herstellen van het terrein is dan ook het eerste werk

geweest. Op de oude fundamenten werden op het voorplein de

buitenmuur met twee torl!ntjes en aanliggende gebouwen weer

opgetrokken. Van de vroegere toegangspoort vond men daarentegen

in den geheel vergraven grond geene sporen; wei eenige van

eene steenen brug; deze werd weer gebouwd en van een ijzeren

afsluithek tusschen twee zandsteenen pilaren voorzien ,open

deurenwerck" zooals Constantijn Huygens het noemde, toen het

in zijn tijd in de mode kwam. In 1911 werden de fundamenten

van het kasteel opgegraven en blootgelegd, waarbij aan het Iicht

kwam dat feitelijk de geheele plattegrond van het kasteel zich

nog in den grond bevond.

Bij dit werk was geen vooropgesteld plan om het kasteel te

herbouwen; het belangwekkende van de vondsten leidde hier

langzamerhand toe.

Het systeem bij dezen herbouw toegepast was dat men. door

het hooger optrekken der nog bestaande fundamenten en muurgedeelten,

op de wijze zooals het ook oorspronkelijk was geschied,

een gebouw zou verkrijgen dat gelijk was aan het oorspronkelijke,

ten minste in de omtrekken. De hoogte kon men opmaken uit de

oude teekeningen.

Als tijdperk waarnaar men zich richtte, werd dat van het einde

der XV e. en begin der XVI e. eeuw genomen. In dien tijd begon

men toch de kasteelen meer bewoonbaar te maken en vooral er

meer vensters in aan te brengeu.

---

2

Van aile gefantaseerde verstenngen heeft men zich onthouden.

Voor de inrichting van het inwendige heeft men er echter naar

gestreefd uitsluitend gebruik te maken van origineele oude voorwerpen.

Zoo zijn aile schouwen, deuren, deursluitingen enz. uit

den tijd; sinds ja en bijeen verzameld en aangekocht bij het

sloopen van oude gebouwen. Ook met de steenen en het zware

hout was dit het geval. De deurhengsels, de hengsels en sluitingen

van de vensters en luiken, zij.n ten deele oud en werd het ontbrekende

zorgvuldig bij gemaakt.

De beschildering en . polychromie der vroegste meubelen kon

maarzelden behouden bjijven; deze was vergaa:1 of ontelbare malen

overgeschilderd. Het fraaie eikenhout werd in dat geval in de was

gezet · en blank gelaten; hetgeen men reeds in de XVI e. eeuw

heeft gedaan.

De aanleg. Bij het kasteel ligt de rczentuin op een singel

tusschen de buiten- en binnengrachten. De aanleg er van is

evenals die van het park in den Oud-Hollandschen tuinstijl van

het einde dt~r XVI e. en het begin der XVII e. eeuw. De oude

terreinverdeeling werd zorgvuldig behouden; ook op teekeningen

en prenten uit de XVI e. eeuw ziet men, dat bij de ingrijpende

veranderingen die men toen aanbracht, de gedachte niet bestond

om de terreinverdeeling te wijzigen.

Er is naar gestreefd om tevens bij den aanleg eene, in de

hoofdvarieteiten zeer uitgebreide verzameling opgaande boomen

en heesters aan te planten; er bevinden er zich nu ongeveer 300

verschillende. Wij noemen de Sophora, de witte fransche moerbei,

de Taxodium Distychon, aile drie in varieteiten met hangende

takken; de Liquidambar Styraciflua, d~ amberboom; de Paulownia

Imperialis, genaamd naar Koningin A una Paul own a; de magnolia

als boom, enz.

---

3

DE WACHTKAMER

Deze Gids is er op berekend dat de bezoekers, dadelijk bij

het binnentreden van een vertrek naar rechts afslaan en dan het

vertrek rondgaan.

