Jaarmagazine 2017

De VRT maakt zowat 20 procent
van zijn buitenlandberichtgeving
zelf. Dan mag Peter naar de evenaar,
Stefan Blommaert naar Den
Haag of Rudi Vranckx naar Syrië.
Hij toont een tweede fragment,
van november 2011, toen er in
Congo pas verkiezingen waren
geweest. Inhoudelijk verschilt het
amper met het vorige, maar nu
komt Peter wel in beeld. “We doen
dat om ons publiek te tonen dat
we er zijn”, geeft hij toe. “Maar
waarom lijken het aangekochte en
dat eigen fragment zo sterk op mekaar?
Dat is de dwingelandij van
de massamedia, die een reportageploeg
verplicht te focussen op
flashy, sprekende beelden, op vuur
en rook, en als het kan op bloed.”
Oeps!
Beelden die velen zich nog herinneren,
dan. Het is 22 december
1989 en in Timisoara (Roemenië)
tonen rebellen een massagraf aan
de internationale pers. Allemaal
slachtoffers van Ceaucescu’s
Securitate, het zouden er 4.000
zijn. Het lijkje van een baby ligt op
het lichaam van een jonge vrouw.
Ook Johan De Poortere is erbij, het
fragment komt uit zijn Panoramareportage
over de opstand en de
wreedheden van het Roemeense
regime. Ook vandaag wordt een
mens daar nog stil van. En het
blijft stil als Peter met een pertinente
vraag uitpakt: “Wie van jullie
weet dat dit níet waar is?” Vijftig
monden vol tanden.
Drie dagen na het persbezoek aan
dat ‘massagraf’ kwam een Franse
journalist erachter dat alles in scène
was gezet. Die mensen waren
een natuurlijke dood gestorven,
hun lijken waren inderhaast opgedolven,
en die baby hoorde niet bij
die vrouw. Maar de internationale
pers trapte er met open ogen in,
de massamedia verspreidden het
nieuws wereldwijd. Die op domheid
lijkende blindheid heet sindsdien
‘het Timisoara-syndroom’.
“De massamedia worden soms op
hun zucht naar sensatie gepakt
en boudweg gemanipuleerd”, zegt
Peter. “Het gevolg was hier dat
er nauwelijks protest was toen
Ceaucescu en zijn vrouw na een
schijnproces werden geëxecuteerd.
In de aanloop naar de afrekening
met Khadafi gebeurde min of meer
hetzelfde.”
Uitschuivers zijn er wel vaker, al
willen de massamedia dat zelden
toegeven. Integendeel, ze houden
met nadruk hun eigen mythes in
stand. Dat de Amerikanen de oorlog
in Vietnam stopzetten onder
druk van de media, bijvoorbeeld.
(Dat was al besloten vóór de eerste
negatieve berichten verschenen.)
Of dat Richard Nixon ten val werd
gebracht door Woodward en
Bernstein van de Washington Post.
(Voor zover een krant een rol speelde
in Watergate, was het de New
York Times.) Of neem het geval van
Jessica Lynch (2003), die in Irak in
een hinderlaag viel, gevangen werd
genomen, maar na een heldhaftige
bevrijding een heldin werd op het
thuisfront. Fake news, dat veel
te laat werd gecheckt: er klopte
gewoon niets van dat verhaal. “De
media doen zichzelf als machtig
voor”, vertelt Peter, “maar ze zijn
dat helemaal niet. Ze doen ook
alsof ze alles weten, maar ook dat
valt lelijk tegen.”
De filters op ons
nieuws
Je hebt binnenlands (ca. 60%) en
buitenlands (ca. 30%) nieuws in
onze journaals, maar sinds 2010
duikt er alsmaar meer gemengd
nieuws op: Koerden die betogen
in Brussel, of een Vlaming die in
Portugal moet gaan lopen voor een
bosbrand. Alsmaar meer maken we
ons op die manier gebeurtenissen
in den vreemde eigen. Dat heeft
alles te maken met de mogelijkheden
van de actuele technologie.
Een gsm-filmpje is tegenwoordig
zó gepost en Skypen kan iedereen.
In de top-10 van de landen waarover
onze journaals berichten,
bezetten onze buurlanden (Frankrijk,
Nederland, Groot-Brittannië
en Duitsland, in die volgorde) de
plaatsen 2 t.e.m. 5. Maar zelfs in
het pre-Trumptijdperk stond de
VS met voorsprong op de eerste
plaats. Irak, het eerste ‘conflictland’
in de lijst, staat op 6 met slechts
1,99%.
PETER VERLINDEN:“Uitschuivers in oorlogsverslaggeving
zijn er wel vaker, al willen de massamedia
dat zelden toegeven. Integendeel, ze houden
met nadruk hun eigen mythes in stand. ”
23