Beleg van Naarden

SCHETZEN BETREKKING HEBBENDE TOT HEY BLOCCUS,
. NADERHAND BELEG RECHTER VLEUGEL VAN NAARDEN
•.
DOOR
P. G. VAN OS
TE 'S-GRAVENLAND
MEDEGEDEELD DOOR
MR. H. C. H A Z E W I N K E L
ARCHIVARIS DER GEMEENTE ROTTERDAM
UITGAVE DRUKKERIJ ,DE KROON" -
HILVERSUM

•
•
•.

N30~VVN NV 1\ 139n31/\ ~31H:)3~ 93138 ONVH~30VN
'Sn:):)018 l3H 101 30N3883H 9NDDI3~138 N3Z13H:)S

l
l
PIETER GERARDUS VAN OS
Van So meren no. 4077
Ets uit J. E. Marcus studieprentwerk
ncar de teekening
van H . W . C a s p a r i .

SCHETZEN BETREKKING HEBBENDE TOT HEY BLOCCUS,
NADERHAND BELEG RECHTER VLEUGEL VAN NAARDEN
DOOR
P. G. VAN OS
TE 'S-GRAVENLAND
MEDEGEDEELD DOOR
MR. H. C. HAZE WINKEL
ARCHIVARIS DER GEMEENTE ROTTERDAM
UITGAVE DRUKKERIJ ,DE KROON"- HILVERSUM
..

GEZICHT BIJ 'S-GRAVELAND
DOOR P. G . VAN OS
Schilderij in het Rijksmuseum .
Geschenk von F. G . Woller.

IN L ElD I N G.
Onder de gemeente Nederhorst den Berg
woonde en werrkte in 1813 de kunstschilder
Pieter GerardUs van Os. Hij was 8 October
1776 geboren. als zoon van den schilder
en dichter Jan v. Os en Susanne de la
Croix, dochter van den doofstommen Haagschen
po·rtretschilderr van dien naam, die
ook zelf de schilderkunst beoefende. Het
onderrkht, dat hij en zijn jongere broeder
Georgius Jacobus Johannes van hun vader
mochten ontvangen, heeft al spoedig goede
vruchten gedragen. GeYnspireerd door Potters'
stier legde hij zich bij voorkeur toe
op bet teekenen van schilderijen van landschappen
met vee.
2 Maart 1800 huwde hij ElisabE'th Cornelia
Loncq. Om ·in bet ond·erhoud voorr zich
en zijn gezin te voorzien, gaf hij in AmsteTdam
teekenles, zonder daarom zijn
kunst te verwaarloozen; zoo behaalde hij
in 1808 een door koning Lodewijk uitgeloofden
prijs voor een schilderij, voorstellende
vee in een heuvelachtig landschap,
teTwijl Felix Me·ritis hem in 1810 d·en eereprijs
reikte voor een gekleurde teekening.
Aan den toenmaligen smaak van bet publiek
kwam hij tegemoet door bet vervaardigen
van. etsen naar schilderij en van
Ruysdael, Potter en Berghem, die blijkbaar
zeer gewaaTdeerd werden. Volgens Immerzeel,
die in vriendschappelijke relatie met
hem stond, heeft hij n.a 1812 niet meer geetst
1) . Deze meening is echter onjuist zoo
als aanstonds blijken zal.
Wanneer Van Os zich met zijn. gezin te
Nederho•:-st den Berg heeft gevestigd, is onbekend;
in ieder geval woonde hij er in
den herls·t van 1813, toen de Franschen bet
land begonnen te ontruimen. Blijkbaar was
hij een van de notabelen van het dorp,
l) J. Immerzeel Jr., De levens en werken
der Hollandsche en Vlaamsche kunstschilders
enz., Amsterdam 1842, blz. 286.
want de keus viel onmiddellijk op hem bij
de benoeming van officieren voor den inderhaast
in bet leven geroepen Landstorin.
Den 28sten November vertrok hij met een
vertrouwelijke zending naar Utrecht, waaT
hij bij de Wittevrouwenpoort de ee:-ste kozakken
aantrof; hieraan heeft bet schilderij:
,Het bin:nenkomen der kozakken te
Utrecht", dat hij in 1824 aan den Kei'zer
van Rusland aanbood, zijn ontstaan te danken.
Ook in de volgende maanden had hij
gelegenheid te over om bet ongewone gebeUITen
om hem heen schetsmatig op papier
vast te leggen. Toen de vaderlandsche
zaak gezegevierd had en de rust was teruggekeeTd,
werkte hij deze schetsen uit.
Het resultaat van dezen aTbe:d is een aantal
teekeningen, etsen en schilderijen, die
zich ·ten deele in 's Rijks Prentenkabinet en
het Rijksmuseum, ten deele in bet Raadhuis
van NaaTden bevincen. Het moet in zijn
bedoeling gelegen hel:>ben, zijn prentwerrk,
van een beknopte toelichting en inleiding
voorzien, ui't te geven; in een voorwoord
van bet manuscript, dat hij hiertoe reeds
had vervaardigd, vertelt hij n.l.: .,Eenige
prenten geetst hebbende van de schetzen,
welke ik ten tijde derr bloccade en van het
beleg de:r vesting Naarden ve

wensch, al is het dan ook na 130 jaar, in
vervulling te do en gaan. 1)
We mogen aannemen, dat Van Os met
zijn boeTen tijdrens de blokkade en het beleg
van Naarden nuttig werk heeft verricht
en dat de verklaring van een ooggetuige
2), dat hij en zijn korps ,geen duit
pTesteerden", als een malicieuse

N 0 V EM BE R 1813.
DE EERSTE KOZAKKEN.
Even gelijk aan de meeste plaatsen in ons
Vaderland had ook hier reeds een geruimen
tijd ene gisting plaats, welke juist wei de
kracht niet kon bezitten om enen op:stand
t.egens de toemalige order van zaken te weeg
te brengen, maar echter stilzwijgend sterk
genoeg scheen, om enige bijstand in geval
zulke gevordert werd. te kunnen aan brengen.
Intusschen bleef ieder stil en rustig in
zijnen eigen kring voortwerken, niettemin
alle mogelijke nieuwstijdingen en geruchten
inwinnende, terwijl men zich streelde met de
hoop ener aanstaande verlossing van het
juk der overheersching en dat doe! wierd als
het ware rusteloos tegemoed gezien.
't Was op den vijftienden November 1813
bij het vallen van den avond, dat cenige dorpelingen
de eerste tijding aanbrachten van
de beweging te Amsteldam; dadelijk was ieder
op de been; men dacht, men vroeg ....
en niemand wist iets nader.
Hoe verlangend men ook mogte wezen.
om den anderen dag iets te vernemen,
maakte de nabijheid der sted.en' Naarden,
Muyden, Utrecht ·e!ll Amersfoort, welke allen
door de Franschen bezet waren, ene stremming
om ·aan de nieuwsgierigheid te voldoen
en zich van zijne haardstede te verwijderen,
ten einde oa,ggetuigen te zijn van de gebeurtenissen
te Amsteldam. Men bleef dus bij de
zijnen en ied•eren vreemdeling wierd aangehouden
om tach het gehoorde nieuws van
de vorigen avond te bevestigen.
Den 17 tegen den middag kwamen enige
deserteurs, verziert met het Oranjelint op
hunne chaco's; ook op de dorpen hadden de
meeste burgers zich reeds met dat teken
verziert. De gemelde manschappen informeerden
zich na den we:g ten einde Fransche
posten te vermijden, waarin zij dadelijk
door de bereidvaardigheid van onze
dorpelingen wierden voortgeholpen en enen
veiligen weg naar Amsteldam aangewezen.
Den 24 November hoorde men van de
nagtwagts, dat er dien nacht .een groat aantal
paardenvolk was voorbijgetrokken, komende
van de Laarderweg; dat zij door de
duisternis niet hadden kunnen ontdekken,
waartoe die behoorden, maar aan de voet
welke de paarden hadden achtergelaten, waren
het blijkbaar kleine paarden geweest.
Ik haaste mij, om met een mijner vrienden
naar Hilversum te gaan. Daar komende wist
men van niets af; alleen was er dien nacht
ene enkelen afgedwaalde kozak geweest en
bij den Maire gehuisvest geworden, welke
hem weder des morgens met een gids den
weg naar Nieuwkevk, van waar men dacht
dat hij hier heen gedwaald was, had doen
terug brengen, verder van niets wetende.
Op het onverwachte vernamen wij, dater
vreemd volk bij het dorp was. Wij spoeden
ons naar het einde aan den weg van Amersfoort
en zagen werkelijk enige kozakken den
weg op 's-Gravenland' inslaan.
Vervoerd van blijdschap snelden wij naar
de onzen; men kwam ons reeds tegemoed
met de verhalen, dat die wonderlijke menschen
door ons dorp waren heen getrokken,
welke wij slechts op enen groten afstand
hadden kunnen beschouwen.
De gevolgen dezer doortocht waren het opzetten
der Oud-Hollandsche vlaggen op de
torens van anderscheide dorpen in deze ommestreken,
't welk echter op vele plaatsen
zeer nadelige gevolgen had kunnen hebben,
getuige hiervan de gemeentens van de Loosdrecht,
alzo op d~ November enige Franschen
met een gensdarme, welke aan de
Nieuwe sluis gelegert waren, de vlag van de
Loosdrecht kwamen weg halen. De wijze
voorzorg van de Heeren Pauw aldaar, welke
met de beste voornemens het gerucht verspreiden,
dat men dien ochtend in dien omtrek
kozakken had gezien, deden de Franschen,
zonder het plegen yan verdere balda-
7