II LAGE ZAAL

De Lage zaal met aanliggende vertrekken en met de bewaarplaatsen

in de kelders en zolders, was bestemd om in tijden van

gevaar de onderhoorigen en de bezetting te herbergen. Zij had verbinding

met de verdediging op de transen.

Gothische deur met paneeiwerk XV e E. Utrecht.

Vroeg Gothische Sacristiekast + 1325. Brabant.

Hierop : Diverse voorwerpen.

Gothische Schouw. Zandsteen XV e E. met de haardplaat

en vuurijzers.

Offerbus XVI e E. Uit een stuk hout gemaakt. (tronc)

Gothische kisten XV e E.

Gothische kast. Begin XV e E. Limburg. Hierop: Diverse

voorwerpen. In de vensterbanken: Diverse voorwerpen o. a. Grafplaat

afkomstlg van St. Denis, Brons.

IJzeren kist (tusschen de ramen) XVI e E. Met gedreven wapen

Vierdeurskast XVII e E. Zeeland. Hierop: Duitsch:aardewerk

(Ores) Kruiken.

Reiskoffer van Frans II van Frankrijk (Dauphin) Met gedreven

koperen emblemen en ornament.

Vierdeurskast XVII e E. Vroeg Hollandsch model. Hierop:

koperwerk.

Wateruurwerk (Clepsydra). Deze uurwerken zijn in Engeland

omstreeks 1600 weer eenige jaren in gebruik geweest. Dit behoorde

zeer waarschijnlijk aan de stad Coventry omdat haar naam en

wapen er op voorkomt met den naam van den maker: ]. Pevertin

Coventry 1601

Gothische deur met paneelen XV e E

Gothische kast XV e E. Hierop : koperwerk.

Hostiekast XVI e E. Hierop: vijzels XVI e E.

Borstbeeld Guustaaf Adolf, door H. de Keijzer 1617 terra cotta.

Borstbeeld van Chr. Huygens, door P. R. Xavery terra cotta.

---

4

Ill GOTHISCHE KAMER.

Betimmering van eikenhout XV e E. Uit het refectorium (eetzaal)

van een voormalig klooster, later hofje, te 's-Gravenhage.

Gothische kist met paneelen en beeldwerk XV e E. Hierop

beelden:

St.-Joris, Eikenhout XV e E. Noord Nederland.

St. Maarten, Eikenhout oude polychromie XV e E. N. N.

Maria met het kind Jezus en Anna, zittende. Notenhout. Oude

polychromie XV e E. Frankrijk.

Maria m.h. kind Jezus. Eikenhout XV e E. N. N.

Maria m.h. kind Jezus. Eikenhout XVe E. N. N.

Maria m.h. kind Jezus en Anna. Zittend. Eikenhout XV e E.

Limburg.

St. Sebastiaan Eikenhout XV e E. N. N.

Pi eta. Met oude polychromie XV e E. Z. N.

St. Petrus. Met oude polychromie XVI e E. Z N. gemerkt met

Ter zijden van de kist.

Maria met het kind Jezus. Zandsteen XVI e E. Z. N.

Crucifix met damesfiguur geknield aan den voet van het Kruis,

als Maria Magdalena XVI e E. (Gedurende de XV e en VI e. E.

lieten voorname personen zich dikwijks afbeelden in de gedaante

van een heilige).

Maria met het kind Jezus. Met oude polychromie XV e E.

Limburg.

Heilige Vrouw. Met oude polychromie XV e E. Limburg.

In de vensterbank: diverse voorwerpen.

Gothische Credence XV e E. Met emblemen van het Bourgondische

Huis en Bischopsmuts (Philips van Bourgondie, Bisschop

van Utrecht?)

In de vensterbank 2e raam, diverse voorwerpen.

Heilige vrouwj XI e of XII e E. Met sporen van oude polychromie.

In de vensterbank hoekraam: Oothisch snijwerk.

---

5

St. Barbara. XV e E. Met oude poiychromie.