digheden, die Vaderlandsche dorpen verlaten.
Den 28 November ging ik naar Utrecht
ene commissie aan den Heere van Heekkeren
tot Brantzenburg op mij nemende en
niet beter wetende of de Franschen waren
nog daar, verborg ik mijne cocarde in mijn
gehaald en de poort door de Nationale Guarde
bezet. Wij vernamen dat den Heere van
Heekkeren als kommandant der stad was gekozen;
daar wij aan de wacht te kennen gaven,
dat wij bij den zelve moesten wezen.
wierden wij binnen gelaten. Des middags ten
twaalf uren wederom willende vertrekken,
Kozakkenpost voor Naarden, naar een penteekening van 9 Dec. 1813,
door P. G. van Os. In 's Rijks Prentcnkabinet te Amsterdam.
zakportefeuille. Een mijner vrienden verzelde
mij op dezen togt. Aan den Tolakker,
klaagde men ons, dat hunne zonen met paarden
en wagens de vorige nacht waren weggehaald
door de Franschen, ons verzoekende
om, zo wij in de stad mogten ·komen, na dezelve
te vernemen. Wij gaven onze pistolen
daar in bewaring en vervolgden onzen weg
op Utrecht.
Aan de Blauwkapel riep men ons toe: de
Franschen zijn weg! Deze onverwachte tijding
was ons thans dubbel welkoom. Aan de
poort gekomen zijnde waren de bruggen opwaren
reeds enige kozakken voor de Wittevrouwenpoort.
Verlangend om weder bij de
onzen te zijn, verzochten wij aan den kommandant,
om ons buiten te laten. Den overste
Kuitenbrouwer, schoon te voren zijne
demissie gevraagt en bekomen hebbende,
was dadelijk weder opgezeten en geleide ons
naar buiten.
Dit waren dan de eerste kozakken, welke
ik van nabij beschouwde. Hier zetten wij de
Oranje-cocarde op, hetwelk door de bewoners
der voorstad dadelijk gevolgd wierd.
Wij toefden buiten de poort tot aan het

ogenblik, dat de kozakken binnen trokken
en het gejuich der stedelingen klonk nog
lang in onze oren, toen wij reeds verre waren
weggereden.
Juist op dien namiddag had een gedeelte
der bezetting uit Naarden de eerste vijandelijke
uittocht gedaan en in ons naburig
Hilversum en:,ge requisitien gevraagd, welke
hun gedeeltelijk gegeven en gedeeltelijk
door den toemalige maire Van Versen beloofd
wierden te bezorgen, welke zij echter
nimmer bekomen hebben. De verslagenheid
was overal in den ommestreek uit ieders
ogen te lezen. Zonder enig middel van tegenweer,
zonder zeUs enige kozakken in den
gantschen omtrek te vermoeden, welke tot
assistentie zouden kunnen dienen, om de
welmenende voornemens der Goijers en omliggende
dorpbewoners te ondersteunen, was
men duchtig voor verdere gevolgen bevreest.
Daarbij was het verschrikkelijk lot
van Woerden alomme verspreid geworden;
hoop, vrees, moed en zwakheid streden met
elkander in aller harten en in alle huisgezinnen.
H1er zag men enige met hunne beste
goederen de wijk naa~r Amsteldam nemen,
daar bezig deze toe te pakken, nog besluiteloos
wat te doen en alzo gingen de dagen
in drukte en in zorgen tot den avond.
Falbo, de beruchte plunderaar van Woerden,
was nu ook met zijne bende etrangers
te Naarden binnengerukt. Dit deed een elk
het ergste vrezen. Den anderen morgen
echter vernam men van de boeren aan de
Heide, dat er des nachts enige kozakken waren
doorgetrokken; dit gaf enigzints moed.
Thans beraamde de bestgegoede ingezetenen
het plan ten einde enige Kozakken als
wacht voor ons dorp te verzoeken en belaste
mij met den aanvoer derzelve. Enigzints
huiverig om de opgezetenen eigenaars der
buitenplaatzen, temeer daar ik niet onder
de ,gemeente van 's-Gravenland, maar onder
die van Nederhorst den Berg woonachtig
was, verzocht ik den Heere A. W. Straalman
den kommendant Van Heeckeren te
Utrecht zulks te verzoeken. De .expresse
kwam terug met de boodschap, dat nog denzelfden
avond tachentig kozakken naar ons
zouden worden afgezonden.
Nu was het vaderland gered, zo zegt het
spreekwoord, dan wij in onze betrekking
bleven echter bijna een halfjaar hopen om
deze blijde kreet maar te mogen aanheffen.
Den avond daalde, 't wierd reeds laat en
nog geen kozakken. lets te beproeven ter
oprichting van een boeren-vrijwilligers korps
zonder ruggesteun der kozakken durfde
niemand ondernemen, daar de Franschen
volstrekt de handen ruim hadden om ons
elk oogenbUk met eem bezoek te overvallen
en zeker de strengste wraak zouden
hebben uitgeoeffent, waarvan wij de bewijzen
nog te versch in het geheugen hadden.
Saandam, Leijden en Woerden deden ons
alles even zwaar wegen.
HET VERZET WORDT GEORGANISE,ERD.
Van alle kanten wierden kruit, lopers en
kogels aangebracht. Men bad om meerder
wapenen; ik zelve deelde nog vijf jagtgeweren
uit en algemeen overrede men mij,
om hun als geleide tegen den vijand te
willen dienen. Aangemoedigd door vrouwen
en grijsaarts ging men welgemoed naar het
einde van het dorp aan den weg van Naarden,
met het voornemen om zo wij bijstand
van enige kozakken mo.gten bekomen, de
beste schutters zich als dan in het hakhout
aan den wal op de plaats genaamd Schapenburg
zouden begeven, om ingeval de vijand
onder bereik kwam, te vuren, terwijl
de Dverigen zich met de kozakken zouden
vereenigen, zijnde Dp zijn boers met een
hooyvork gewapend.
Het was des nachts ten drie uren, dat
onze gidzen een patrouille van omtrent dertig
kozakken aanbrachten. Deze hadden
zich te Hilversum zolang moeten ophouden,
alzo zij vooraf in tegenswoordigheid van den
burgemeester eenen eed van getrouwheid
aan Keizer Alexander hadden moeten zweren
en beloven, de kozakken-patrouille niet
te verlaten, maar die wederom den weg op
HUversum terug te geleiden.
9

De kozakken bleven een geruimen tij d
onbewegelijk op hunne paarden bij ons
staan, luisterden scherp en beduidden aan
iedereen, om zich ook stil te houden. Dit
:ieed ieder denken, dat de vijand naderde.
Men verwachtte tog niet anders, alzo het
gerucht zich alom verspreid had, dat het
plan dien nacht ook op 's-Graveland gericht
was.
Intusschen reden onze kozakken ineens
voort op een weg naar W eesp en namen de
gidzen mede, welke wij hun te Hilversum
hadden toegezonden. Onze ruiters kwamen
terug van het dorp Ankeveen met de tijding,
dat daar ook allen op de bee!1 waren
en wederkerig assistentie beloofden en verzochten.
De manschappen, welke naar
W eesp waren geweest, kwamen terug met
de tijding, dat de Franschen die de stad
reeds geheel hadden verlaten, enige requisitien
hadden gevorderd en mede gevoerd,
zijnde werkelijk weder op de terugmarsch
over Muiden op Naarden. Die van Bussum
kwamen ook met geruststellende tijdingen;
hier eu daar hadden de boeren op de heide
groote vuren aangestoken, ten einde den
vijand in den waan te brengen, dat daar
kozakken bivouakkeerden. Misschien heeft
dit, gepaard met de geruchten van opstand
en vereniging met de kozakken, hen van
het voornemen afgehouden om onze boschrijke
gemeente door een bezoek te verontrusten.
Des morgens ten zeven ure kwamen onze
kozakken terug en brachten onze boerenruiter:s
weder met zich. Zij namen hun afscheid,
bestaande in de woorden: ,brave
Hollande, de Fran!;ois kapot" en daarmede
was de nacht en - voor de eerste ogenblikken
- ook de angst voorbij. De gevolgen
echter waren minder opwekkend: wat
heden niet gebeurd was, kon morgen plaat~
vinden en zo al meer. Dit had ten gevolge,
dat vele. inzonderheid vrouwen en kinderen,
oppakten en wegtrokken. Ook dit zelfde
had bij mij plaats ten opzichte van onze
kinderen, terwijl ik nu vastelijk besloten
had om zo veel mogelijk aan het vertrou-
wen van het volk in deze gemeentens te
beandwoorden en met hun het uiterste te
wagen, ten minsten mede te werken, om
al ware het dan slechts als gidsen, de Geallieerde
troupen van dienst te zijn.
Ten gevolge hiervan ging ik met de meest
geschikte burgers naar den toenmaligen
maire, thans burgemeester, van 's-Graveland,
zijn Ed. te ·kennen gevende, dat het
plan der burgerij was, om vervolgens zo te
voet als ook te paard een en andere plaatzen
als wachten te bezetten en alzo voor
enen onverwachten in val, zo veel onze krachten
toelieten, zorg te dragen. Het overige
van dien dag wierd besteed om de wachten
voor den volgenden nacht te bepalen. Dit
ging bij uitnemendheid goed; er waren zo
vele vrijwillige aanbieders, dat niemand behoefde
gevraagd te worden. Domine,
schoolmeester, vredenrechter, alles bood zich
aan en men bepaalde dan ook twee hoofdwachten,
als een aan het huis van de weduwe
Ten Dam aan de weg van Naarden
en de ander·e op de plaats genaamd Smirna,
geleden aan de Klapbrug, waarheen een
tweede weg, genaamd het Ankeveensche
pad uitloopt. Men zette posten uit en de
boereruiterij patrouilleerde om en om twee
uren lang op de heide. Dit ging nacht op
nacht op dezelfde wijze tot aan de komst
der trouppen onder de orders van den
collonel (J.) Van den Bosch.
Den 30ste November maakte de vijand
enen uittocht op Bussem, nam daar vele
koebeesten en andere zaken mede. 'tWas
ons niet mogelijk zonder bizondere hulp
van de kozakken die gemeente, zo vlak bij
Naarden gelegen, en onderhorig aan deszelfs
bestuur, enige hulp toe te brengen.
De aankomst van de kozakken over Hilversum
deed hun met het geroofde in de vesting
terug keren. Enige achtergebleven
Duitochers kwamen bij ons aan. Zij gaven
hunne wapenen over en verlangden tegen
de Franschen dienst te doen. Na hun dezelve
te hebben teruggegeven gaven wij hun gidsen
mede, ten einde zij langs den binnenweg
een veilige koers over den Berg or
10

I
Amsteldam zouden nE:men. Van tijt tot tijt
kwamen er meerder manschappen over.
Ieder beijverde zieh om hun de veiligste
weg op Amsteldam aan te wijzen. Dit was
al spoedig overal bekend en Iangs dezen
weg kwamen allen behouden ter plaatzen
hunner bestemming over.
Op den ochtend van den 4 December, nadat
onze uitgaandP. ruiters reeds lang waren
teruggekomP.n, hoorde men het gerucht,
dat de Franschen weder buiten de vesting
waren. Dit .gaf grate verslagenheid onder
het zwakste gedeelte der dorpelingen. Vele
vrouwen en kinderen namen de wijk over
de velden naar Kortenhoef. S.poedig waren
alle de gewapende manschappen weer bijeen.
Men hoorde werkelijk enige snaphaanschoten
aan de zijde van Hilversum. Ik ontving
enige boeren te paard van de Loosdr·echten
om te vernemen wat er gaande
was, ten einde elkanderen bij te staan. De
beer Pauw en de heer Hakke, toen predikant
aldaar, thans te Haarlem, hadden zich
nu aan het hoofd van de Loosdrechters gesteld,
ten einde mede te werken om den
vijand in tijt van nood zo veel mogelijk te
helpen afweren. Ik wist nog niets, alzo ik
niet, voordat het gerucht zich reeds aan de
andere zijde van bet dorp verspreid had,
in staat was geweest om mijne boereruiterij
tot onderzoek uit te zenden. De Franschen
waren reeds weder naar binnen getrokken.
Zij vernemen aileen enige deserteurs op
de hoogte van Hilversum, waarom men dan
:;ok aldaar schoten had gedaan om hun te
seinen; dan zij vervolgden hunnen weg
boger op. Ik had ook weder anderen uitgezonden
naar Weesp, werwaarts enige kozakken
waren heengetrokken, welke nu ook
een patrouille tot ons afzonden.
De inwoonders van Bussem, welke hier
en elders de wijk genomen hadden, keerden
van tijt tot tijt met hunne goederen en vee
weder naar hunne woningen: de kozakken
waren nu overal in den omtrek verspreid.
Op den 9 December vestigden zij hunne
eerste bivouakken te 's-Gravenland. Zij
zagen ons gaarne op zijn boers gewapend
bij hun en ·kouten op hunne wijzen veel met
de onzen, waarvan nog den een, nog den
ander veel verstond. Reeds vroeger was bet
Polderhuis te Ankeveen door een grate afdeling
kozakken bezet geworden, zodat wij
nu, indien de vrees bij den vijand wat mogt
afdoen, gantsch waren gerust gesteld.
Intusschen had men ook een wachtmeester
met enige Pruissische lanciers als
Sauveguarde bekomen, welker tegenwoordigheid
in allen opzichte een grate gerustheid
aanbracht. Deze menschen hebben in
onze gemeente de erkentenis nagelaten, dat
zij bij uitstek getrouw waren in het waarnemen
van hunne plichten en menigeen
van· den over last des oorlogs bevrijd hebben.
Des Sondags den 12 December 1813 omtrent
twaalf uuren des middag.s kwamen
de eerste Hollandsche trouppen aan, we}ke
onder de orders stonden van den collonel
Van den Bosch, met twee veldstukken, waarover
de lieutenant Van Hall bet commando
voerde. Het was over bet algemeen een vrij
grate hoop menschen, de Artillery en de
Grenadiers, welke meest oud gediende soldaten
waren. Voor bet overige waren bet
meest nieuw aangeworvene jongelingen,
gekleed met een kapot over bet herod, een
linnen broek en politiemuts. Iedereen had
nu de handen vol om die soldaten wat te
eten te bezorgen. Ik voor mij ontving er
twaalf, alle jonge kinderen met een Fransch
sergeant en een Brabandsch korporaal op
een billet. door den maire van Kortenhoef
ondertekent, ofschoon ik onder Nederhorst
den Berg behoorde. Ik bekwam ene order
van den burgemee~:;ter uit mijne gemeente,
ten einde in zijne plaats te zorgen, om geen
inkwartiering dan op zijne last in mijne
buurschap te ontvangen. Vaderlandsliefde
alleen deed ons echter op aanmaning van
den collonel dezen last mededragen.
Den 14den kwamen meerdere manschappen,
zodat dezelve welhaast in twee bataillons
verdeeld wierden, waarbij ook als te
voren veel waardige officieren en soldaten.
Ook kwamen op di

ders van den heer Stedel bij ons aan.
Dagelijks kwamen al meerder en meerder
trouppen bij partijen, zodat degenen, welke
hier met de inkwartiering belast waren,
zich bijna geen ogenblik van het Rechthuis
konden verwijderen.
De zelfde dag had de eerste ontmoeting
plaats met de Franschen. Men nam en hernam
de Lunette voor Naarden, zonder dat,
ten minsten aan onze zijde, iemand gedood
of gekwetst wierd.
EERSTE SCHERMUTSELINGEN.
OPRICHTING VAN DEN LAND STORM.
'tWas juist op dezen avond den 29~.ten
November, dat de vijand enen uittocht op
de stad Weesp deed, 't welk toen nog bij
ons onbekend was. Tegens den nacht echter
wierden twee onderSJCheiden exp,ressen aan
bekenden gezonden met de tijding, dat er
dien nacht mede een inval op deze gemeente
zou plaats hebben. De bewoonders,
zo van hier en deze omliggende streken,
verzamelden zich aan de Klapbrug met h~t
voornemen, om zo veel mogelijk zich tegen
het geweld te verzetten. Iedereen bood zich
als om strijd aan, ten einde den vijand het
plunderen in onze gemeenten te betwisten.
De boeren welke opgezeten waren, vroegen
orders. Schipper Van Rijn zond het eerste
zijn knecht met zijn eigen paard, waarbij
zich nog '.n man met name Kleikamp voegde,
naar Hilversum, ten einde te beproeven
of daar kozakken mogten zijn, om ons
enige ·bijstand te verlenen. Nu zond ik e•r
twee af naar Utrecht om de aantocht der
kozakken of andere misbare trouppen te bespoedigen;
de overigen zond ik bij partijen
gedeeltelijk naar de heide om patrouilles
op te sporen, gedeeltelijk naar Bussum, Ankeveen
en Weesp om kondschap te vernemen.
Op den 16den deden de Franschen enen
uitval, bij welke gelegendheid voor het eerste
enige aan onze zijde gekwetst wierden. Wij
bekwamen er op dien dag tien in onze ge-
meente en daar er tot nog toe gene ambulance
in gereedheid was, wierden deze gebracht
ten huize van den chirurgijn D.
Pekelharing. Deze niet tehuis zijnde, gaf.
zijne huisvrouw hun een ruim vertrek ten
beste, terwijl door de bizondere ijv·er van
C. F. Loest, een tuinier in deze gemeente,
een ruime hoeveelheid stroo wierd aangebracht,
waarop zij gelegt wierden. De chirurgijn,
aan het einde van het dorp zijnde,
wierd door den kapitein Sieburg, destijds
de post van oorlogscommissaris waarnemende,
bij zich op het rijtuig genomen, ten
einde hem naar zijne woning te bespoedigen.
Hier komende vond hij zijne huisvrouw
met enige · der naaste buren be zig
met windsels en pluksel te maken. Dadelijk
ging hij met een nieuw aangekomen militaire
chirurgijn aan het verbinden der gekwetsten.
Verscheiden burgers toonden lbij
die gelegenheid, door allerleij dienstaanbiedingen
het hunne te willen toebrengen, doch
wel inzonderheid munte hierin uit de schoolmeester
G. A. van Hemert. Deze verscheurde
gehele beddenlakens, zette zijn scholieren
aan het pluksel maken en bracht het gemaakte
van tijt tot tijt zelve aan. Hij en de
genoemde Loest beijverden zich wel bijzonder,
om in alles wat hun vermogen toeliet de
behulpzame hand te bieden. Onze gemelde
chirurgijn bleef ook gedurende de eerstvolgende
weken wel inzonderheid werkzaam,
om de gekwetsten, welke vervolgens in een
nu gereed gemaakt hospitaal gelegt wierden,
in allen opzichte bij te staan en heeft zich
vele zegenbeden van de ongelukkigen verworven.
Nu vielen er degelijke gevechten van
meer of minder belang voor, waarbij telkens
van de onzen gedood en gekwetst wierden.
Een van deze dagen naderde de vijand zelfs
tot aan Bussem. Wij bekwamen aan onze
zijde vijf doden: twee kozakken en drie,
welke bij de Artillery dienst deden; ook verscheide
gekwetsten. Twee douanen wierden
gevangen genomen, welke door de kozakken
aan de boeren ontzet zijn geworden, zich
nu vergenoegende met hun de knopen af te
12