Gothische credence XV e Met beeldhouwwerk. Limburg.

Plantenkuip. Begin XVI e E. Bij versiering van de kerk gebruikt.

Altaardeurtje. Gesmeed en gedreven ijzer Ao. 1464. (Afkomstig

van de verz. te Heeswijk.)

Wierrookbrander. Brons. Romaansch XIII e E.

Brasero. Vuurdrager. Voor verwarming van een vertrek. Afkomstig

uit de Kathedraal van Reims. (Een van drie stuks; de

andere in het Musee du Cinquantenaire en de Coli. Vermeersch

te Brussel).

Gothische Schouw XV e E. Zandsteen. Met idem haardplaat

en vuurijzers XV e E.

Hooge Kaarsenhouder XV e E. Ijzer, voor burgelijk gebruik:

uit een kasteel.

Gothische Altaarlamp XVe E. Van koper, tin en Iood.

Schilderijen uit de XV e E. begin der XVI e E.

IV TUSSCHENKAMERTJE

Bij den · ingang. Gothisch hangkastje, opengewerkt XV e E.

Groot uurwerk met Carillon van metal en klokken XVI e E.

De klok is eene navolging van den toren van de Groote kerk te

Breda, met de spits zooals die was v66r den brand van 1698.

De klok is echter van vroegeren datum, het uurwerk verkreeg

later den Iangen slinger. (Huygens.)

Vitrinekast. Beeld van eene heilige vrouw: zandsteen met oude

polychromie XIII e E. frankrijk.

Borstbeeldje van eene dame, albast XIII e E.?

Haut - relief in albast, ,De Kruisdraging". XIII e E. Engeland.

Half figuur gebaard man, marmer. met oude polychromie

XVI e E. Duitschland. ·

Haut - relief van eikenhout. De Geboorte van Christus.

XV e E. Holland.

Kinderbeeldje door Duquesnoy. Marmer.

Romaansche deU:rpost Xlll e E. Geheel besneden. Uit een

Romaanscll kerkje in Zuid - Beijeren.

---

6

V. TORENKAMER

Diverse wapens zonder volgorde.

Kanonnen. Groote ijzeren slang van + 1400 (In den Biesbosch

opgebaggerd.) Achterhder.

Kleine busse op vork. Draaibus.

Lila. Ijzer. Met inscriptie. Vervaardigd door de Chineesche

nederzetting van kanonmakers op Borneo XVII e E.

Indo Chineesche busse. Bons. Fraai bewerkt. Achterlader, met

de laadbus. Waarschijnlijk van dezelfde afkomst als voorgaande.

Kanon op wielen. Koper. Gegraveerd met het wapen der stad

Hoorn. XVII e E. Met dit kanon werd vroeger het sein van afvaart

gegeven bij zeilwedstrijden.

Geweren. Lont-, radslot, vuursteen geweren.

Pistolen. Kurassen, helmen

Hoorns. Krijgshoorn, gesneden en met koperen montuur XIIIe E.

lerland.

Jachthoorn van het Fransche Hof-jacht departement. Met den

naam van den maker, stempels van het Koninklijk Huis,

3 lelieen en jachtdatum 9 bre 1793

Kruisbogen. Groote krijgs-winde-voetboog XV e E.

Idem met koperen beslag xv e E.

Handboog van een gilde te Dongen. N. B. Palissanderhout met

fraai snijwerk, vrouwen buste en koper geciseleerd naar het snijwerk

Einde XVII e E.

Handboog van een gilde te Utrecht. Rozenhout XVIII e E. Met

insigne van geemailleerd zilver.

Kleine handboog voor de vogeljacht (schnepper) geheel van

ijzer met, er aan vast, inrichting voor het spannen. Enz.

Hooge hoekvitrine waarin:

Degen met gevest versiering van gesneden ijzer + 1600

Maximiliaanhelm XVII e E.