snijden en hunne bajonetten mede naar ons
dorp te brengen, wijl de kozakken de geweren
voor zich behielden en de gevangenen
met zich voerden. Hoe velen of er aan de
zijde der Franschen gebleven zijn wierd niet
genoeg bekend. Zij lieten alleen een paard
der Gendarmerie, 't welk dood geschoten
was, in de nabijheid van het dorp achter.
onbewegelijkheid der bloedgierige vijanden
hebben gezien en ondervonden.
Den 2ste December was het algemeen vertrek
der kozakken in onze omstreken, terwijl
wij nog telkens van meerder Hollandsche
officieren en soldaten voorzien wierden.
Den 31ste inspecteerde de Kroonprins
van Oranje het terrain en de troupe, wel-
De Landstorm van 's Graveland, Kanton Loosdrecht, op den 19en Januari
1814 voor Naarden, naar een penteekening van den Commandant P. G. v. Os.
In 's Rijks Prentenkabinet te Amsterdam.
.­
;..
~
Mijn bestek gedoogt niet, om mij wegens
de onderscheide gevechten met bizonderheden
in te laten, van welke de nieuwspapieren
destijds dagelijks melding hebben gemaakt;
ook zou ik veellicht door het noemen
van enige bizonder verdienstelijke namen
anderen onrecht aandoen, welke of niet aan
de Rechtervleugel 1 ) bekend zijn geweest of
door een spoedig vertrek niet bij ons zijn
bekend geworden. Genoeg is het, dat wij dag
aan dag tot zelfs in het begin van Meij 1814
de ellendige bewijzen van de hardnekkige
ke onder de orders van den collonel geplaatst
waren en wierd ook in onze gemeentens
met de hartelijkste gevoelens van oprechte
liefde verwelkoomt en uitgeleid.
Nu voor mij of ten nutte der gemeentens
1 ) Het terrein om Naarden was in 3 sectoren
verdeeld, waarvan de ,Rechtervleugel"
zich uitstrekte van de Zuiderzee tot aan de
Karnemelksloot. Dit water liep van Naarden
in Z.W. richting door de gemeenteweide
langs het Naardermeer tot in de trekvaart
van 's Graveland naar de Vecht.
13

niets meer te doen vindende, kwam in mij
bet plan op, om met mijne vrouw en verder
gezin naar Amsteldam te vertrekken en
de nodeloze last der inkwartieringen te
ontwijken, welke mij in mijne gewone bezigheden
hinderde, onaangename druktens in
de huishouding veroorzaakte en ons de
vreugde, welke onze medeburgers te Amsteldam
genoten, onthielden, daarbij bet verlangen
om onze kinderen weder te zien en liever
met hun te wonen. Dus wierden spoedig
enige koffers met linnen en bet beste goed
ingepakt en wij maakten ons gereed om eerdaags
zelven naar de stad te vertrekken.
Den nu zag men in de couranten de aansporing
en order van den Souvereine Vorst
der Nederlanden ter oprichting van enen
Landstorm, welke zich met jagtgeweren,
ganzeroers, pistolen, sabels en alle verkrijgbare
wapenen moest voorzien. Mijn te voren
gemaakt plan deed mij nu bij bet besluit
blijven om deze gemeente niet te verlaten.
De brave Van den Bosch, overtuigt van de
overmagt der vijanden, maakte dadelijk gebruik
van deze order en zond aan de burgemeesters
der gemeentens, welke onder zijn
militair commandement behoorden, den last,
om alle weerbare menschappen tot de vijftig
jaren toe op te schrijven en aan hem de
best geschikte als officieren op te geven.
-In de gemeente 's-Gravenland wierden de
Heer Vredenrechter Van der Graaf en de
Heer Hoogbruyn aangesteld als kapiteinen
der twee kompagnien; in de Loosdrechten
de Heeren F. Pauw, Hadelaar en Van Waver
en benevens verscheide anderen bij de gemeentens
·onder de orders van den collonel
behorende, zodat de toenmalige Landstorm
op ruim 2200 man berekend wierd.
Tot Nederhorst den Berg wierd als kapitein
e>.angesteld de Heer Schotling, te Nichtevecht
de Heer Deune en te Ankeveen wierd
mij dien post opgedragen. Den adjudant van
den collonel stelde mij aan bet Rechthuis
van den Berg mijne kompagnie voor, gaf mij
den lieutenapt en onderofficieren, welke
door bet gemeentebestuur aan den collonel
waren voorgesteld geworden, terwijl ik ver-
volgens de order bekwam, om bet Polderhuis
te Ankeveen met enen wacht te bezetten
en enen uitstaande post aan de brug
van de Gooyse meent of algemene weide
van bet Gooy te plaatzen.
De algemene loopplaats was echter Bussem,
waarheen men zich op bet eerst appel
of bij bet kleppen van de klokken moest
verzamelen.
Te 's-Graveland wierd de boereruiterij ook
weder uitgezet en wel zo, dat een dragonder
en een boer gelijktijdig met elkander de
posten bezetten.
Volgens de te voren bekomen order bezette
ik de wacht aan bet Polderhuis. Deze waning
behoorde onder bet z.g. Hollandsch Ankeveen
1 ) en stand met enige weinige huizen
uit dat dorp onder 't bestuur van de stad
Weesp. Dit verwekte ongenoegen bij diegenen,
welke tot mijne compagnie behoorden,
alzo die menschen niet in den Landstorm
betrokken waren, wijl die toen onder Weesp
nog niet bestond. Ik verzocht aan den collonel
Van den Bosch om daarin te willen voorzien.
Den collonel met den Heer Burgemeester
van Weesp daarover gehandeld hebbende,
melde mij des anderen daags, dat de Heer
Snelling, wonende aan bet Polderhuis met
den rang van lieutenant benevens 30 man
van bet Hollandsch Ankeveen bij mijne compagnie
waren toegevoegd geworden. De Heer
Van Blaricum te Ankeveen was ingelijks als
lieutenant bij mijne compagnie en heeft door
zijne bizondere vigilantie en kennis van zaken
zeer veel goede diensten bewezen.
Nu was ieder tevreden en waarlijk deze
wacht wierd met zo veel genoegen en tevens
met zooveel attentie waargenomen, dat den
collonel hun dikwerf de grootste roem toedroeg,
zo over bet trouwhartig bezetten der
buitenstaande posten als over de activiteit
bij bet nazien der passen en aanhouden der
enigzints verdachte personen, welke telkens
1 ) Bedoeld is de Hollandsch-Ankeveensche
polder onder Weespercarspel zoo genoemd
in tegenstelling met de Sticht-Ankeveensche
polder onder Ankeveen.
14

naar het hoofdkwartier wierden overgebracht.
Den 2de January was het de eerste maal,
dat het luiden der klokken in de onderscheiden
gemeentens den Landstorm naar de bepaalde
loopplaats riep. Dit ging waarlijk zo
geregeld, dat wenige buiten diegenen, welke
de wachten deden, terug bleven. Het
volk stroomde van alle kanten aan. Dit had
ook ten gevolge dat den vijand misschien
niet kundig dat het slechts ene onbedreven
hoop was, alras naar de vesting terugkeerde
en dezen optocht wierd zeer spoedig zo gewoon,
dat de digst bij of in onze dorpen wonende
het lu1den der klokken niet eens afwachtten.
Ieder was dadelijk op de been indien
men maar enigszins drukker als naar
gewoonte hoorde schieten en de boeren
trokken zo wel als de soldaten op het eerste
alarm naar buiten.
Hunne wapens waren vrij wat belangrijker
als de naderhand ingevoerde pieken en
wierden wel zo eigenaartig van hun gehanteerd.
Ook !evert dezen omtrek over het algemeen
veel goede schutters op, welk met
hunne jagtgeweren gewapend zeer wel zich
deden onderscheiden, dat zij voor dat werk
berekend waren. Anderen hadden sabels,
pistolen, oude spontons en meerder vreemde
wapenen; dan van de grote rnassa, wat eigentlijk
de landbouwers waren, was de hooyvork
het wapentuig, welk in de hand van
die menschen in geval van een algemeen
gevecht al zeer belangrijk zou geweest zijn.
DE LANDSTORM IN ACTIE.
Da,gelijks wierden verscheiden van onze
dorpelingen tot het houthakken en het
doorgraven der wegen opgeroepen en ook
vervolgens tot het opwer.pen der batterijen,
alwa.ar zich deze menschen dikwerf aan
het grootste gevaar zagen bloodgesteld
en echter met de beste geestdrift alle deze
werkzaamheden bleven verrichten. Zeer
ciikwijls waren onze smit Van Winter en
den wagenmaiker Van der Pauw benevens
vers.cheide timmerlieden onder het .gestadig
vuur van den vij,uld bezig geweest met
de hauwitzers te herstellen. De gemelde
wagenmaker, eenma:al bezig zijnde, wierd
het wiel aan de andere zijde door een kogel
weggeslagen. Dagelijks hadden deze
werkzaamheden plaats alzo men niet voor·
zien was, om in d.e pl.aats der,gene welkr::
schade !eden nieuwe stukken aan ts voeren.
Ten blij ke hiervan was er bij ons een
liedje bekend, 't welk men zegde, dat de
Fra.nschen bij een uitval hier en daar in
het hout hadden gestoken, waarin o.a. het
volgende couplet:
,Un mortier et deux .canons qua.nd on y
prend garde
Servent a ses fiers larons pour nous
prendre N arden
Va t'en voir s'ils viennent Jean! Va t'en
voir s'ils viennent".
Wij dreunden dit deuntje met zelfvoldoening
op en gevoelden dikwerf onze
grootheid, da.ar zo· veel geoeffender vijanden
met zo weinig in bedwang wierden gehouden
en nimmer ene overro·mpeling van
enig bela.ng aan onze zijde hebben durven
ondernemen.
Den collonel had order ·gegeven, om de
brug tussen de hoge en de lage Meent weg
te nemen, welke a.an de bovenzijde wierd
afgehakt. Dit benam de gelegenheid aan
den vijand om langs de Karnemelksloot 'n
aanval op s-Grav·enland te doeru en maakte
tevens de posten, welke van de wacht aan
het Polderhuis wierden uitgezet dubbel
noodzakelijk, a.lzo deze pl:aats nu de enige
overto.cht was van de zijde der Na.arder
Meer om tot de Lodijk 1 ) en verder op
'.s.-Gravenland te kunnen naderen.
In het begin van January nam de vorst
in weinig tijds zo hevig toe, dat al de war
teren in den omtrek geheel d'igt wierden
De Heeren Erents, van Blaricum en anderen
in deze streken woonachtig, hadden zo
1) De Loodijk loopt van 's Graveland in
noordelijke richting.
15

veel mo!gelijk .reeds gezorgt, om de kader>.
onbruikbaar te maken door onderscheidene
verhek·kingen en door gravingen •in dezelve
te maiken. Dan nu was dit niet meer genoegzaam,
wijl het ijs een weg baande
over de Meent zelve. De .collonel besloot
dierhalven om zo veel mo-gelijk het ijs te
doen breken en het water open te houden,
morgens ten zes uuren reeds in het Polderhills,
en daar degenen welke tot den
Landstorm beho·orden tot het bezetten der
wachten benodigt waren, beijverden wij
ons om tot het bepaalde zestigtal zodanige
op te sporen, welke om een of andere redenen
buiten den d•ienst der Landstorm
waren gesteld.
Ret door-ijzen der Karnemelksloot bij Naarden, in Jan. 1814, naar een
schilderij van P. G. van Os. In 's Rijks Museum te Amsterdam.
zo van de Karnemelksloot als van de vaart
langs de Lodijk.
Des avonds van den 9de had den collonel
aan de gemeenten 's-Gravenland, Loosdrecht,
Hilversum, Huisen, Laren, Blaricum
Kortenhoef en de gemeentens 1) den Berg
de orders gezonden, om tegen den volgenden
morgen een bepaald ·getal manschappen
van den Landstorm te zenden, voorzien
van de no.dige gereedschappen om het
ijs te kunnen breken, mij tevens dan last
gevend.e, om ook zestig man van Ankeveen
daarbij te voeg.en en voor de eerste dag de
directie op mij te nemen, zullende mij vervolgens
door de andere kapiteinen van den
L.andstorm doen vervangen.
Ik verzamelde mijn mansehappen de.!>
Van tijt tot tijt kwameh de overi·ge manschappen
uit elke Gemeente aan, zodat ik
berekende 5 a 600 man bij elkanderen te
hebben om het ijs te breken. Zooveel mogelijk
aan ieder de noodzakelijkste plaats
aangewez.en hebbende, zag ik te wel, dat
de vorst zo aanhoudend was, dat ik met
het dubbel tal niet zou ·kunnen volstaan
om a an mij ne last te voldoen: het ij s vroor
achter de bijten weder vast. Ik besloot dierhalven
met overleg van den adjudant Pel.
om een vracht.s.chuit, welke aan de sluis bij
ten Dam in het ijs lag, tot mijn .plan dienstbaar
te doen zijn. Onze schipper Van Rijn
1 ) N.l. de vroegere afzonderlijke heerlijkheden
Nederhorst en Overmeer.
16

te 's-Gravenland betoonde alle mogelijken
ijver, deed de ijsborden aanhangen en voer
met dezelve de gehakte .sloppen op en neder.
Aan de Lodijk ontanoete ik het eer.st
enige .scherpschutters v.an den kapitei.n
Rozeboom, komende van Amsteldam onder
geleide van den lieutenant Liedermoy. Wij
verwelkoomden elkander wederzij ds en
wenschten van ·goeder ha;rte de be.ste ·zegen
bij deze recht vaderland

DE EERSTE AANV AL.
Den 18e kwam de collonel langs de Lodijk
van de zijde van Weesp, zijnde bij d.en
gene•raal ontboden geweest. Hij riep mij Dij
zich en gelaste mij, dadelijk aan het hooJdkwartier
te komen. Daar vernam ik, dat er
des anderen da.ags een poging o·p Naarden
zou beproefd worden en dat den collonel
mij zulks in vertrouwen mededeelde, teneinde
mij de .geleg.enheiru te geven om mijne
goede vrienden in andere ~gemeentens
desgelijks daarvan te informer•en, vuor zo
verre ik hun dit ter geheimhouding konde
vertrouwen, opdat zij niet onwetend afwezig
mogten zijn, mij tevfns zijne ordonnancen
aanbiedende, om mijne brieven
over te brengen, alzo den collonel eerst
met den avond de algemene order a.an de
burgermeester wilde afzend.en. Des avonds
wierd die order gegeven, zo aan de militair·en
als aan den Landstor:rn, om z1ch den
volgenden morgen ten vier u r.en :zonder nader
appel te verzamelen en voor het aanbreken
van dten d!ag in ·aUe stilte de laagtens
om Bu.ssurn te bezetten.
Onder een a.anhoudende digte sneeruw
verzamelde zich in d.en donkeren nacht de
gantsche menigte. Men bekwam enige wagens
brandhout en ieder bouwde op zijn
manier het hivouak. Bij het aanhreken van
den morgen gaf deze bonte verzameling
van allerhande zoort van menschen en wa·
penen een zeer vreemde, maar tevens geduchte
vertoning.
De trompetten afgewezen zijnde, welke
met de opeisch1ing van de vesting waren afgezonden
.geworden, wierp men de eerste
houwitzers in de stad. Dit werd door d·en
vijand aldergeweldoi.gst beandwoord. Het
gonzen en huilen der kogels wekte het
volk op. Een algemeen Hoera! klonk met
de kogels mede door de ruime lucht en
iede·r man verbeelde z!ch reeds een held
te zijn. De of.ficieren waren verplicht al
het mo.gelijke ;gezag te do.en gelden, teneinde
het volk in de laagtens te houden en
zelfs zond den collonel enige ruiters tot
mijne assistentie en belaste mij om met die
en de compa,gnie onder mijne orders de
stilte te bewaren, alzo men bezorgt was,
dat den vijand deze bijzondere beweging
gadesla,ande, alras enige bomm·en !in de
laagtens zou kunnen werpen.
Tegen de middag echter ontvingen enige
compagnien de order om zich achterwaarts
op de ho•ogtens te begeven. Nu was het
niet mo.gelijk om met enige weinige ruiters
de drie compagnien in •bedwang te
houd:en. De boerenjon,gens zagen de kogels
recochetteren door de sneeuw, liepen dezelve
achterna en brachten verscheidene stapels
in het bivouak. De lieutenant Snelling
zelve bekwam er een 01p deze wijze in
handen en voerde die met zich ter aandenking
aan dezen dag naar zijne waning
mede.
Onze knapen verko•chten hunne kogels
aan anderen voor eene kleinigheid en dezen
namen. dan ook vervolgens de moeite
om deze gewichten mede te dragen naar
hunne woningen, misschien om die nog
eenmaal alan hunne kindskinderen te vertonen.
Zeker zou dit voor dertig jaren al
reen groat blijk van heldenmoed zijn geweest.
Ge1ukkig wierd op dien d·ag niet
een enkel man getkwetst, niettegenstaande
er aan onze zijde alleen 82 sahoten uit het
zwaar ges.chut geteld wierden.
De heer Konijnenberg geeft op in zijne
beschrijving 1 ) dat er van de vesting, zo
uit het zwaar geschut als uit de houwitzers
20.000 schoten in den tijd van twee maanden
zouden g.edaan zijn. Dit aantal is zeer
aanmerkelijk en meer dan 300 dag op dag
in 24 uren tijds. Zeker hebben wij groote
1 ) J . Konijnenburg, Nationaal Gedenk- y
hoek der hernieuwde Nederl. Unie 's-Grav;enhage
1816, bl'z. 646. Van Os heeft blijkbaar
niet nauwkeurig. ,gelezen; er staat:
... . ,het w,erpen van niet minder dan omhent
20.000 300 houwitsers als kanonskogels
van 12 tot 24 pond en bommen van
110 pond op 17, 18, 19, 25 en 28 Februa:rij
en op 4, 6 en 29 Maart, Ji.et aan dit ,gansche
d.orp (Bussum) niet anders over dan
het tooneel eener volkomene verwoesting".
18

ede van verwondering, dat er niet meerder
menschen a.an onze zijde gesneuvelt
zijn.
Den 20ste het gewone werk met onzen
ij.sbreker w1Uende hervatten, was dit geheel
onmogelijk. De snee.uw had in onze
sloppen zoo geweldig gewoeld, dat men
beter door het oude ijs als door deze
sneeuwbergen zou hebben kunnen doorbreken.
Dus was er niets anders op als
meerder posteil! te bezetten, waartoe den
collonel ook de nodige orders gaf. Nu was
ook die van de Nationale Guarde van Amsteldam
tot aan de Stigtsche Molen aan de
Lodijk.
Den 24ste January vernam ik van een
onderoffiiCier, mij door den lieutenant Van
Blaricum toegezonden, dat de manschappen
van het Stigts Ankeveen de post aan
het Polderhuis hadden verlaten, om reden
dat de 30 man Qnder Weesp ,behor.ende, met
brood en kaas bedeeld wierd.eru en zij niets
mogten bekomen. Dadelijk maakte ik rapport
a.an den Heer Gollonel, welke mij de
navolgende order gaf:
Het zal mij bizonder aangenaam zijn, in·
dien door U de zaken van het Stigtsche
Ankeveen in der minne zullen worden geschikt;
het zal mij leed doen indien ik dat
geen volstrekt zal moeten doen presteren,
waaortoe ieder burger verplioht is
Ik heb de eer te zijn
de collonel commandant van het
blo'ccus voor Naarden
a.an
den kapitein bij den La.ndstorm P. G. v. Os.
Ik begaf mij met hetzelve naar de wacht.
Inzonderheid beijver