Een paar wapenhandschoenen ijzer XVI e E. Enz.

Degens en sabels.

Lansen, Pieken Pertuisanen, Corseeken, Vouges, Enterhaken uit

den Geuzentijd XVI e E. Lansen van de 0. I. Compagnie enz.

Vitrine met opgegraven wapens.

---

7

Zwaard XIII e E. Opgegraven in de Schelde.

Dolk XIII e E. Lanspunten, Bronzen lanspunten enz.

Vitrine.

Hausse - cots met het wapen van Prins Willem IV, Willem V

en van Amsterdam.

Kruithoorns van gegraveerd ivoor enz.

lndische wapens. 2 Klewangs met gesneden gevesten; met zilver.

Klewang. Vergiftig. Met vergifthout om het vergift uit te kunnen

koken op een krijgstocht, in het gevest besloten.

Dubbel blaasroer; het kleine dat in het groote past, voor het

schieten op vogels. Met pijlkoker met vergiftigde pijlen. Sumatra.

Lontdrager van gesmeed en gedreven ijzer.

Twee krissen met gedreven zilveren gevesten en .scheede.

Dolk met gedreven zilveren gevest en scheede. Turkije.

Dolk met gedreven zilveren scheede en gevest van jade Turkije?

De deuren in de beide torenkamers uit het begin der XVe E.

zijn afkomstig uit den toren van de kerk te Grave.

EERSTE VERDIEPING.

VI. TORENKAMER.

Groote vierdeurskast met beelden en kolommen begin

XVII e. E. Holland.

Tweedeurskast + 1600. Gelderland.

Tweedeurskast + 1630. Gelderland.

Broodkast XVII e E. Holland.

Kaarsenkroontje, 6 lichten, brons. Afkomstig uit het huis der

Duitsche orde. Commandery van Grave. XVI e E.

Groote vijzel door Franciscus Hemony 1667.

Consoleklok. Koper met email champleve XVI e E.

Hang-vitrine met costuumdegens XVII e E. en XVIII e E.

Dames-jachtgeweer. Ebbenhout met ivoor ingelegd en geheel

geciseleerd ijzerwerk XVI e E.

Antiphonarium XV e E. In lederen gestempelden band met

Gothische klampen en knoppen van koper.

Terminus beeldje. Borstbeeld van cen ouden man met Iangen

baard; een weinig omgewend. Romeinsch beeldhouwwerk in deze

Ianden vervaardigd. Opgegraven op het Waalplein te Nijmegen.

Zandstcen uit den om trek. Oberkirchner?

---

8

VII. TUSSCHENKAMERTJE

Boekenkast. Met paneelwerk XVII e E.

Consoleklok. Koper met graveerwerk, 5 wijzerplaten en arlres

van Arent Gaveel, Goeree. XVII e E.

VIII HOEKKAMER

wijzer­

Zaandammerklok. Palissander met koper en zilveren

plaat XVII e E.

Schouw. XVI e E.

Kabinet op Kruisvoet. Palissander ingelegd; op voet met tors

gedraaide pooten XVIII e E. Hierop: Borstbeeld van een jongman.

Hout. Door Rombout Verhulst.

Bolpoot-kastje. Eikenhout I e helft XVII e E. Hierop: Chineesch

porselein.

Borstbeeld van Hortense de Beauharnais. Gemalin van Koning

Lodewijk Napoleon, door Thorwaldsen. Wit marmer.

Kolomkast van palissander- en ebbenhout. X VII e E.

Borstbeeld van Prins Philips Willem van Oranje. door

Pollard XVI e E. Terra cotta.

Borstbeeld van Oldenbarneveld. Terra cotta XVII e E.

Kastje op voet. Notenhout. Met inwendige versiering als architectuur.

Manier van Vredeman de Vries XVI e E.

Groote kaarsenkroon. 12 Lichten. Koper. Begin XVII e E.