Berg naar · elders kon worden ingeslagen.
Bov.endien bleef dit altoos de verzamelplaats
in gevallen andere diensten gevo·rdert
wierden.
Den 31 January wierd des nachts een
zeer stoute ondernemi.ng ten uitv.oer gebraaht
onder het .geleiden van de Heeren
Hooybruyn en Van Va·ersen, bestaande in
het weghalen van een grate hooy :i{amp
aan de waning genaamd het Roodpannenhuis,
vlak onder de vesting gelegen. Men
had enigen van den Landstorm tot hulp
verzocht echter tegens een bepaalde fbelorung,
welke dan ook met ijssleden dit hooy
hebben weggehaald en des morgens aan het
ma:gazijn te 's-Gravenland gebracht.
VERNIEUWING VAN DEN
LAND STORM.
Het Jagerkorps van den kapitein Rozenbcom
heeft zich bij alle gelegendheclen bi·
zonder doen uitmunten. Reeds in den ·beginne
wierd den lieutenant Lidermoy do-or
een kogel in den aTin ,gekwetst. Den lieutenant
Boor, wonende te Huizen, wierd de
bux door een kanonkogel uit de hand weggeschoten
op het oogenbli>k dat hij wilde
aanleggen en de brave Den Oude, ook te
Huizen woona.ohtig, wierd onder het laden
van z.ijn geweer do•or een vijandelijke kogel
gedood, waarop de Heer Myer, sergeant-majoor
bij dat korps met de volgende
dichtregels ons aan het beleg van Naarden
en aan den waardigen man blijft herinneren".
,In dit geheiligd graf rust als op 't bed
van eer
De moedige Den Oude, in 't prilst der
jeugd verslagen,
Maar wiens heldhaftigheid al sloe'g de
Gal hem neer
Hem de onverwelkbare kroon eens zal bij
God doen dragen.
Bataaf, al rijst voor hem geen marmren
eerzuil op
Omschaduwd met cypres en krakende
eerlauwrieren,
Meer glans geeft aan zijn graf de dorre
heideknop
Dan aan den aterling de gouden
krij gsstaffieren
Hij had een Vaderland, dien schat bezit
geen slaaf,
Hij streed voor zijn behoud en wist er
voor te sterven.
Komt, dat onze arm hem wreke en
Neerlands krijgsroem staat
En volgen wij zijn spoor om nooit dien
schat te derven".
Op den 15 February bra:cht men ons.de tijding
van Ankeveen, dat enige Nationale
Guarde waren binnengerukt en aldaar in
kwartier gelegt. Ik verbeelde mij, dat dit de
gevolgen waren van de onenigheid tussen
het Hollandsch en Stigts Ankeveen, dan dit
was het geval niet. Den overste Van Castrop
had de goedheid mij de reden dezer intocht
mede te delen en deze verdienstelijke burgerij
trok des avonds weder op W eesp terug.
Nu bleef alles op den ouden voet, doch
in aile stilte, ten opzichte van den Landstorm
voortgaan. Wij hoorden wel dagelijks
het kanon en het weergalmen der kogels
in onze bossen. Bij den avond zagen wij
somtijds ligtpijlen of hauwitzers uit de
vesting werpen, maar de klokken riepen
ons niet meer naar onze loopplaatzen. AIleen
te Bussum zagen de officieren en oak
die der militairen in den omtrek gelegerd
elkander somtijds aan het huis van de heer
Besanson, welke daar tegelijk de functie
van burgemeester bekleedde en tevens een
zeer goed locaal had, waar wij ons koffiehuis
hielden. Eerst aan de zijde van Naarden,
dan vervolgens te deerlijk door de
vijandelijke kogels gehavend, .wierd hetzelve
bij bet hoofdkwartier verplaatst aan
de zijde van Hilversum.
Den 20 tot op den 26en February wisten
wij niet beter of wij waren die bedoelde
20

\
Landstorm, welke op de order van den
Vorst in December 1813 en vervolgens ook
nader in de courant van den 7 January 1814
bepaald was opgeri,cht geworden. Dien tengevolge
waren ook aile requisitien van benoodigdheden
afgegeven geworden op ene
schriftelijke order, door mij van het hoofdkwartier
ontvangen, dato 11 January getekend
door den brigadier der legers, De
Kok, waarvan de bons ook ordenlijk wierden
afgegeven, inzonderheid voor de rations
hooy, stroo, haver, kaarsen en enige
weinige rations genever voor de schippers
en voerlieden der paarden.
Dan, 't was op den morgen van gezegde
26ste February, dat de Heer Van Blaricum
met enige burgers van Ankeveen bij mij
kwamen en mij zegde, dat zij waren opgeroepen
bij eenen nieuwen Landstorm, dat
de Heer Deune te Nichtevecht hun kaptein
was en zij onderhorig waren gesteld aan
de orders van den Heer Van den Berg van
Lexmond, wel:ke zijn buitenplaats had aan
de Nieuwe Sluis, waar zij pieken moesten
halen. De volgende dag ontving ik eene
aanstelling als kapitein bij de nieuwe compagnie
Landstorm te 's-Gravenland. Ik gaf
daarvan kennis aan den Heer collonei en
verwonderde mij zeer zowel ais de overigen,
welke bij den Landstorm hadden dienst
gedaan, dat wij niet vooraf wierden ontsiagen,
daar onze betrekkingen nu geheel
veranderden en ik mijne aanstelling aileen
ontfing bij een ingesioten brief van den
Heere Straaiman uit Amsteldam, mij tevens
meldende aangesteid te zijn geworden ais
l 1 ieutenant-collonel, de Heer F. Pauw in de
Loosdrecht als majoor en dat de Heer Van
Lennip te Amsteidam onzen collotnel was.
Hoe weinig wij als boere menschen van
den dienst mogten weten, zagen wij echter
al spoedig, dat het volstrekt onmogelijk
was, dat dezen Heer weike onderscheide
bezigheden te Amsterdam had, behoorlijk
kennis droeg van dat gene 't welk hier volstrekt
benodigt was en dus werkte ieder
afzonderlijk. Echter de meesten, en wei inzonderheid
die van de Loosdrecht. l:lleven
met mij de orders zo veel mogelijk van den
collonei Van den Bosch afwachten, ten
einde deze over ons ten dienste van den
Lande en ook van deze gemeentens mogt
beschikken.
De eerste nieuwe Landstorm met pieken
gewapend, weike wij in deze kwartieren
zagen opkomen bij eenen uitval door de
Franschen, was een afdeling behorende tot
het bataillon van den Heere Van den Berg
van Le~mond waarbij dien Heer zelve tegenwoordig
was.
Den 12de Maart had de uitdeling der pieken
bij ons bataillon piaats. De Heer Lieutenant
Collonel Straalman deed ene zeer
opwekkende en gepaste aanspraak aan de
gemeentens, gaf een ieder man voor en na
het ontvangen der wapenen een goed gias
g, never en onthaaide de officieren in het
logement te Hilversum op een zeer deftig
ontbijt.
Ik bieef nu dageiijks aan het hoofdkwartier
verkeren en was veel zo te Bussum, als
aan de batterijen, weike opgeworpen
wierden. Op den 13 Maart kwamen de Nationale
Guarde van Amsteidam mede bij
de Rechtervieugei dienst doen. Te voren
was er wel eens eene kieine afdeling in
onze gemeente geweest, dan deze waren de
volgende dag na hunne aankomst weder
vertrokken. Ook kwamen op dezeifde dag
de zeelieden, ware Vaderiandsche heiden,
ofschoon vrij ruw, bekend door het stout
afzagen van de Gaigebrug, weike lang genoeg
en voor de Franschen en voor ons het
getuigenis van hunne dapperheid heeft
achter gelaten.
NAARDEN WORDT GEBOMBARDEERD.
Naarden toch, de eni,ge stad weike geheel
nationaal geblockeert wierd, \Vekte
ieder vaderlander het belang op om die
vesting zonder vreemde hu1p te bemachtigen
en zeker zou men veel gewaagt en veel
21

opgezet hebben, ware dezelve te nemen ge·
weest. Men beproefde zelfs geschilderde
grenaten, waarin de nieuwspapieren, naar
binnen te werpen 1), dan zonder enig gevolg
en alzo scheen vervolgens alles tot
een bombardement in het werk gesteld te
worden. De kerk te 's-Gravenland wierd
tot een kruidmagazijn ingeruimd en nog 'n
met strobossen toe te st01ppen, ten einde de
Franschen, welke altoos van den tooren
gluurden, hetzelve met den dag niet in het
oog zou vallen. Twee anderen bleven aan
het eind van het dorp even gelijk in den
grondi vastzitten, terwijl nog tuigen, nog
paarden berekend waren om die van de
plaatsen af te brengen.
De kazematten te Naarden, naar een gewasschen teekening van
P . G. van Os. In het Raadhuis te Naarden.
huis in bet dc.rp gebezigt te>r bewaring van
de gevulde hauwitzers.
Nadat Gor.cum aan de geallieerden was
overgegaan, bekwamen wij uok enige zwa.
re stukken kanon, zijnde 32 en 24 ponders,
welke voor het hoofdkwartier geplaatst
wierden. To-en de batterijen gereed waren
en de stukken vervoerd zouden worden,
om tegen de vesting te dienen, was het
met de paarden al zo slecht gestelt, dat er
met veel moeite een stuk tot na.bij Bussum
wierd gebracht, alwaar hetzelve zo diep in
de moerassige grond vastraakte, dat men
genoodzaakt was om het daar te laten en
Op den o·chtendi van den 19 Maart ontving
ik eene order van den collonel Van
den Bosch ten einde dit werk met den
Landstorm te beproeven. Dadelijk wierd
aan den majoor Pauw in de Loosdrecht een
ordonnance afgezonden om mij nog dienzeJfden
avond 60 man v-an de twee Loosdrechtsche
kompagnier. en 90 van de drie
te Hilversum onder het .geleide van enige
officieren toe te ze!ld

zeven uren kwamen de lieutenants D. Dolleman,
D. Streefkerk, P. Leurs en H.
Meijers van de Loosdrechten met hun getal
manscha.ppen geheel compleet; de lieutenant
Pekelharing van 's-Gravenland en
van Hilversum de lieutenands Van Ravens­
\Vaij, Perk en De Wit, dan deze laatste
bracht niemand van zijne manschappen
met zich. Niettemin gingen wij met de onzen
naar het vastgevrm:en stuk kanon. De
grootste stilte wierd aanbevolen en het
stuk wierd uit de ijskorst die hetzelve om-·
geven had losgeha'kt, zonder dat den vljand
deze beweging vernam. Het was dien nacht
zeer danker. De Loosdrechters, waaronder
vee! schippers waren, sloegen overal hunne
lijnen aan en, in minder dan een uur tijds
was dit kanon ter bestemder plaatse gebra-cht.
Aan het hoofdkwartier teruggekomel.
ontvin.gen de manscho.ppen elk een
paar goede rations genever en waren volijverig
om de twee andere stukken nog
diezelfde nacht los te hakken en mede naar
Bussum te brengen, 't welk even als te voren
in alle stilte wierd ten uitvoer gebracht.
Den volgenden nacht 'bracht men
de overige belegeringstukken tot aan Bussum.
Ik zag hier dezelfde trouwhartigheid
als de vorige nacht, meest onder het geleiden
der tevoren genoemde officieren benevens
de lieutenants Schoch van Hilversum
en De Vries van 's-Gravenland. De
Franschen wierpen o.ns enige hauwitzers
tegemoed, dan deze deden geen hinder, ook
niet aan de huizen in het dorp Bussem.
Intussen was de Landstorm niet meer
hetgeen zij te voren gewef'st was. De Nationale
Guarde van Amsteldam waren te
Ankeveen en te 's-Graveland in kwartier
gelegt. Hunne posten strekten zich uit
langs de Karnemelksloot tot aan de Lunette,
waar men schanskorven plaatste en
een bedekte weg formeerde tot achter de
plaats van Nutver. Deze manschappen badden
wezenlijk een zeer zwaren dienst te
volbrengen. De Lunette, eigentlijk een buitenvesting
van Naarden, wierd door hun
bezet. Dit was een !age en gevaarlij'ke plek
grands, zeer digt onder de stad geleg-en,
waar zij gestadig het vuur van den vijand
moesten afwachten. Getuige was daarvan
het z.g. hauwitzer veldje, een kleine weidc
achter de hatterij, welke van kogels e1.1
hauwitzers do.orwoeld is geworden. Daarbij
was van onze zijde het naderen tot de batte:rij
ook aan vee! moeilijkheden. onderhevig,
doordien de weg zo moerassig was, dat
die vooral met borden en rijstt>n moest
word-en opgevuld om dezelve er.igzints
Lruikbaar te maken.
De Prins van Oranje inspecteerde de batterijen
op den 2den April. Z.H. wierd door
den Landstorm ingehaald en vergunde aan
derzelver officieren, om Hem hunne Imide
te bewijzen.
Vervolgens wierd nu ook het hoofdkwartier
geheel te Bussem verplaatst en eene
afdeeling van de Nationale Guarde bezette
de politie en wagenwachten. Onze
werklieden en arbeiders wierden tot aile
nc•odzakelijke verricht-ingen opgeroepen. Ik
voor mij maakte intussen het plan, om de
batterijen aan de rechtervleugel af te tekenen,
waarvan die van Kommerrust op
's Lands Museum is gepla.atst geworden, been
de vaart aan de
nevens de Lunette
Lodijk.
Den 4en April had het eerste bombardement
op Naarden plaats. Mijn vriend Ravenswaij
was met mij zo.o na mogelijk achter
hoogtens orpgelo,pen, teneinde deze affaire
te beschouwen.
De hauwitzers, welke van Kommerrust
wierden afgeschoten bereikten meest all-en
het doel; daartegen sprongen die van
Becghuizen voor een groat deel in de Iucht
en zelfs verscheiden kort boven de ba,tterij.
Die van Roobrug en Lunette kwamen
meest allen binnen, ofschoon de hauwitzers
op laatstgemelde reeds spoedig onbruikba.ar
waren en alzo geheel moesten zwijgen.
Telkens hoorden wij het geratel van
pannen en het kletsen uit het zwaar belegeringsgeschut
tegen de wallen. Nooit iets
van dien aard bijgewo-o.ndl hebbende
uaakte dit een en ander een gevoelige in-
23

druk bij ons en deed dikwerf de wensch
vernieuwen: 0 mogten wij in de mogelijkheid
zijn om onze J!ledeburgers in die vesting
va,n dezen overlast te helpen bevrijden
en den hardnekkigen vijand tot de
overgave derzelve te dwingen. Dit zekeT
deden wij met vrij wat meer geestdrift als
thans het aanhoren van hunne schade en
van hunne ellende .
Den 6den nad wederom hetzelfde pla.ats.
Er wierden veele hauwitzers in de stad en
veel koge:s tegens de toorn en waUen geworpen,
dan a.Ees vruchteloos. De collonel
ging vervolgens zelve en wierd aan de
barriere ontva.ngen, deelde alle de officieele
tijdingen van den dag mede (en)
bewees dat de orde van zaken in Frankrijk
nu geheel was verandert, dan alle mogelijke
poging·en bleven even vru·chteloos
en dagelijks vuurden zij van de wallen of
kwamen buiten om onze rposten te verontrusten.
Dit had ten gevolge, dat den collonel zoveel
mogelijk zijne manschappen om en in
Bussum verzamelde. Ook de Nationale
Guarde kwamen nu alleen des middags
soms maar voor weinige oogenblikken in
hunne kwartieren en brachten de nacht
o.nder de warpens door, z::l op de Lunette
als ook in het dorp Bussem, wa.ar zij soms
in schuren of stallen zich alleen op hunne
ransels konden nederleggen, vermits daar
alle de kwartieren mede bezet waren.
Den 19en April kwam mijn lieutenant
mij de tijd~ng brengen, dat een tot heden
alhier geccmmandeerd hebbend officier bij
de Nationale Guarde order had bekomen,
om met de zijnen naar Bussem te trekken.
Hij had de sleutels der wachthuizen aan
dezen lieutenant, welke in die huurt woonachtig
was, ter hand gesteld en was alzo
met de zijnen naar Bussem vertrokken.
Hoe weinig ik nu gezind was, om zonder
legale order mijne Landstorm die
posten te doen overnemen, wierd dit echter
vooT het ogenblik noodzakelijk. Ieder
was bezorgt voor de kruitmagazijnen, indien
daar geen wacht bij geplaatst wierd
om misbruiken af te keren; de wagens met
levensmiddelen en brand wilde men niet
afzenden zonder wacht en dus moest ik
wel toegeven.
Ik informeerde den collonel Van den
Bosch van deze verrichtingen, tev·ens meldende,
dat het niet mogelijk was, om met
mijne compagnie, 100 man sterk, de beide
wa:chten te bezetten zonder a.ssistentie der
overige tot dit bataillon behorende, dan dezen
hadden geene order daartoe van onzen
collonel te Amsteldam woonachtig en dus
durfde den majoor Pauw, hoe gaarne hij
zulks wenschte, dit werk e.chter niet ondernemen,
daar het moeilijk zoude zijn, om
zonder bizondere aanschrijving daartoe te
ontvangen, de eene gemeente over te halen
om bij de andere de wachten te vervullen.
EEN MOEILIJKE OPDRACHT GELUK­
KIG UITGEVOERD.
lk zond derhalven wederom naar het
hoofdkwariier, de onmogelijkheid bewijzende
om de beide wachten te blijven volhouden,
te meer da