Schilderijen: Familie portretten o. a:

Groot familiestuk, door G. v. d. Mijn 1763

Groot familiestuk, door C. Troost 1727

IX HOOGE ZAAL

Glazenkast met oud-Loosdrechtsch porselein (1771-1784).

Hierop: Twee vierkanten vazen van oud-Chineesch email

cloisonne; eene Chineesche kom en eene Chineesche kom met

Hollandsche landschappen.

---

9

Groot borstbeeld in biscuit van Sceaux Penthievre + 1780

Glazenkast met Oud-Loosdrechtsch porselein.

Borstbeeld van een jong meisje. Lood. XVIII e E. Frankrijk.

Glazenkast. Op de bovenste plank Chineesch porselein door

de 0. I. Compagnie op bestelling ingevoerd.

Groote schotel met een Fransch vers.

Groote schotel met Neptunus; kom met Prins Willem IV; twee

verschillende met Prins Will em IV; twee met Prins Will em V.

Middelplank. Serviesje, tete a tete, op blad; van Ftirstenberger

porselein, met voorstellingen van den Haag. Waarschijnlijk in de

Haagsche porselein fabriek gedecoreercl. XVIII e E.

Koppen en schotels met portretten. Enz. begin XIX e . E.

Fransch, Belgisch, Duitsch en Neclerlandsch.

Onderste plank, divers porselein.

Japansche spiegel, beschilderd.

Groote dameskraag van Italiaansche kant XVI e E.

Wit gelakte Louis XVI vitrine met snijwerk. Inhoud, Porselein

van Weesp 1764-1771; van Ouder-Amstel 1784-1808; van

Nieuwer-Amstel 1808-1810. Deze laatste fabriek werd te Parijs

voorgezet.

Inktkoker van de Amstel fabriek te Parij s. Merk ,Amstel'' in

goud.

Schouw met zandsteenen zijstukken. In het midden der zaal:

Ameublement Louis XVI in mahoniehout met snijwerk. Diverse

Louis XVI fauteuls, 3 Empire fauteuils. Louis XVI meubeltjes,

diverse voorwerpen.

Vitrines met:

Staande klok. JWortelnotenhout met inlegwerk en koperwerk

+ 1700. Met speelwerk op clavecimbaal.

Groote glazenkast met boetseerwerk XVII e XVIII e E. me est

Hollandsch en bronzen beeldwerk.

Maquette van het beeld van M. Hz. Tromp op de graftombe

in de Groote Kerk te Delft. Door Rombout Verhulst. Terra Cotta.

Hercules den Nemeischen Leeuw ven~ la a nd e, door P. R. Xavery

• 1672. Terra cotta. Nog andere door de Xavery's

---

10

Maquette van een Christuskindje, door Hemony. Terra cotta.

De Muziek. Groep afkomstig van de Houtzaagmolenpoort te

Amsterdam XVII e E. Terra cotta.

Schouw- steenen. met de wapens van Karel V. Philips II en

Prins Willem I. XVII e E. Terra cotta.

Maquette v. h. Standbeeld van Koning Willem I. door

Royer. Terra cotta.

In deze kast nog kleine voorwerpen van vroeg aardewerk,

meest Nederlandsch.

- De trap, eikenhout met snijwerk.

Begin XVII e eeuw. Afkomstig van het gesloopte huis in den

Haag, op welke plaats nu het hotel de , Twee Steden" staat. (Een .

baluster is in bet Museum van Kunstnijverbeid te 's-Gravenhage)

Onder aan de trap in bet trappenportaal:

Vierdeurskast van 1632. Holland.

Wapenborden; een uit de Groote Kerk van Haarlem, bet

andere uit U~recbt afkomstig.

Borstbeeld van M. Hz. Tromp. Grenenhout. Afkomstig van bet

volgens besluit der Algemeene Staten, naar hem genoemde·

oorlogsscbip.

---

•