Ret bombardement afgelopen zijnde, was
het plan om de batterijen te ontruimen en
het kanon weder naar 's-Gravenland terug
te brengen. Men formeerde een soort van
artillerypark van het kerkhof, alwaar ook
de hauwitzers, welke tot het bombardement
gediend hebben, geplaatst wierden.
De collonel stelde mij voor om enige vrijwilligers
van den Landstorm tot de directie
te vragen, zullende wij vervolgens van alle
de paarden welke aanwezig waren bij het
wagenpark en van de benodigde werklieden
voorzien worden.
De majoor F. Pauw voorzag mij tevens
den aanstaanden nacht, zijnde den 16en
April 1814, van onderscheide onzer officieren
met de beste onderofficieren en manschappen
van den Loosdrecht. Mijne lieutenands
en enige uit deze gemeente voegden
zich bij dezelve. Wij bekwamen 34 paarden
en verscheiden werklieden aan het hoofdkwartier
te Bussem en beproefden de belegeringsstukken
uit den moerassigen grond
los te krijgen. Dit was nu geheel anders
dan bij het aanbrengen, toen de wegen hard
bevroren waren en men dezelve met de
bijl moest loshakken. Verscheiden tuigen en
evenaars braken in stu.kken; wij moesten
dus naar het hoofdkwartier om den collonel
te verzoeken, orders te willen geven ten
einde de anderen en enige koetouwen bij
de inwoonders van Bussum op te halen. De
burgemeester van deze gemeente ging op
last van den collonel met mij benevens
enige van onze manschappen van den enen
boer bij den anderen in of de Franschen
wezentlijk op de beweging onzer boeren
aanhielden of dat zij buitendien het plan
hadden, om Bussem te beschieten, zij wierpen
tenminsten verscheidene hauwitzers in
het dorp en om ons heen. De Nationale
Guarde, welke ook dezen nacht bij partijen
in de schuren en woningen doorbracht,
drong er op aan, dat wij zouden maken
voort te komen. Ook de collonel zond mij
de order om, al ware het voor dezen nacht,
maar met een stuk zo spoedig doenlijk was
het dorp te ontruimen, gaf ons enige soldaten,
welke beter den weg tot verkrijging
der noodwendigheden wisten dan wij en
alzo raakte eindelijk een stuk los, 't welk
wij tegen den morgen aan het Artillery-park
te 's-Gravenland brachten.
Dezen moeivollen nacht echter schrikte
onze vrijwilligers niet af. De gedachte dat
het noodzakelijk ware de overige stukken
mede in veiligheid te brengen deed den volgenden
nacht dit werk weder hervatten.
Wij ~orgden nu zelve voor beter lijnen en
tuigen; ook hadden wij, om in geval van
noodzakelijkheid gemakkelijker hulp te bekomen,
reeds des morgens met de broodwagen
de evenaars en touwen weder aan
de Bussemer boeren terug gezonden. Wij
zochten aan het wagenpark de beste paarden
op en kwamen in alle stilte ter plaatze
onzer bestemming aan.
Na veel vruchteloos aanzetten en telkens
verspannen der paarden, geheel ongewoon
aan zodanig span, .geraakten wij echter met
twee stukken op weg. Ret was zo duister,
dat men volstrekt niets voor zich konde
onderscheiden. De stilte van den nacht
maakte bij het aanzetten der paarden den
vijand opmerkzaam en het duurde nu niet
lang, of men zond ons enige lichtpijlen,
welke al spoedig door onderscheide schoten
uit de vesting gevolgd wierden. Gelukkiglijk
vervolgden wij zonder hinder derzelve onzen
weg; allenelijk geraakte hierdoor het tweede
stuk, 't welk wij volgden, van het spoor
verwijdoerd en in eenen zandheuvel vast.
Wij waren echter met deze heiden voor het
aanbreken van den dag uit het gezicht van
den vijand en alzo vervolgde men dezen
arbeid, welke meestal door slechte boerentuigasien,
moerassigen weg en duisternis
zeer moeilijk was, totdat de belegeringstukken
weder waren binnengevoerd.
Tot het laatste ogenblik der overgave toe
bleven de Franschen even vijandig voortgaan.
Ret vuur wierd aan onze zijde geheel
gestaakt; alle tijdingen wierden hun
weder opnieuw medegedeeld en parlementairen
toegezonden; dan zelfs een paar dagen
voor de overgave, in het begin van
25

Meij 1814, maakten zij tegens den avond
weder een geweldig vuur op het dorp
Bussem. De weg voor het hoofdkwartier
was doorregen van de kogels, welke daar
hunnen loop genomen hadden en overal lagen
bommen, hauwitzers en de scherven
derzelve verspreid. Gelukkig was de wachtparade
een ogenblik tevoren en vroeger als
gewonelijk afgedankt geworden; ware dit
niet, zij zouden toen nog verscheiden ongelukkigen
hebben gemaakt. Thans was
niemand gekwetst en zel:fis geene woningen
van enig aanbelang beschadigt geworden.
NAARDEN DOOR DEN VIJAND
ONTRUIMD.
Den 7en Meij ldonk ons datzelfde kanon
zeer vreemd in de oren; gedurende een
half jaar niet anders gewoon dan na den
slag het gehuil en gegons der kogels te
horen, waarvan de echo's langs de bossen
weergalmden, gaf het kanon nu een doffen
dveun en kondigde ons slechts brommende
aan, dat de vijandelijkheden nu een einde
namen. Nu ook wenschten wij elkander
geluk evenals bij enen nieuwjaarsdag en
konden toen eerst van harte zeggen: nu
ook is ten onzen opzichte de redding volkomen.
Overal wierden de handen van den
nijveren Iandman weder vaardig tot den
arbeid. Men beploegde weder de akkers,
welke buiten de sporen d·er kogels nog
onbeploegt gebleven waren. Overal ruimde
men met vereenigde krachten de verhekkingen
op en maakte de wegen weder
bruikbaar. De Lunette, voorheen een
schriklbarend verblijf voor de brave burgerij,
was nu in een kleine lustplaats herschapen
en waar goede vrienden met hunne
vrouwen en meisjes blijde en wel te moe
zich wijn en andere ververschingen deden
aanbrengen en gul en opgeruimd elkander
de plaatsen aanwezen, waar te voren jammer
en dood hun zo dikwerf bedreigd had.
Eene erenboog van sparren en dennen ver-
sierde de opgang van de met- sehanskorven
omgeven bedekte weg, waarop nu de Hollandsche
vlag onbelemmert wapperde, terwijl
men met het grootste verlangen de
dag tegemoed wenschte, waarop men de
stad Naarden door de Franschen zou zien
verlaten om diezelve binnen te trekken.
Deze dag kwam. . . . den 12en des avonds
verzamelde de Nationale Guarde, welke te
Muiden, Weesp en elders gelegen hadden,
zich allen te 's-Gravenland, om den volgenden
morgen de intocht van de zijde der
rechtervleugel te doen. Het korps scherp·
schutters maakte de voorhoede uit, waarbij
allen degenen, welke in onze gemeenters
te huis hoorden. Reeds zeer vroeg in den
morgen verzamelden zi;:h de miiitairen, benevens
de bataillons Nationale Guarde te
Bussem (en) plaatsten zich op de velden
een kleinen afstand van de algemene weg
welke van aanschouwers en rijtuigen tot
op eenen groten afstand geheel bezet was.
Ik wil ook hier in geen bizonderheden
uitwijden. Genoeg: de recht vaderlandsche
Van den Bosch had onze voorho·ede zo ver
achterwaarts in het bouwland geplaatst,
dat wij de Franschen wel konden zien,
maar geenzints hunne lasteringen konden
verstaan, evenmin als zij de ijverzucht van
onze schutters gehoord hebben. De kapitein
Rozeboom bracht inzonderheid ook veel
toe, om zijne menschen behoorlijk met de
zijnen binnen de gelederen te houden en
de afstand was te ver, om het vaderlandsch
Oranjeboven door vreemdelingen te horen
beschimpen.
Bij den intocht in de eerste barriere
verwelkoomden ons de 1'-ustkanonniers van
de vesten der stad. Binnen de poort ontmoete
ik het eerst den kapitein der Genie
Lobrij, welke gedurend~ het beleg in de
vesting had moeten blijven en in Naarden
woonachtig was. Hij verwelkoomde mij
hartelijk en wij wenschten elkander veel
geluk bij dit wederzien. Vervolgens bewonderden
wij de blindages en het hospitaal,
meest door bovengemelden kapitein, een
Hollander, getekend en gesticht.
26

Na een intocht van de achterhoede wierden
de barrieres weder gesloten en de
grate massa der binnengekomene hadden
de kleine voorraad, welke nog overig was,
of daar alrede was ingevoerd geworden,
spoedig verteerd, buiten datgene wat in
de magazijnen aanwezig bleef. De heer
Anosi 1), Fransch predikant in die stad, had
al het zijne geheel ten beste gegeven, waarschijnlij~
ook vele anderen; dan bij gemelden
heer kwamen en werden door be-
1 ) Jean Ulrich Anosi, 1800-1819 predikant
te Naarden.
kenden onderscheidene officieren binnengebracht,
om zoveel mogelijk te genieten
datgene, 't welk nog van zijnen voorraat
was overgebleven.
De collonel Van den Bosch vereerde mij
met een attest, hetwelk mij altoos aangenaam
en van belang zal blijven. Ik zou
bij dit verhaal nog veel hebben kunnen
bijdragen, zo over het stichten van barakken
te 's-Gravenland en over een vrijwaren
van inkwartiering en meer andere zaken,
doch ik heb hoofdzakelijk deze beschrijving
ingericht als een doorlopende verklaring
van mijn prentwerk.
(Overdruk uit De Naarder Courant
behoorende tot de
Gecombineerde Gooische Bladen).
27